met een twijfelachtige bewaarplaats en één met
een afgekeurde bewaarplaats. Hier is het wach
ten op nieuwbouw. Waar nodig worden stukken
gerestaureerd, het aantal gemeenten met een
structureel restauratiebudget is evenwel nog
onvoldoende.
Archiefwerk is in de eerste plaats het werk
van archivarissen, maar ook van een grote kring
deskundige en gemotiveerde mensen om hen
heen. Er is de afgelopen jaren veel energie
gestopt in het opleiden en bijscholen van de
archiefbeheerders/archivarissen en in de onder
linge contacten. Doordat drie archivarissen,
opgeleid door mevrouw J. van Keulen van de
Groninger Archieven en door ondergetekende,
bij de gemeenten in dienst traden, én enkele
archivarissen van de CAS of van elders zijn aan
gesteld, zijn er nu bij negen gemeenten zeven
archiefambtenaren belast met het archiefbeheer
in vaste en volledige functies. Mevrouw H.
Jonker en ondergetekende hebben acht VVA'ers
opgeleid, die in acht gemeenten in volledige
vaste functies met het archiefbeheer zijn belast.
Er resteren zeven gemeenten waar een gediplo
meerde SOD'er het archiefbeheer doet. (De stad
Groningen is buiten beschouwing gelaten.)
Daarnaast organiseert de inspectie samen met
het Gemeentearchief Groningen en het
Rijksarchief respectievelijk de Groninger
Archieven sinds 1993 één tot drie maal per jaar
een voorlichtingsmiddag. Dit gebeurt veelal in
de gemeentehuizen. De afgelopen anderhalf jaar
is een serie van zes bijeenkomsten gehouden
met als algemeen thema het leren kennen van
de belangrijkste bronnen voor onderzoek bij de
gemeentelijke archieven en Groninger
Archieven en verbetering van de kwaliteit van
dienstverlening. Er wordt sterk op aangedron
gen dat elke archiefbeheerder/archivaris steeds
aanwezig is en bij de inleidingen wordt ieder
zoveel mogelijk betrokken. De bedoeling is zo de
betrokkenheid en het onderling contact te ver
groten. Ten slotte geeft DoxSupport voortdu
rend advies over verbetering van de kwaliteit
van de vorming, selectie en toegankelijkheid
van de actuele archieven.
Een probleem is dat geschikte ambtenaren, die
zich in hun functie hebben bewezen, niet meer
kunnen worden opgeleid tot een diploma
Archivistiek, waardoor zij hun functie verder
kunnen verbreden. Er is een deeltijdopleiding
nodig. Komt die er niet, dan blijft deskundig
archiefbeheer een zaak van weinigen en slecht
geworteld bij de verantwoordelijke zorgdragers.
En daardoor zeer kwetsbaar.
Vanouds had het Rijksarchief een goede
naam als dé plaats waar archieven van buiten 'de
stad' kunnen worden ingezien. Voor gemeenten
was er geen aanleiding zich hiervoor in te zetten
en raadpleging kwam dan ook weinig voor. De
bezoekersaantallen bevestigen dit beeld.
Voor het gemeentecijfer geldt dat dit geen abso
lute waarde heeft, omdat herhaalde bezoeken
soms niet worden geregistreerd en raadpleging
van het openbare deel van de bouwvergunnin
gen en milieuvergunningen nooit. Maar de
trend is duidelijk.
Bezoekers kunnen bij de gemeenten terecht tij
dens kantooruren, maar alleen op afspraak. De
afgelopen jaren is aangedrongen op het inrich
ten van studieruimten, die nu in de helft van de
gemeenten aanwezig zijn. Ook hebben de pro
vincie en verschillende gemeenten folders uitge
geven om de aandacht op de gemeentelijke
archieven te vestigen. Het digitale netwerk
www.groningerarchiefnet.nl zal, analoog aan
het zeer succesvolle Friese netwerk, binnenkort
van start gaan, waardoor het overzicht voor de
gebruiker wordt vergroot en in de nabije toe
komst ook de raadpleging sterk wordt verbeterd.
De kennis bij de archiefbeheerders van de
inhoud van hun archieven en het begrip van de
gestelde vragen is evenwel wisselend, waardoor
de kwaliteit van de geboden dienstverlening uit
eenloopt; soms is deze naar tevredenheid, soms
onder de maat. Educatieve projecten, tentoon
stellingen met lokale musea en dergelijke wor
den incidenteel uitgevoerd, afhankelijk van de
inzet van historische verenigingen of archiefbe
heerders.
De afgelopen jaren heeft de provincie zich
ingezet voor kwaliteitsverbetering van de
gemeentelijke archiefzorg door stimulering van
onderlinge samenwerking en aanstelling van
(streek)archivarissen. Voor dit laatste wordt
sinds kort een subsidie gegeven van ongeveer
één jaarsalaris, over vier jaren verspreid, bij een
vaste aanstelling. Bij de aanstelling van een
streekarchivaris in Noordoost-Groningen is deze
subsidie voor het eerst toegekend. Het belang
van een professioneler gemeentelijk archiefbe
heer is voor de provincie met name gelegen in
versterking van de streekcultuur. De archivaris
werkt samen met lokale musea, bibliotheken,
verenigingen én de Groninger Archieven mee
aan het versterken en onder de mensen brengen
van het collectieve geheugen van een streek. De
Groninger Archieven worden gezien als de spin
in het archievennet.
