Filmmagie in Limburg:
fe
vijf jaar LiFVA
audiovisueel
Het LiFVA startte eind 1995 met het
in kaart brengen van de vindplaatsen van
cultuurhistorisch bewegend beeldmateri
aal over Limburg, nadat in andere pro
vincies een dergelijk initiatief al had
geleid tot de oprichting van audiovisuele
archieven. Het idee dat film zeker tot de
bronnen voor de regionale geschied
schrijving behoort, leefde sterk bij de
oprichters. Het ontbrak echter aan een
overzicht van mogelijke vindplaatsen
van dit materiaal. Eerste activiteit van
een op te richten Limburgs filmarchief
was daarom het samenstellen van een
catalogus als toegang op een grote selec
tie van films en video's. Met als stand
plaats het Limburgs Museum in Venlo en
financieel ondersteund door de provincie
en enkele fondsen werkte ik anderhalf
jaar aan dit project, dat resulteerde in de
uitgave van de gedrukte catalogus
Limburg in bewegend beeld 1911-1996. De
publicatie was behalve een belangrijk sta
tement richting politiek ook een signaal
aan eigenaren, producenten én gebrui
kers van filmmateriaal dat er in Limburg
een centrale archiefvoorziening voor dit
materiaal aan het ontstaan was. Dat leid
de vrij snel tot collectievorming en het
opzetten van een geheel van beheers- en
presentatietaken.
Hoewel de collectie voortdurend in
omvang toeneemt, gebeurt dat meestal
op passieve wijze. Losse films of kleine
verzamelingen worden spontaan aange
boden na berichten in de media of na
publieksactiviteiten. Voor de verwerving
van grotere collecties wordt daarentegen
gericht actie ondernomen. Zo zijn voor
Limburg belangrijke films te vinden in de
kerncollecties van het LiFVA: het filmar
chief van de Limburgse Land- en
Tuinbouw Bond (1938-1960), films over
de streekontwikkeling en ontwikkelin
gen in de veeteelt in diverse Limburgse
regio's (1950-1970), het werk van foto
graaf-cineast Hub. Leufkens (1937-1962),
een groot aantal voor de cultuurhistorie
interessante amateurfilms (vanaf 1930),
het audiovisueel archief van de dienst
Voorlichting van de provincie (1975-
1999) en duplicaten uit de filmcollectie
van DSM (1953-1970). De omvang van
de LiFVA-collectie bedraagt circa zeven
honderd titels.
Sinds 1999 is het collectiebeheer geïnte
greerd in de organisatie van het Lim
burgs Museum. Kosten voor personeel,
projecten en collectie worden jaarlijks
door provinciale subsidie gedekt. De
Stichting LiFVA neemt daarnaast in over
leg met het museum het initiatief tot spe
ciale publieks- en conserveringsprojecten
waarvoor ze ook extra financiële midde
len verwerft.
Nu we enkele jaren verder zijn, heeft die
centrale av-archiefvoorziening een dui
delijke signatuur en richting gekregen.
Met als gegeven dat enkele grotere
archiefdiensten in de provincie van
oudsher al een verzamelbeleid hadden
voor filmmateriaal, is vanaf het begin de
intentie van het LiFVA helder gecommu
niceerd: het verwerven en ontsluiten van
lokaal film- en videomateriaal blijft een
zaak voor die archiefdiensten. Het LiFVA
staat de archieven daarin niet in de weg.
Enkele jaren geleden kwam het tot een
intentieverklaring van het LiFVA en de
archiefdiensten, waarin ieders verant
woordelijkheden wat betreft acquisitie
beleid zijn omschreven. Het is helder
welk soort av-materiaal de gemeentear
chieven en provinciale overheidsarchie
ven kunnen verwerven, en welk materi
aal voor het LiFVA beschikbaar komt.
Catalogisering
De ontsluiting van Limburgse films
en video's via een centrale catalogus is de
taak van het LiFVA. De geautomatiseerde
catalogus bevat zowel titels uit eigen col
lectie als uit verzamelingen van derden,
inhoudelijk en materiaaltechnisch be
schreven en via zoekmenu's toegankelijk.
Het is van deze titels precies bekend in
welke staat ze zich bevinden en of en
hoeveel exemplaren ervan in diverse col
lecties bewaard zijn, inclusief nieuwe
10
kopieën. Ook is zoveel mogelijk de
auteursrechtelijke status vastgelegd. Het
beschrijven van de aanwinsten van het
LiFVA zelf wordt grotendeels via stage
projecten gedaan. Van alle andere vind
plaatsen die de afgelopen jaren zijn
onderzocht - met name particulier bezit -,
bestaat een uitvoerige papieren docu
mentatie.
Recent is een standaardprocedure opge
zet om de collectieaanwas van de archief
diensten periodiek aan het LiFVA te mel
den, zo mogelijk in de vorm van comple
te samenvattingen en materiaalbeschrij
vingen. Dat is een eerste stap in het actu
aliseren van de collectiebestanden van
derden in de catalogus.
