13.138 Hinderwetvergunningen
f-
i'üjlU
:X~\
I
de praktijk
Een inventarisatieproject in Eindhoven)
\Ïhbn
Het ministerie van VROM heeft in het
Nationaal Milieubeleidsplan-3 als een van zijn
doelen opgenomen het opstellen van een lande
lijk dekkend overzicht van locaties waar zich in
het verleden bodemverontreinigende activitei
ten hebben voltrokken. Het streven
is dit overzicht in 2005 beschikbaar
te hebben. Het overzicht is van
belang omdat bij de ontwikkeling
van bouwlocaties een verklaring
moet worden afgegeven dat de grond
schoon is. Inzicht in de aard van de
vroegere activiteit is noodzakelijk
omdat daarmee de mogelijke veront
reiniging komt vast te staan. Aan de hand van
deze gegevens kan een saneringsactie worden
gestart. Om deze mogelijk verontreinigende ter
reinen te kunnen lokaliseren is onderzoek nodig
in vooral hinderwetvergunningen. De Milieu
dienst Regio Eindhoven (MDRE) nam ARCADIS
ruimtelijke ontwikkeling BV en ReGister
Historisch Onderzoeksbureau BV in de arm om
deze inventarisatie uit te voeren. Samen voerden
deze bureaus dergelijk onderzoek uit op meerde
re plaatsen in Nederland of gaan dat nog doen.
Het feitelijke archiefwerk wordt verricht door
ReGister Historisch Onderzoeksbureau BV.
Het Streekarchief had voor 2001 en 2002 het ini
tiëren en eventueel uitvoeren van een project
bouw- en hinderwetvergunningen in het werk
programma opgenomen. Beide bronnen zijn
van groot belang voor de bestudering van de ste
delijke ontwikkeling van Eindhoven en tevens
voor de veranderingen die zich hebben voltrok
ken in het aangrenzende platteland. Toen duide
lijk werd dat de projecten van de MDRE en dat
van ons archief veel gelijkenis vertoonden, was
snel handelen geboden. Het project van het
MDRE was voorzien van een harde deadline:
medio 2001 moest de inventarisatie gereed zijn.
De vraag was of het archief nog kon aanhaken.
Hiertoe werd met een voor ambtenaren haast
ondenkbare snelheid op zeer korte termijn over
leg gevoerd tussen de betrokken partijen over de
haalbaarheid, de extra wensen van het archief
en de verhouding van het meerwerk tot de dead
line. Ook werd in de begroting naarstig gezocht
naar geld. De wind stond blijkbaar gunstig, want
op beide fronten volgde een positieve beslissing.
ARCADIS/ReGister ontwikkelde voor dit
doel een datamodel, waarin alle relevante infor
matie uit de bronnen kan worden opgenomen.
De aard van de bedrijvigheid wordt weergegeven
middels de zogenaamde UBI-code (Uniforme
Bron Indeling Potentieel Bodemvervuilende
Activiteiten). Belangrijk in het geheel is dat de
gegevens direct kunnen worden gerelateerd aan
geografische plaatsen. Hiertoe is een veld gere
serveerd voor x- en y-coördinaten. Dat biedt de
mogelijkheid de locaties op een digitale onder
grond te projecteren.
In het datamodel zijn velden opgenomen voor:
adresgegevens en kadastrale aanduidingen
zoals die in de vergunning voorkomen;
geactualiseerde adresgegevens, soms voort
vloeiend uit nader archiefonderzoek;
coördinaten van de geactualiseerde adressen;
naam van het bedrijf;
aard van de bedrijfsactiviteit, aangegeven met
een UBI-code (per vergunning zijn vier ver
schillende codes, dus activiteiten mogelijk);
datering van de vergunning.
Veel hinderwetvergunningen hebben betrek
king op hetzelfde adres. Hierin werd in het pro
gramma voorzien door het gebruik van een aan
tal unieke velden om adresgegevens in te voeren
(straatnaam, en huisnummers met eventuele
toevoegingen) met standaard-straatnamentabel.
Daarmee wordt door een aantal automatise
ringstechnische bewerkingen op het basisbe
stand een eindbestand gemaakt waarbij aan
individuele adressen meerdere hinderwetver
gunningen gekoppeld zijn.
