Regionaal Archief Alkmaar viert honderdjarig bestaan
BEGINT BIJ ALKMAAR ALWEER DE VICTORIE?
nieuws uit het veld
Tropen Instituut ontvangt
12 miljoen voor collectiecon-
servering
Het ministerie van Buitenlandse
Zaken heeft het Koninklijk Instituut voor
de Tropen (KIT) in Amsterdam twaalf
miljoen gulden toegekend om de erf
goed-collecties van het Tropenmuseum
en de bibliotheek te conserveren en te
ontsluiten. Uitgangspunt voor de toe
kenning van de subsidie voor de inhaal
slag op het gebied van restauratie en con
servering vormt het ICN-rapport 'De col
lecties van het KIT en de kosten van
behoud' uit augustus 1998, dat een
raming gaf van de vaste kosten van col-
Toen in 1989 bij de provincie Noord-
Holland de eenheid Semi-Statisch Archief
beheer werd ingesteld om de archieven
over de periode (1911)1943-1989 te bewer
ken en inventariseren, bleek er al spoedig
behoefte aan een geautomatiseerd pro
gramma ter ondersteuning van het inven
tariseren. Nu was er al sinds begin jaren
tachtig van de vorige eeuw het Micro
Archief Inventarisatie Systeem (MAIS),
ontwikkeld in opdracht van de Centrale
Archief Selectie Dienst (CAS). Een hulp
middel bij uitstek met als groot voordeel
dat het kon sorteren voor de inventarisa-
tor. Maar MAIS had ook nadelen. Het was
gebaseerd op de capaciteit van hard- en
software uit die periode, waardoor de
gebruiker eerst een uitgebreide omgeving
moest opbouwen met allerlei achterliggen
de instellingen in de database (Oracle).
Oproepen en vastleggen kon alleen met
gebruik van de F-toetsen van het toetsen
bord. Werd het vastleggen (met de F10-
toets) vergeten, dan werd dat pas zichtbaar
lectiebeheer en kosten om de behouds-
achterstanden in te lopen.
De bibliotheek van het Tropen Instituut
gaat de subsidie de komende vier jaar
voor enkele projecten aanwenden. Zo
wordt het boeken- en tijdschriftenmaga
zijn geklimatiseerd en krijgt het een koel
cel voor microfilms. Het magazijn zal
gaan voldoen aan de normen van lucht
vochtigheid en temperatuur volgens de
als je naar Word Perfect (WP) had vertaald.
En dat was tegelijk het tweede nadeel en
zelfs één van de grootste: de onmogelijk
heid om snel een vertaling te maken van
MAIS naar WP. Ook het oproepen van een
beschrijving ging uitermate omslachtig.
Kortom, het programma voldeed niet
meer aan onze eisen en we ervoeren het
steeds meer als gebruiksonvriendelijk.
Daarnaast dreigde ook de millenniumwis
seling voor problemen te gaan zorgen.
Na verschillende programma's op proef te
hebben gehad (bijvoorbeeld Asksam,
Arking en Arktrak) en wat te hebben rond
gekeken bij andere instellingen die ook
inventariseren, kwamen we als groep tot
de conclusie dat we echt een programma
wilden hebben dat aan de moderne eisen
voldeed. Het Facilitair Bedrijf (FB) van de
provincie stelde geld beschikbaar en in
samenwerking met de afdeling Informa
tisering en Automatisering (I&A) werden
de voor- en nadelen opgesomd van MAIS
met daaraan toegevoegd een lijst met wen
sen, toegesneden op de praktijk. Dit resul
teerde in een MS Access inventarisatiepro
gramma, NABS geheten, dat heel simpel
staat voor Noord-Hollands Archief Bewer-
kings Systeem.
In tegenstelling tot MAIS bestaat NABS uit
slechts twee schermen, één voor de rubrie
ken en één voor de beschrijvingen
Het bouwen van een nieuwe omgeving
voor een archief gaat - heel makkelijk -
door in het selectievakje een code voor het
nieuwe archief in te toetsen en vervolgens
richtlijnen van het Deltaplan. Circa 3000
tijdschrifttitels zullen voor verzuring
behoed worden door actieve conserve
ring en verfilming volgens de richtlijnen
van Metamorfoze. Voor de tijdschriften
zal zo mogelijk voor massaontzuring
worden gekozen.
Voor de conservering van boeken, kaar
ten, atlassen en kranten wordt een con
serveringsproject opgezet. Voorlopige
inventarisatie heeft uitgewezen dat de
bibliotheek circa 21.000 boeken en bro
chures, 131 atlassen, 8.800 kaartbladen
en 100 kaartbijlagen wil conserveren.