Voor de beschrijving van grote collecties
die recent verworven werden, kan een
ontsluitingsproject van het Limburgs
Museum uitkomst bieden. Momenteel
wordt de haalbaarheid onderzocht van
de Vraagbaak: een open-databasebestand
waarin de drie hoofdcollecties (museaal,
bibliotheek en bewegend beeld) integraal
voor de verschillende gebruikers te door
zoeken zijn. Voor medewerkers, onder
zoekers en het brede publiek worden de
data op verschillende niveaus aangebo
den. De Vraagbaak levert daarnaast aller
hande informatie voor de museumbezoe
ker. Het systeem is natuurlijk pas opera
tioneel nadat de achterstanden in
beschrijving en catalogisering zijn inge
lopen, waartoe projectmedewerkers die
nen te worden aangetrokken. Deze nieu
we vorm van informatieaanbieding is
een uitermate goede kans om de functie
van centrale film- en videocatalogus in te
bedden in een breder netwerk.
Bijkomend voordeel is dat de database in
het gebruiksgemak een opwaardering
krijgt. Veel beeldmateriaal zal digitaal ter
raadpleging worden aangeboden, wat
natuurlijk in het geval van de filmcollec
tie betekent dat het originele materiaal
toch eerst geconserveerd moet zijn.
Een voorlopige digitale versie van het
supplement op de eerste LiFVA-catalogus
is te vinden op de museumwebsite:
www.limburgsmuseum.nl.
Opvallend is het te constateren in
hoe korte tijd het bestaan van het LiFVA
bekendheid kreeg onder zowel professio
nele gebruikers als particulieren die uit
hobby het archief benaderen. De dienst
verlening aan de verschillende doelgroe
pen bestaat onder meer uit het aanleve
ren van materiaal uit eigen collectie en
het doorverwijzen naar andere vind
plaatsen door middel van het centrale
catalogusbestand en andere collectie-
documentatie. De frequentie van de aan
vragen en het soort aanvragen bewijzen
het grote nut van een archief dat zich
zuiver in lokaal en regionaal filmmate
riaal specialiseert. Van groot belang daar
voor is het nauwe contact met filmma
kers en eigenaren. Hierdoor zijn niet
alleen de groeikansen van de collectie
groot, ook is er de nodige variatie voor
wat betreft onderwerpen, genre en fil
mische benadering. Het LiFVA legt een
collectie aan waar professionele en ama
teurfilms ongeveer evenveel aan bod
komen. Oud en recent amateurmateriaal
krijgt echter steeds meer aandacht in het
verzamelbeleid. Dat komt enerzijds
omdat deze producties in particulier
bezit zijn en er allerlei akelige dingen
kunnen gebeuren wanneer je er als
archief niet op tijd bij bent. Anderzijds
herken je in deze films vaak een directere
benadering van het onderwerp, wat aan
trekkelijker kan zijn voor het gebruik.
Voor de bezoekers van het in september
2000 in een nieuw gebouw geopend
Limburgs Museum is filmmateriaal uit
eigen en andermans collectie permanent
zichtbaar gemaakt. In de zalen zijn film
fragmenten verwerkt in de interactieve
computerprogramma's en videopresenta
ties, en in het museumtheater worden
voorstellingen geprogrammeerd op basis
van dit materiaal.
De positie van het LiFVA maakt het
mogelijk bijzondere projecten te realise-
audiovisueel
ren en samenwerking met derden struc
tureel te onderhouden. De filmclubs ver
bonden aan de Limburgse Organisatie
van Audiovisuele Amateurs (LOVA) zijn
voor het LiFVA van groot belang omdat
zij kunnen bijdragen aan het toeganke-
11
Door Frank Holthuizen*
Waarin kunnen archiefdiensten en een in
hun regio gevestigd audiovisueel archief
zonder overheidstaak elkaar vinden?
In Limburg bestaat sinds enkele jaren een
losse samenwerkingsstructuur op het ter
rein van de archivering en beschikbaarstel
ling van regionaal historisch filmmateriaal.
Een losse structuur, maar wél met een dui
delijk gemeenschappelijk doel voor ogen:
het zoveel mogelijk behouden en toeganke
lijk maken van in de regio geproduceerd
filmisch erfgoed. De ervaringen van vijf jaar
Limburgs Film en Video Archief (LiFVA).
Acquisitie
Still uit Venlo viert de bevrijding, Zuiderfilm, 1945; collectie
Limburgs Museum. (Reproductie: Jacques Peters)
archievenblad
maart 2001
Hergebruik
Projecten
Carnaval te Venlo, Ger Lamérs, 1939; collectie LiFVA.
(Reproductie: Hans van der Beele)
maart 2001
archievenblad
