anatiek verdedigde archiefschatten in het Archivo General de Indiasl
ICA Congres Sevilla
DOOR EEN CERBERUS BEWAAKT
Tien kilometer archief scannen ze in het Archivo
General de Indias, zodat de bezoekers de 86 miljoen
bladzijden op het beeldscherm kunnen oproepen en
de archiefschatten zelf veilig in de kast blijven staan.
Het project wordt uitgevoerd onder auspiciën van de
ICA, de Internationale Archiefraad. In Rusland
bestaat een soortgelijk project voor de archieven van
de Komintern. Het ICA congres in Sevilla biedt me
een uitgelezen kans het Archivo General de Indias
alsnog zijn geheimen te ontfutselen. Ik moet er toch
zijn om in het kader van de VOC-projecten bij het
ARA te overleggen met collega's uit Indonesië en Sri
Lanka. Gezien de omvang van het digitaliserings
project vewacht ik dat het Archivo de congresgan
gers trots de resultaten toont en volop de gelegen
heid biedt de mogelijkheden goed te bestuderen.
Optimistisch kies ik voor een hotel vlakbij het
Archivo. Dat blijkt weinig zin te hebben. Hoewel het
schitterende pand van het Archivo
maandenlang op de ICA-website
pronkt, moet ik naar een conferen
tiecomplex in een verre buitenwijk.
In de tentoonstellingszaal ga ik
op zoek naar informatie over het
digitaliseringsproject. Die blijkt ver
stopt in de uiterste hoek van het
gebouw. Het bedrijf Informatica El
Corte Inglés demonstreert daar
ArchiDOC, een computerprogram
ma om gescande documenten mee
te manipuleren. Met een druk op de
knop verdwijnen de vlekken en
blijft de tekst helder leesbaar achter.
Zelfs bij teksten waarbij de inkt is
vervaagd of uitgevloeid. Op mijn
vraag waarom het Archivo General
de Indias dit prachtige programma
niet vol trots onder onze aandacht
brengt, barst projectleider Ramón
los in een klaagzang over de organi
satie. Het. project wordt volledig
genegeerd in de congresstukken.
Zelfs op de plattegrond in de congresbundel ont
breekt zijn stand. Alleen El Pais schonk naar aanlei
ding van de opening van het congres door de
koning in een krantenartikel uitgebreid aandacht
aan ArchiDOC. Het is een schande. Maar ja, hij
komt zelf uit Madrid en hier zitten we in Sevilla, zegt
projectleider Ramón moedeloos. En dan is er nog de
politiek, die om nationalistische redenen geen subsi
die wil geven om een Engelstalige versie van het pro
gramma te maken, zodat het succes van ArchiDOC
beperkt blijft tot zo'n veertig Spaanse en twee Zuid-
Amerikaanse archiefinstellingen.
Blij als een kind vertrek ik met een stapel folders
en een demoversie op cd-rom. Op naar het Archivo
General de Indias om de logistieke kant van
ArchiDOC te bestuderen. Helaas. Het archief blijkt
een van de meest ontoegankelijke plekken van
Spanje. Zodra ik het gebouw binnenstap, blaft een
strenge portier: "Foenksjon?" "Wel, ik ben een con
gresdeelnemer uit Nederland en ik zou graag met
iemand willen spreken over..." Cerberus valt me in
de reden. Maandag van 10 tot 15 uur kan ik terugko
men om de tentoonstelling te bekijken. Maar dan
kan ik niet, want dan moet ik natuurlijk aanwezig
zijn op het congres van jullie, ver buiten de stad,
probeer ik nog. Niks mee te maken, ik heb zonder
'foenksjon' in het Archivo niets te zoeken. Wat
schreef de Spaanse minister van Onderwijs, Cultuur
en Sport ook al weer in het voorwoord van de con
gresbundel? "Seville is inextricably linked to the
General Archive of the Indies, and the archive to the
city, so that people who come to Seville cannot say
that they have seen the city until they have visited
the General Archive of the Indies". Zij is, net als
minister president Aznar en de inleiders op het ICA
congres, vol enthousiasme over de moderne tech
nieken die de toegankelijkheid tot de archieven ver
beteren. 'Archieven in het nieuwe millennium van
de informatie maatschappij' is het thema van de
ICA conferentie.