Voor het Streekarchief werden de correcte bron
vermeldingen belangrijk geacht (archief en
inventarisnummers), de aanwezigheid van
kaartmateriaal in de vergunning, een keuzemo
gelijkheid tussen bouw- en hinderwetvergun
ning en de naam van de architect (van belang
bij bouwvergunningen).
In het voorjaar van 2001 begonnen mede
werkers van ARCADIS/ReGister de gegevens uit
24
-
A-US
de hinderwetvergunningen in de data
bank in te voeren. Dit werk verrichtten
zij in de studiezaal van het Streekarchief.
Hiertoe werd tijdelijk een aparte hoek
gereserveerd, voorzien van aansluitingen
voor de gebruikte laptops en wat extra
voorzieningen in de service om de voort
gang soepeler en sneller te laten verlo
pen.
Voorafgaand verrichtte ARCADIS/ReGis
ter een diepgaand onderzoek naar de
bronnen die voor dit onderzoek relevant
waren. Het betrof natuurlijk de afzonder
lijke series hinderwetvergunningen in ver
schillende archieven, soms zelfs op meer
dere locaties (Streekarchief, Milieudienst,
Rijksarchief). Daarnaast ging het om de
benodigde bevolkingsadministratie (be
volkingsregisters, huizenregisters, wo-
ningkaarten, kaartmateriaal etc.). Een
extra moeilijkheid leveren namelijk de
'oude' adressen in de vergunningen op.
Sommige straten zijn verdwenen als
gevolg van gemeentelijke herindeling,
zoals in Eindhoven in 1920. Ook door
sloop en nieuwbouw hebben panden een
ander huisnummer of andere straatnaam
gekregen. Het 'vertalen' van deze oude
adresgegevens naar huidige adressen met
behulp van archiefmateriaal was daarom
een belangrijk onderdeel van het project.
Na afronding van de inventarisatie van de
basisgegevens uit de hinderwetvergunnin
gen werd deze vertaalslag gedaan. Voor
het actualiseren van de oude adressen
naar huidige actuele adressen werd
gebruik gemaakt van de bevolkingsadmi
nistratie. Dit actualiseren was een arbeids
intensieve klus, omdat alle ingevoerde
adressen handmatig een of meerdere
keren, afhankelijk van de ouderdom van
het adres, tegen het licht werden gehou
den ter controle op de actualiteit.
In de maanden die volgden zijn 13.138
hinderwetvergunningen ingevoerd. Alle
vervallen hinderwetvergunningen van de
gemeente Eindhoven zijn in het kader
van bovenvermeld landelijk beleid op sys
tematische wijze geïnventariseerd. In het
najaar van 2001 is het databestand, na
intensieve controle en bewerking van de
data door ARCADIS/ReGister, opgeleverd
aan zowel de MDRE als het Streekarchief.
De uitgangspunten van MDRE en
Streekarchief verschillen, het gebruik van
de data dient een ander doel. Waar de
MDRE vooral de beschikking heeft gekre
gen over een bestand dat ten dienste
staat aan de uitvoering van milieubeleid
door de eigen medewerkers, is de toegang
op de hinderwetvergunningen voor het
Streekarchief vooral gericht op gebruik
door historisch geïnteresseerde bezoekers
van de studiezaal. Aangezien de vraag
stelling anders luidt, ontstond behoefte
aan een speciaal op deze vraag geschre
ven raadpleegmodule. Deze is door ARCA
DIS/ReGister ontwikkeld en in het najaar
van 2001 aan het Streekarchief geleverd.
Hiermee beschikt het Streekarchief over
een up-to-date bestand hinderwetver
gunningen van Eindhoven, dat raad
pleegbaar is op een gebruiksvriendelijke
wijze voor bezoekers van de studiezaal.
In de toekomst zal deze toegang ook via
internet worden aangeboden.
In de raadpleegmodule kan gezocht wor
den op de volgende velden:
keuze uit soort vergunning: bouw
en/of hinderwetvergunning (apart of
tezamen);
huidig adres;
oud adres uit de vergunning;
bedrijfsnaam;
UBI-code (aard van de bedrijfswerk-
zaamheden; keuze uit een lijst).
Tevens kan een beperking worden aange
bracht in de periode waarin men zoekt.