Daarnaast zullen de historische archie
ven van het Tropeninstituut bij het pro
ject worden betrokken.
op de ENTER-toets te drukken. De applica
tie vraagt dan een bevestiging voor het
toevoegen van het nieuwe archief. Ook is
het mogelijk om tussentijds een voorlopi
ge inventaris door middel van de scherm-
toets 'Rapport' op te roepen. Aan de linker
kant verschijnt het omnummer (het
definitieve nummer) en aan de rechter
kant het volgnummer van de inschrijving.
Daarnaast is het mogelijk om direct met
behulp van schermtoetsen de index en de
trefwoorden op te roepen, om te numme
ren of de publicatie (definitieve inventaris)
in te zien. Zowel rapport als publicatie zijn
direct zonder omwegen te printen. Ook
verschijnt bij de 'publicatie'-uitdraai de
inhoudsopgave en de trefwoorden- en
indexlijst op de juiste plek. We zijn er als
gebruiker zeer blij mee.
De provincie levert geen facilitaire onder
steuning aan het programma. Dit dient de
applicatiebeheerder van de eigen organisa
tie te doen. Wel ligt het in de bedoeling
om bij voldoende belangstelling een
gebruikersgroep op te richten die NABS
aanpast aan de gebruikerswensen en voor
het onderhoud zorgt.
NABS contra MAIS bij Provincie Noord-Holland
nieuws uit het veld
Om te beginnen enkele belangrijke
jaartallen. In 1966 kreeg het archief voor
het eerst een onderkomen dat geheel vol
deed aan de toen geldende eisen. Een jaar
waarin het ook een zelfstandige dienst
werd. Tot - officieel - 1968 waren archief
en stedelijk museum gecombineerd en
was de archivaris tevens museumdirec
teur. De volgende mijlpaal was het jaar
1975 omdat het gemeentearchief vanaf
dat moment archieven ging bewaren van
gemeenten buiten Alkmaar. Daarmee
ontstond langzaam maar zeker het
streekarchief. Een volgend gedenkwaar
dig jaar was 1992, toen deze ontwikke
ling werd geformaliseerd. Het gemeente
archief werd een onderdeel van het in
tergemeentelijk Samenwerkingsverband
Noord-Kennemerland en de naam werd
gewijzigd in Regionaal Archief. Sinds dat
jaar is het aantal aangesloten gemeenten
sterk toegenomen (momenteel negen
tien), allen in Noord-Kennemerland en
de kop van Noord-Holland. Ook een aan
tal waterschappen heeft zijn oudere
archieven bij ons ondergebracht.
Een feestcommissie zorgde voor drie eve
nementen. Om te beginnen een jubi
leumtentoonstelling, gewijd aan de
geschiedenis van de archiefdienst.
Vervolgens een symposium over histo
risch onderzoek en archieven, gevolgd
door een open dag. Het derde evenement
bestond uit de heruitgave van een kro
niek over het Alkmaars beleg in 1573,
waarvan de loco-burgemeester tijdens
het symposium het eerste exemplaar
kreeg aangeboden.
Het symposium op 30 september werd
geopend door de eerste Alkmaarse
gemeentearchivaris, Cornelis Willem
Bruinvis (1829-1922), die daarvoor speci
aal uit zijn graf was gekomen. Daarna
spraken drie historici over historisch
onderzoek en archieven. Gerrit Valk,
oud-gemeentearchivaris van Alkmaar en
thans Tweede-Kamerlid, ging met name
in op zijn ervaringen in de Kamer als por
tefeuillehouder archiefbeleid van de
PvdA-fractie. Valk memoreerde onder
andere zijn voorzitterschap van de
onderzoekscommissie naar de affaires
rond de vernietiging van de archieven
van de Binnenlandse Veiligheidsdienst,
de Inlichtingendienst Buitenland en de
Militaire Inlichtingendienst. Een van de
constateringen was de noodzaak om de
archiefinspectie bij de rijksoverheid beter
te regelen. Professor Leo Noordegraaf van
de Universiteit van Amsterdam, voorzit
ter van de vriendenstichting van de
archiefdienst, hield een pleidooi voor
een onderzoek in de archieven naar de
tot nog toe onderbelichte economische
en financiële aspecten van Noord-
Hollandse droogmakerijen en bedijkin
gen. De laatste spreker was professor
A.Th. van Deursen, emeritus-hoogleraar
aan de VU te Amsterdam en auteur van
de bestseller Een dorp in de polder over het
dorp Graft, waarvan de archieven - met
elk een verhaal - bij ons worden bewaard.