Zondag beklim ik de toren van de kathedraal en
voel me een meesterspion als ik foto's maak van de
binnenplaats van het naast de kerk gelegen Archivo.
Ik ben nu al verder doorgedrongen dan de meeste
congresgangers. Vervolgens ga ik op zoek naar de
kerk van Sint Isidorus van Sevilla, de patroonheilige
van de archivarissen. Er zijn er die het op Laurentius
houden, een Spaanse martelaar die vereerd wordt als
patroon van de armen en de bibliothecarissen
omdat hij als diaken de zorg had voor de boeken in
Rome. Omdat Laurentius levend geroosterd werd, is
hij ook de beschermheilige voor de brandweer, koks
en glasblazers, voor het vagevuur en een goede wijn
oogst. En verder is hij de patroon van de wasvrou
wen, banketbakkers, administrateurs, scholieren,
studenten en voorspraak tegen huidziekten, oog
kwalen, spit, ischias, vuurrampen, het vagevuurleed
en de pest. Zo iemand heeft het veel te druk om
goed voor de archieven te zorgen. Nee, dan Isidorus
van Sevilla, de erudiete kerkleraar die in de zevende
eeuw de Etymologiae samenstelde, een twintigdelige
encyclopedie waarin hij alle kennis van de wereld
verzamelde. En daarnaast vond hij ook nog tijd om
in de Chronica Majora de geschiedenis van de
wereld vanaf de schepping te beschrijven. Niet voor
niets riep de paus in 1998 Isidorus uit tot patroon
van het internet. Een betere beschermheilige kun
nen archivarissen zich niet wensen.
De San Isidoro is een eenvoudig kerkje dat in geen
enkele toeristengids voorkomt en pas bij nadere
beschouwing zijn schoonheid prijsgeeft. De sobere
facade past bij de bescheiden beroepsopvatting die
veel archivarissen koesteren. De kerk is hermetisch
gesloten, maar wie kan het Isidorus kwali jk nemen
zolang onze archieven ook nog steeds niet 7 dagen
per week 24 uur per dag open zijn. Dan maar terug
naar de kathedraal waar Isidoms ooit begraven lag
tot hij zo'n duizend jaar geleden naar León werd ver
sleept. Na lang zoeken ontdek ik hoog in de kapittel
zaal zijn portret. Te hoog om goed te kunnen foto
graferen. In de sacristie hangt gelukkig wat lager het
prachtige schilderij dat Murillo van Isidorus maakte.
Het is een van zijn beste werken, maar conservato
ren zullen met afschuw wijzen op de manier waarop
de sereen lezende kerkgeleerde zijn boek vasthoudt.
Typisch weer zo'n gebruiker bij wie het alleen om de
inhoud gaat en niet om de prachtlederen band.
Slordig in zure portefeuilles
Dinsdag is mijn laatste kans door te dringen in
het Archivo General de Indias. De portier kijkt me
nog steeds bestraffend aan als ik de marmeren trap
pen beklim. In een van de vleugels is een kleine ten
toonstelling van kaarten en tekeningen van Zuid-
Amerikaanse kolonies. Na tien minuten heb ik het
wel gezien. Bij een suppoost vraag ik gegevens over
het digitaliseringsprogramma, maar ik wordt gene
geerd. Meer congresgangers blijken de laatste con
gresdag gelaten te hebben voor wat hij is en bezoe
ken het Archivo. De Amsterdamse gemeentearchiva
ris klaagt dat hij niet eens de studiezaal mag bekij
ken. De ramen van het kleine zaaltje zijn geblin
deerd en twee portiers waken er angstvallig voor dat
je niet per ongeluk een blik naar binnen kan werpen
wanneer iemand door de deur komt. Hij verlaat
teleurgesteld het pand. Ik vind dat ik zo dicht bij
mijn doel niet mag versagen en klamp iedere voor-
- - r
ICA Congres Sevilla
bijganger aan om
informatie te krij
gen tot iemand me
vraagt of ik Spaans
spreek. "Moei bjen," roep ik aarzelend. Ik heb het
goede codewoord gegeven en mag een kwartier later
aansluiten bij een uitverkoren groepje Spaanstalige
archivisten. Ook de rijksarchivaris van Noord-
Holland sluit zich aan. Ik volg het groepje door de
expositieruimte, stap over een koord en sla een hoek
om. Even denk ik dat het niet waar kan zijn. Daar
staan dan de zo fanatiek verdedigde archiefschatten.