Nu de overheidsarchieven overwegend zijn
veiliggesteld zal het er de komende jaren om
gaan de passieve openbaarheid om te buigen in
een actieve, gericht op de gehele bevolking.
Wezenlijk hierbij is dat de gemeenten hier ook
zelf hun aandeel in nemen, onder meer door het
aanstellen van (streek)archivarissen voor alle
gemeenten. Zij immers kennen de inhoud en
gebruiksmogelijkheden van de lokale archieven
en kunnen deze als onderdeel van 'gebiedgebon-
den cultuurbeleid' samen met musea, bibliothe
ken en andere instellingen onder een brede aan
dacht brengen en hierdoor het collectief geheu
gen versterken. Daarnaast staan zij uiteraard
voor kwaliteitsverbetering van het beheer, de
verwerving en het toegankelijk maken. Zij zijn
ook van wezenlijk belang voor het verder uit
bouwen van de samenwerking en taakverdeling
tussen de gemeenten onderling en met de
Groninger Archieven. De kwaliteit die de
gemeentelijke archivarissen inbrengen en deze
samenwerking bieden kansen voor het ontwik
kelen van projecten gericht op een breder
publiek in de hele provincie, zoals educatieve
projecten, tentoonstellingen en uitbouw van
het digitale netwerk. De ervaringen in Friesland
hebben geleerd dat door samenwerking met
andere specialisten als onderwijsbegeleiders en
bibliothecarissen het succes aanzienlijk groter
wordt. Door taakverdeling vermijdt men dubbel
werk. De Groninger Archieven zullen ook toele
verancier van gespecialiseerde kennis zijn.
door uitbouw van het digitale netwerk voor het
thuis raadplegen van bestanden en originele
stukken, door verdere professionalisering van de
service en inrichting van studieruimten in de
gemeentehuizen kan een veel groter publiek dan
nu worden bereikt. De vraag is wat een verdere
concentratie van gemeentelijke archieven hier
nog aan kan bijdragen, mede gelet op de huidige
toestand van veilige bewaring en het verder
dalend aantal gemeenten door herindeling. De
concentratie van archieven alleen geeft vaak
veel problemen en ongenoegen met dito ver
minderde betrokkenheid en verschraling van
het netwerk, terwijl door de geringe bevolkings
dichtheid de exploitatie van archiefdiensten van
enige omvang naast de Groninger Archieven
toch al problematisch is. Wel zijn er goede
mogelijkheden tot de inrichting van een brede
cultuur-historische studiezaal op een centrale
plaats, bijvoorbeeld samen met een bibliotheek,
ten behoeve van een bepaalde regio. Naast origi
nele stukken kan hier vooral informatie in digi
tale vorm, via microfilms en mondeling worden
aangeboden aan een breed, ook toeristisch,
publiek. Een dergelijke studiezaal kan het cen
trum zijn voor publieksactiviteiten zoals hierbo
ven genoemd en de 'werkplaats' van de
(streek)archivaris en van historische verenigin
gen, met een verwijsfunctie naar de gemeente
huizen en Groninger Archieven, waar originelen
zijn in te zien. Afhankelijk van de behoefte is
uitgroei tot een streekarchiefdienst mogelijk,
waardoor de regionale functie van het archiefbe-
stel nog verder wordt versterkt.
Door de verdere ontwikkeling van de studiezaal
van de Groninger Archieven, door projecten via
bibliotheken en musea in de hele provincie,
Verbetering van de kwaliteit van medewerkers
Groot uit WoUersum
Het Eemskanaal omstreeks 1912. (Fotocollectie Gemeente
Woltersum)
Gebruik van archieven
Groninger Archieven gemeentelijke archieven
*995 17.842 bezoeken 2208 bezoeken
1999 20.548 bezoeken 2500 bezoeken
archievenblad
april 2001
Archieven en provinciale cultuurpolitiek
Visie voor de komende jaren
Drs. J. Dijkstra is provinciaal archiefinspecteur in
Groningen.
Resultaten en tekortkomingen
De afgelopen jaren is
gewerkt aan het toegankelijk
maken volgens geldende nor
men van de openbare gemeen
telijke archieven in de provincie
Groningen (de stad Groningen
wordt hier buiten beschouwing
gelaten). Bij de vorming of
selectie van dynamische archie
ven zijn geen onbeheersbare
achterstanden. In alle gemeen
ten op twee na zijn de archie
ven ondergebracht in veilige
bewaarplaatsen. Er is een pas
sieve vorm van openbaarheid:
er wordt informatie verstrekt en
stukken worden ter inzage
gegeven. Het aantal gediplo
meerde archiefbeheerders is
sterk toegenomen en onder alle
archiefbeheerders is de kennis
van archiefzaken verhoogd.
Het provinciaal bestuur betrekt
het archiefbeleid actief bij zijn
cultuurbeleid.
Hier staat tegenover dat het
veiligstellen van lokaal waarde
volle niet-overheidsarchieven,
foto's en dergelijke onvoldoen
de aandacht krijgt. Ook de
selectie van overheidsarchieven
is soms te administratief.
De budgetten voor restauratie
zijn te beperkt. De kennis van
de beheerders van inhoud en
gebruiksmogelijkheden van de
archieven is nog onvoldoende.
Er zijn te weinig initiatieve
om de passieve openbaarheid
om te buigen in een actieve,
ten behoeve van een breed
publiek. Er zijn geen scholings
mogelijkheden tot archivaris
voor de geïnteresseerde zitten
de ambtenaren.
april 2001
archievenblad
