Het virtuele Nationaal Archief
nation archief
webzijdelings
Een nieuwe, belangrijke doelgroep van het
Nationaal Archief zijn de zogenaamde 'grasdui-
ners'. Dat zijn mensen die geïnteresseerd zijn in
geschiedenis en in onze collectie, maar die geen
specifieke onderzoeksvraag hebben. Zij zijn
nieuwsgierig naar een bepaalde periode of een
thema, maar willen, in ieder geval in eerste
instantie, geen historisch onderzoek verrichten.
Het archievenoverzicht of een inventaris zijn te
gedetailleerd voor hun vraag. Voor deze grasdui-
ners wordt op de website de collectie op een
andere, meer verhalende, visuele en speelse
wijze gepresenteerd en ontsloten. De tijdbalk
speelt hierin een belangrijke rol. De opzet van
een tijdbalk is voor iedereen herkenbaar en de
waarde van het concept blijkt eens te meer uit
het toenemende aantal on-Iineversies. De tijd
balk van het Nationaal Archief onderscheidt
zich hiervan door de omvang, de vormgeving en
door de nauwe relatie tussen de tijdbalk en de
digitale studiezaal.
Op de tijdbalk worden honderden belang
wekkende en bijzondere momenten uit de va
derlandse geschiedenis behandeld. Je kan er
informatie vinden over de Vrede van Munster,
maar ook over de
-
achttiende-eeuwse
spion en gazeuse-
verkoper Bombasil.
Elk item wordt geïl
lustreerd met een
archiefstuk, waar
door ook de visuele
rijkdom van de col
lectie onder de aan
dacht wordt ge
bracht. De keuze
van de jaartallen is
tot stand gekomen op basis van de collectie van
het Nationaal Archief en in overleg met vier his
torici, prof.dr. Niek van Sas, prof.dr. Henk van
Nierop, prof.dr. Dick de Boer en prof.dr. Piet de
Rooij. Spannend, educatief en amusant zijn de
animaties in beeld en geluid van tien topstuk
ken: zo kan je in de voetsporen van Abel Tasman
treden of beelden van de onafhankelijkheid van
Suriname bekijken.
En wordt men zo nieuwsgierig dat men graag de
originele stukken wii bekijken of onderzoek wil
doen, dan vormt de tijdbalk een alternatieve
toegang op de collectie: bij elk item wordt,
indien mogelijk, verwezen naar relevante
archieven, een on-line-inventaris, een informa
tieblad, een onderzoeksgids of een database.
Naarmate het aantal on line aangeboden tradi
tionele hulpmiddelen toeneemt zal de eenheid
tussen de tijdbalk en de digitale studiezaal groter
worden. In de digitale studiezaal biedt de tijd
balk de nodige historische context. De tijdbalk is
geen afgeronde applicatie: omdat het mogelijk is
items onder te brengen in thema's kan deze
oneindig groeien zonder dat hij onoverzichtelijk
of traag wordt.
Overigens vereist een dergelijke 'museale' pre
sentatie van de collectie een specifieke combina
tie van vaardigheden: gevoel voor aansprekende
thema's, die bij voorkeur aansluiten op de actu
aliteit, en beeldmateriaal, een verhalend en asso
ciatief vermogen, grondige kennis van de collec
tie en een vlotte pen. De komende jaren zal de
behoefte aan deze kwaliteiten alleen maar toe
nemen. Het is een uitdaging voor de organisatie
het de medewerkers mogelijk te maken zich ook
deze nieuwe manier van ontsluiten eigen te
maken.
De grasduiners zullen ook geïnteresseerd zijn in
de historische agenda, die in samenwerking met
het Historisch Nieuwsblad wordt samengesteld.
Niet alleen de activiteiten van het Nationaal
Archief, maar ook cursussen, lezingen, tentoon
stellingen en evenementen op het gebied van
geschiedenis elders in het land worden in deze
agenda opgenomen. Overigens kunnen instel
lingen zelf ook een bijdrage aanmelden.
Een belangrijke doelgroep zijn natuurlijk
ook de onderzoekers, amateur en professioneel,
en genealogen. Voor hen is er een digitale stu
diezaal (alhoewel deze term niet als zodanig
wordt gebruikt op de website). In eerste instantie
treft men daar een archievenoverzicht, themati
sche databases met veelal persoonsgegevens en
informatiebladen. Voor de genealogen is een
onderzoeksgids in de maak over de nationale
archieven met persoonsgegevens. De eerste
hoofdstukken zijn reeds te raadplegen. Een aan
tal on-linediensten kan het onderzoek vereen
voudigen en ondersteunen, zoals het reserveren
van archiefstukken, het bestellen van reproduc-
ties, het aanmelden voor een cursus of het geven
van een onderzoeksopdracht. Uniek is de moge
lijkheid in een database je onderzoek te registre
ren en de registraties van andere onderzoekers te
bekijken. Hierdoor kunnen onderzoekers met
elkaar in contact treden en krijgt het Nationaal
Archief een beter beeld van de onderzoeken
waarvoor onze collectie wordt geraadpleegd. Of
deze service een succes zal zijn, moet nog blij
ken. Andermans onderzoeksbeschrijvingen
bekijken zal wel aanslaan, maar is men bereid
om ook zelf zijn onderzoek te registreren? En
anders kan men op een forum wat vrijblijvender
met anderen van gedachten wisselen.
In de loop van de komende jaren zal het infor
matieaanbod in rap tempo worden uitgebreid.
Aan het einde van het jaar zullen enkele honder
den inventarissen in EAD-formaat on line staan.