Of beter: daar hangen ze slordig in hun zure porte
feuilles, als feestgangers na een avondje stappen. De
ramen staan wijd open om frisse lucht toe te laten. Is
dat misschien de eigenlijke reden dat bezoekers
zoveel mogelijk worden geweerd? Nog een hoek om
en daar staan op een klein tafeltje een computer, een
beeldscherm en een printer. Ik heb mijn doel
bereikt.
In rap Spaans legt onze gastheer uit hoe het systeem
werkt. Hoewel ik geen woord Spaans versta, is het
toch uitstekend te vol
gen. Het systeem werkt
fantastisch. Je kunt han
dig bladeren van fonds
naar archief en van
rubriek naar serie, tot je
uitkomt bij het begeerde
document. Volgens de
regels van ISAD(G) en
ISAAR verschijnt op elk
niveau de relevante con
text. Tot slot klik je op de
documentnaam en ver
schijnt het archiefstuk
zelf. Je kunt ook zoeken
op naam, periode of
geografische aanduiding,
dwars door alle fondsen
heen. Voor 15 peseta's
wordt het document uit
geprint. Over enkele
maanden is het zelfs
mogelijk een cd-rom met
documenten te bestellen.
Van de vertegenwoordiger van ArchiDOC had ik al
begrepen dat alles in principe ook via internet
beschikbaar gesteld kan worden in een EAD
(Encoded Archival Description) structuur.
Isidorus van Sevilla kan trots zijn op zijn geestelijke
nazaten van de 21e eeuw, maar ze hebben wel
vreemde opvattingen over klantvriendelijkheid en
toegankelijkheid.
24
archievenblad
25
Door Pieter Koenders
De binnenplaats van het naast de
kerk gelegen Archivo General de Indias.
(Foto: Pieter Koenders)
ArchiDOC, een computerprogramma om
gescande documenten mee te manipule
ren. Met een druk op de knop verdwijnen
de vlekken en blijft de tekst helder lees
baar achter. (Foto: Pieter Koenders)
VN? f —Ui
gT*- fa <--f i P-tc.
IT-Y
•»wuf rs3i*u.rr' {n -v jhn.
y.vx.a^ef
O/K'. qjiytu. "Va 0rs+~r,o
N «att-
C'
■■-ON'' psy-- j f 'TC
ft-
t*~* t-C,iCL,o,«c
Sevilla! Al een jaar stuurt Pieter Koenders brieven en
faxen om toegang te krijgen tot het Archivo General
de Indias dat de Spaanse koloniale archieven
beheert en sinds 1986 bezig is met een gigantisch
digitaliseringsproject. Ook een optie voor de VOC
archieven in Nederland? Nimmer heeft hij enige reac
tie uit Sevilla mogen ontvangen. Het beantwoorden
van brieven is een excentrieke Nederlandse gewoon
te, is Koenders inmiddels gebleken. Voorbij
Roosendaal communiceert men anders: niet met pen
of toetsenbord, maar met mes en vork.
Geen Engelstalige versie
Foenksjon?
Patroon van het internet
-i „1
De entree van het Archivo General de
Indias. (Foto: Pieter Koenders)
Portret van Isidorus, geschilderd door
Murillo. (Foto: Pieter Koenders)
Links: De kathedraal waar
Isidorus ooit begraven lag
Onder: In de kapittelzaal hangt
het portret van Isidorus
(Foto's: Pieter Koenders)
december 2000
december 2000
archievenblad