Hij illustreerde dit aan de hand van een
lijstje met uitgaven van een 16de-eeuwse
'waarsman' van het waterschap de
Hondsbossche en Duinen te Petten.
Als afsluiting van het symposium ont
ving de Alkmaarse loco-burgemeester het
eerste exemplaar van een door het
Regionaal Archief opnieuw uitgegeven
kroniek van Nanning van Foreest met als
titel Kort verhaal van het beleg van
Alkmaar. Deze bevat de wederwaardighe
den van de Alkmaarders tijdens het
beleg, opgetekend door don Frederik, de
zoon van de hertog van Alva, in de
zomer en herfst van 1573. In de nieuwe
uitgave gaat de oorspronkelijke tekst ver
gezeld van een moderne vertaling door
onze medewerkster Marijke Joustra.
Professor Henk van Nierop van de
Universiteit van Amsterdam leidde de
presentatie van het eerste exemplaar in.
Volgens Van Nierop - in zijn inleiding
van het boek - voldoet het oude beeld
van het beleg ('van Alkmaar begint de
victorie') niet meer. Vroeger werden de
gebeurtenissen gepresenteerd vanuit het
perspectief van de geslaagde strijd voor
Nederlands onafhankelijkheid. Maar de
tijdgenoten kenden de afloop niet en
zagen zich in 1573 gesteld voor een
dilemma: kiezen voor de Spanjaarden of
voor de Geuzen, wat voor velen neer
kwam op kiezen tussen twee kwaden.
Een groot aantal Alkmaarders vluchtte
dan ook liever.
Na afloop van het symposium gingen de
deuren van het Regionaal Archief voor
iedereen open voor een rondleiding in
het archiefdepot. Elders in het gebouw
werd informatie gegeven over genealo
gisch en historisch onderzoek en werden
Polygoonjournaals over Alkmaar in de
periode 1920-1940 vertoond. Ook kon
den de bezoekers een expositie van kin
derboeken van de Alkmaarse uitgever
Kluitman bewonderen of de presentatie
van de Beeldbank Noord-Holland bijwo
nen. In het restauratie-atelier was de res-
tauratrice beschikbaar voor het geven
van adviezen over boek- en papierconser
vering.
De feestcommissie mag tevreden zijn:
het symposium was een succes. De lezin
gen waren boeiend en gevarieerd. Van de
kroniek over Alkmaar is inmiddels de
tweede druk verschenen. En nog steeds
staan er bezoekers stil bij de vitrines van
de tentoonstelling over onze honderdja
rige geschiedenis.
december 2000
De meeste archiefdiensten maken
momenteel inventarissen in Word; ja,
zelfs in WP omdat men of een hekel aan
het verouderde en achterhaalde MAÏS
heeft, dan wel geen middelen en geld om
een andere applicatie te bouwen. Geen
bedrijf kon een dergelijke inventarisatie
programma bouwen. Op verzoek van
mensen die eerst met MAIS werkten en
op zoek waren naar een ander, millenium-
proof programma, is onlangs het pro
gramma NABS ontwikkeld.
Grote beurt voor KIT-collectie.
Het programma kost eenmalig fl. 5.000,- excl.
BTW, onder de condities die in de verkoopover
eenkomst vermeld staan. De systeemeisen voor
NABS zijn een Pentium PC 32 Mb intern
geheugen, Microsoft Access 97 (of MS Access
runtime) en Windows 95 98 NT 4.0. Er wordt
één diskette bijgeleverd met een zichzelf uit
pakkend bestand dat de applicatie, de databa
se inclusief één demo archief en een gebrui
kershandleiding bevat.
Info: Patricia Böschen, coördinator semi-sta-
tisch archief bij de Provincie Noord-Holland.
Tel. (023) 514 42 36.
archievenblad december 2000
Door Harry de Raad
Hoe doe je dat, het honderdjarig bestaan
van een archiefdienst vieren? Omdat hon
derd jaar geleden de eerste Alkmaarse
gemeentearchivaris werd aangesteld, moest
het Regionaal Archief Alkmaar zich dit jaar
over deze vraag buigen.
Medewerkers van het Regionaal Archief met in hun mid
den de uit zijn graf herrezen oud-gemeentearchivaris
C.W. Bruinvis
Van links naar rechts: de professoren A.Th. van Deursen,
L. Noordegraaf en Tweede Kamerlid G.Valk tijdens het
symposium.
archievenblad