Het kan nodig zijn gegevens in dit
bestand te muteren, bijvoorbeeld als na
herinventarisatie de vergunningen een
ander inventarisnummer krijgen of als
blijkt dat een aanvulling of verbetering
aan de bestaande gegevens aangebracht
moet worden. Daarom is een beheermodu-
le bijgeleverd, waarmee dit mogelijk
wordt gemaakt. Ook het invullen van
nieuwe gegevens, bijvoorbeeld na over
dracht van een serie vergunningen uit
een van de aangesloten gemeenten, is
hiermee mogelijk.
Eerder is al vermeld dat dit project
deel uitmaakt van een groter geheel,
namelijk de volledige ontsluiting van de
bouw- en hinderwetvergunningen van
alle gemeenten binnen het huidige werk-
gebied van het Streekarchief. Een eerste
aanzet tot verdere uitbouw is momenteel
gaande, namelijk de invoer van de gege
vens uit de hinderwetvergunningen van
de zogenaamde buitengemeenten. In
tegenstelling tot het project-Eindhoven
worden deze werkzaamheden uitgevoerd
op verzoek van de provincie, wel via
ARCADIS/ReGister, zodat de aansluiting
tussen beide bestanden gewaarborgd is.
Een vervolgstap in het project vormt de
invoer van de gegevens uit de series
bouwvergunningen. In eerste instantie
werd overwogen de Eindhovense bouw
vergunningen op dezelfde wijze te laten
bewerken als de hinderwetvergunningen
en hiertoe werd contact gezocht met
ARCADIS/ReGister. Zij waren bereid om
hiervoor een offerte te maken. Bijna op
hetzelfde moment bereikte ons het
bericht dat de gemeente Eindhoven
beschikt over een volledig geautomati
seerd bestand op alle bouwvergunnin
gen. Op dit moment wordt onderzocht
in hoeverre dit bestand middels conver
sie kan worden toegevoegd aan onze
databank. Resteert vervolgens het bewer
ken van de bouwvergunningen van de
buitengemeenten.
Het Streekarchief heeft zo binnen een
relatief korte periode van anderhalf jaar
de beschikking gekregen over een goede
en gebruiksvriendelijke toegang op de
series hinderwetvergunningen van alle
gemeenten binnen ons huidige werkter
rein en dit kan wellicht op eenvoudige
wijze worden uitgebreid met de gegevens
van de bouwvergunningen, in eerste
instantie van Eindhoven, later gevolgd
door de buitengemeenten. Dit betekent
dat deze historische bronnen, die onmis
baar zijn bij de bestudering van de ont
wikkeling van ons werkgebied op het
gebied van bebouwing en (industriële)
activiteiten, voor een groot publiek
beschikbaar komen. Het was de eerste
keer dat een archiefdienst op deze wijze
participeerde in een dergelijk project. Het
wordt binnen de archiefdienst als bijzon
der positief ervaren dat samenwerking
met derden kan leiden tot deze zeer
bevredigende resultaten.
25
Door Ronald Goossens*
Sigarenfabriek
Eindhoven s' *uKu»tu«
Briefhoofd van de firma Boelaars, 1919.
Collectie Streekarchief Regio Eindhoven.
Ruim een jaar geleden verschenen in onze studie
zaal plotseling enkele jonge mensen die geïnteres
seerd bleken in de hinderwetvergunningen van de
gemeente Eindhoven. Dit wekte onze belangstel
ling. Navraag bij hen verschafte de nodige duide
lijkheid. Zij waren in onze studiezaal in verband
met het opstellen van een Plan van Aanpak voor
een onderzoek dat de Milieudienst Regio Eindhoven
(MDRE) liet uitvoeren naar de genoemde hinderwet
vergunningen. Kortom, tijd om spoorslags contact
op te nemen met de Milieudienst, met collega's
dus, want net als het Streekarchief maakt de MDRE
deel uit van het Samenwerkingsverband Regio
Eindhoven. Daar werd snel duidelijk wat de bedoe
ling van het onderzoek was.
Datamodel
Archiefonderzoek
archievenblad
juni 2002
,,S A.fl.
1
I 1
Maatwerk
Vervolg
Tekeningen (zie ook achtergrond) bij de hinderwetver
gunning voor de firma Boelaars, 1919, archief gemeente
Stratum. Collectie Streekarchief Regio Eindhoven.
Ronald Goossens is coördinator Informatiebeheer
van het Streekarchief Regio Eindhoven. Met dank aan:
drs. j.G.J.M. Corten, ARCADIS en drs. H. Veldman,
ReGister.
juni 2002
archievenblad
