Maarten Reinink, Dagboek voor New York.
Brieven van een zestienjarige uit bezet Nederland aan een joods
I
meisje in Amerika.
I 45
literatuur
Tina Hammer-Stroeve,
Familiezoet - vrouwen in een
ondernemerselite, Enschede
1800-1940.
44
Eén naam, vele gezichten:
Stokvis, een Haags fotopers
bureau 1950-1980.
Aad Heere en Bart
Kappenburg, 1870-2000,130
jaar atletiek in Nederland.
Predikant en toerist. Het dag
boek van joannes Vollenhove.
Engeland, 17 mei-
30 oktober 1674. Bewerkt
door G.R.W. Dibbets.
literatuur
Thoth, Bussum, 2001
ISBN 90-6868-281-4, 272 biz., f 39,50
Maarten Reinink (1928-1974)
schreef als zestienjarige scholier van het
Baarnsch Lyceum tijdens zijn verblijf op
het Landgoed Linschoten (Utrecht) gedu
rende de laatste maanden van de Tweede
Wereldoorlog een dagboek in de vorm
van brieven aan zijn voormalig klasge
nootje en joods vriendinnetje Fredy
(Frederika) van der Rijn. Zij was in 1939
vanwege de dreigende oorlog met haar
broertjes en ouders naar de Verenigde
Staten geëmigreerd. Wessel Reinink
schreef een korte inleiding met gegevens
over zijn broer Maarten Reinink en Fredy
van der Rijn. Hij heeft de tekst van de
brieven geredigeerd en naar moderne
spelling overgebracht. Voorts zijn bepaal
de gebeurtenissen en personen waarover
Maarten schrijft, nader omschreven. De
toelichtingen zijn door de uitgever op
een creatieve wijze in de tekst verwerkt:
het woord dat nader wordt toegelicht
staat in de tekst blauw aangegeven en op
een linkerpagina is de toelichting afge
drukt.
De brieven zijn een unieke bron omdat
de schrijver zich ervan bewust was, dat
hij aan iemand schreef die niet verbleef in
Nederland en dat hij daarom alles precies
moest uitleggen. Dagboek voor New York
laat de werkelijkheid van de laatste maan
den van de hongerwinter en de oorlog in
West-Nederland zien, door de ogen van
een zestienjarige jongen. Maarten
Reinink was van plan het brievendagboek
na de oorlog op te sturen naar Fredy. Om
onbekende redenen heeft hij dit nooit
gedaan. In mei 2001 ontving Fredy de
brieven uit handen van Wessel Reinink,
de broer van de schrijver. Het dagboek is
onderhoudend en informatief en op een
prettig leesbare wijze uitgegeven.
(AMvB)
Signalementen door Patricia Böschen en Annabelle Meddens-van Borselen
Walburg Pers, Zutphen, 2001
ISBN 90-5730-152-0, 256 blz., 70,41
In het boek Familiezoet beschrijft en
analyseert de auteur de rol van vrouwen
van textielfabrikanten in Enschede tussen
1800 en 1940. De meeste vrouwen vervul
den een ondersteunende rol voor hun
man en de onderneming. Zij functioneer
den als hoofd van de huishouding, opvoe
der van kinderen, organisator van sociale
netwerken en soms als financiële onder
steuner van het bedrijf. Vrouwen die een
familieonderneming leidden in de textiel-
wereld in Enschede waren uitzonderingen.
Slechts enkele weduwen bestierden in de
periode 1800-1875 een fabrikeursbedrijf.
Toch blijkt uit familiecorrespondentie dat
de vrouwen betrokken waren bij de gang
van zaken in de onderneming. Tijdens de
textielstaking in de jaren 1931-1932 gin
gen zij zelf achter de getouwen staan in de
fabriek. Voor het onderzoek naar de vrou
welijke invloed in de Enschedese onderne
mingen in de negentiende eeuw maakte de
schrijfster voornamelijk gebruik van parti
culiere archieven. De correspondentie van
verschillende families (Van Heek, Ter Kuile
en Blijdestein) en egodocumenten vorm
den de basis voor het onderzoek. Het boek
is echter niet alleen gebaseerd op schrifte
lijke bronnen. Voor het in kaart brengen
van historische ontwikkelingen in de twin
tigste eeuw maakte de auteur gebruik van
mondeling bronnenmateriaal. De schrijf
ster sprak met meer dan zestig betrokkenen
en nakomelingen van textielmagnaten
over hun herinneringen aan de onderne
mingen en familietradities. In Nederland is
tot nu toe vanuit de vrouwengeschiedenis
nog weinig onderzoek gedaan naar de
groep van ondernemersvrouwen. Met haar
onderzoek heeft de auteur beschreven welk
aandeel de mannen en vrouwen hebben
gehad in de vorming en instandhouding
van de Enschede textielelite.