Streven is uiteindelijk één catalogus te presente
ren waarin een overzicht van de archieven, de
inventarissen, thematische toegangen én een
professionele digitale dienstverlening verenigd
zullen zijn.
Tot slot bevat de website ook een kenniscen
trum op het gebied van algemeen archiefbeleid,
archiefbeheer, conservering en digitalisering van
erfgoed. Hier vind je informatieve beschrijvin
gen, beleidsstukken, projectplannen, publica
ties, productbeschrijvingen en interessante
hyperimks. Een gedeelte van de dienstverlening
van de 'back-office' wordt gedigitaliseerd. Zo kan
een akte van overbrenging worden gedownload.
De informatie die in het kenniscentrum te vin
den is, is een start. In de tweede helft van dit jaar
zal met name de informatie op het gebied van
de Archiefwet en openbaarheid worden uitge
breid. Ook zal in kaart worden gebracht aan
welke specifieke diensten archivarissen, overhe
den en restauratoren behoefte hebben.
Overigens heet deze rubriek op de website niet
'kenniscentrum', maar 'archiefbeheer': uit
gebruikersonderzoek bleek dat de term 'kennis
centrum' zeer uiteenlopende associaties oproept,
maar niet de juiste.
Een aparte doelgroep zijn overigens gehan
dicapten. Om websites, net als gebouwen, ook
toegankelijk te maken voor blinden, slechtzien
den en andere gehandicapten, heeft de overheid
een initiatief gestart, genaamd Drempels Weg
(www.drempelsweg.nl). De website van het
Nationaal Archief voldoet aan de normen die
door de overheid worden gesteld. De vormge
ving is zo opgezet en geprogrammeerd dat bij-
voorbeeld blinden met hulpmiddelen de website
kunnen vertalen naar braille.
Het Nationaal Archief heeft een groot interna
tionaal publiek. Daarom is er een Engelstalige
versie van de website.
De website is vormgegeven door Eden
Design Communicatie uit Amsterdam. Dit
bureau is gespecialiseerd in het vormgeven van
multimedia en onder andere bekend van de
website van het Rijksmuseum en museum.nl. De
opdracht was niet eenvoudig: de vormgeving
moet aantrekkelijk én functioneel zijn en oud
en jong aanspreken, alle doelgroepen, van gras
duiners tot wetenschappelijk onderzoekers.
Uitgangspunt was de nieuwe huisstijl van het
Nationaal Archief, ontwikkeld door UNA
(Amsterdam) Designers: een beeldmerk met
daaromheen een, steeds wisselende, karakteris
tieke en aansprekende tekst.
De homepage van de website is kleurrijk, veran
derlijk en toch overzichtelijk. Er wordt veel
informatie aangeboden: jaartallen nodigen uit
tot een bezoek aan de tijdbalk, nieuws, agenda
items en tips. De navigatie is zo overzichtelijk
mogelijk gehouden en altijd in beeld. Elke
hoofdrubriek heeft vervolgens, om de oriëntatie
te vereenvoudigen, een eigen kleur gekregen.
Deze kleuren zijn doorgevoerd in details op de
dieper liggende pagina's, maar worden hier
gecombineerd met een witte achtergrondkleur
en hebben hierdoor een meer zakelijke uitstra
ling. De gedachte achter deze opbouw was dat
de bezoeker in eerste instantie nieuwsgierig
moet worden gemaakt door een aantrekkelijk
beeld, maar naarmate de bezoeker dieper in de
site navigeert steeds beter weet welke informatie
hij of zij zoekt en dus steeds minder wil worden
afgeleid door de vormgeving.
Waren vroeger alle websites geprogram
meerd in HTML, de laatste twee, drie jaar maken
steeds meer organisaties gebruik van een databa
se-georiënteerd contentmanagementsysteem
21
Door Deirdre Carasso*
Op 4 juni is het Nationaal Archief van start gegaan.
Deze opvolger van het Algemeen Rijksarchief stelt
zich ten doel de rijke collectie uit duizend jaar
geschiedenis onder handbereik van alle
Nederlanders te brengen. Een bijzonder belangrijk
instrument daarbij is de nieuwe website,
www.nationaalarchief.nl. Deze website heeft drie
pijlers. Op een tijdbalk en in een digitale studiezaal
wordt de collectie ontsloten en gepresenteerd, in
het kenniscentrum de kennis die aanwezig is bij de
specialisten.
Tijdbalk
Tijdlijn
10 B
Thema; Hoogtepunten Nederlandse geschiedenis
archief
O j»».
mm -.
A 1600 1610 1620 1630 1660 1650 1660 1670
1680
1690
1700
1
NedeUrde., op C.itüma |Bgj A
I Vernietiging spaanse Armada
Slag bij Niè
^0^ Orrtt
ÊuyjB'
Onthoofding Van Oldenbarnevelt
|f, Johan W"
Ramp)
Jan var. Ri-absa-*.
Digitale studiezaal
20
archievenblad
juni 2002
Zoek Help E-i
Kenniscentrum
Blinden en slechtzienden
Collectie Voorouders Onderwijs Archiefbeheer Organisatie
NieUWS Archievenruil Nederland - Duitsland
Agenda Virtuele slavenreis naar Curacou Jan 2002, Tropeninstituut Amsterdam
Tips Ga elke w eek even naar onze nieuwe site
Bezockinformatic
English
Dcutsch
Francais
Espanol
Ga naar de tijdbalk
na cjj
Vormgeving
Een technische vooruitgang
juni 2002
archievenblad