archievenblad
augustus 2001
Haags Gemeentearchief, 2001
ISBN 90-74627-05-6, 84 blz., ƒ19,-
Na de opheffing van het Haagse foto
persbureau Stokvis in 1999 verwierf het
Haags Gemeentearchief de omvangrijke
negatievencollectie. In het fotoboek is
een selectie opgenomen van het werk
van Dick Stokvis (1914-1993) en zijn
medewerkers. Persfotografen die vooral
aan kranten foto's leverden moeten snel
Stichting 130 jaar atletiek in Nederland,
Nieuwegein, 2001
ISBN 90-90-12867-0, 230 blz., f49,95
De auteurs hebben jarenlang archief
onderzoek verricht om dit historisch over
zicht van de geschiedenis van de atletiek
te kunnen publiceren. Uitgebreid wordt
ingegaan op de moeilijkheden die atleten
in de beginperiode hebben ondervonden.
Het was een tijd dat er geen begrip was
voor hardlopers, die zelfs agressie oprie
pen. Boerenzonen bekogelden ze met ste
nen en honden werden losgelaten. Er is
ook uitgebreid aandacht voor de betere tij-
Verloren, Hilversum, 2001
ISBN 90-6550-636-5, 224 blz.
In de universiteitsbibliotheek van
Leiden bevindt zich het journael van de
dominee en dichter Joannes Vollenhove
(1631-1708). In 1674 kwam er een einde
aan de Derde Engelse Oorlog. Drie maan
den later reisde een delegatie vanuit de
Republiek naar de Engelse koning Charles
II om verdere onderhandelingen te voeren.
In dit gezelschap bevond zich ook Joannes
Vollenhove. Tijdens zijn verblijf in
Engeland hield Vollenhove een dagboek
bij als geheugensteun voor zijn verslag aan
de Hollandse autoriteiten. Dibbets heeft
het dagboek bewerkt en van een toelich
ting en een inleiding voorzien. Hierin geeft
hij een beknopt overzicht van het leven en
werk van Vollenhove en beschrijft hij de
achtergronden van zijn reis. Zowel de inlei
ding als de tekstuitgave van het dagboek
zijn rommelig uitgegeven en onleesbaar
vanwege de vele haakjes, sterretjes en cursi
veringen die veelvuldig in de tekst zijn
opgenomen. Dibbets bereidt een uitgave
voor van brieven van en aan Vollenhove.
Hopelijk worden deze op een andere, over
zichtelijke wijze uitgegeven.
augustus 2001 archievenblad I
werken. Het bureau had een vast contract
met de Haagsche Courant, maar publiceer
de ook in landelijke dagbladen. Van
Stokvis is bekend dat hij om snel te kun
nen reageren op gebeurtenissen in de
stad, een politiezender in zijn auto had.
Het boek toont Haagse persfoto's uit de
jaren vijftig, zestig en zeventig. De foto
grafen van fotopersbureau Stokvis foto
grafeerden vanzelfsprekend het Konin
klijk Huis, de politiek rondom het
Binnenhof, protestacties, persconferen
ties, Haagse politici en buitenlandse
hoogwaardigheidsbekleders. Daarnaast
fotografeerden zij ook sfeerimpressies van
de stad: stadsvernieuwing, verkeersonge
vallen, Turkse gastarbeiders en Haagse
cabaretiers. De foto's van Stokvis geven
den van de atletiek en de rol van de
Haarlemse Pim Muiier, de vader van alle
sporten. Topsporters als Fanny Blankers-
Koen, Nelli Cooman en Ellen van Langen
worden uitgebreid behandeld. Het boek
staat vol interessante anekdotes en veel
foto's (360) van sporters en evenementen.
Tevens zijn er overzichten van kampioe
nen en kampioenschappen in opgeno
men. Naast het napluizen van kranten,
jubileumboeken, sporttijdschriften en
fotoarchieven hebben de auteurs onder
zoek gedaan in de archieven van de KNAU
te Zeist (atletiekunie) en van de KNVB. In
het Rijksarchief in Noord-Holland hebben
zij met name onderzoek gedaan in het
archief van het Bisdom Haarlem om meer
aan de weet te komen over sportbeoefe
ning door vrouwen in rk-verband. Jammer
is wel dat er geen verantwoording is door
middel van een notenapparaat en geen
bronvermelding van de vele illustraties.
Het boek kan alleen bestelei worden bij de
stichting 130 jaar atletiek in Nederland te
Nieuwegein door f 49,95 over te maken op
bankrekeningnummer 51.30.584.568.
een prachtig beeld van de veranderingen
in de samenleving van na de oorlog tot
aan het einde van de twintigste eeuw: de
periode van soberheid en wederopbouw
tot een mondige maatschappij met pro
testerende en participerende burgers.
