e c e n s i e s
ignalementen
N.C.F. van Sas, H. te Velde (red.), De eeuw van de Grondwet. -
Grondwet en politiek in Nederland, 1798 - 1917.
mi I
Harald Pol, Effectief klachtenmanagement als instrument
voor verbetering van kwaliteit en klantgerichtheid.
literatuur
Zou een website met de
tekst van de Grondwet veel
virtuele bezoekers trekken?
Of een andere vraag: beho
ren de aantekeningen van
Thorbecke op de Grondwet
van 1848 tot de geregeld
opgevraagde bestanden op
de studiezaal van het ARA? Je
zou zeggen dat het antwoord
op deze vraag van meer dan
gemiddeld belang is, omdat
het iets weergeeft van de
belangstelling van burgers
voor de ontwikkeling van
hun grondwettelijke rechten
en plichten. En een andere
vraag, daaraan gekoppeld:
zijn constituties een saai
onderwerp? De omslagillus-
tratie van De eeuw van de
Grondwet, met Thorbecke's
handschrift, zou je in die waan kunnen
brengen. In de bundel is een apart hoofd
stuk gewijd aan de Grondwet in beeld.
De opgenomen illustraties laten zien dat
het in beeld brengen van een abstractie
als een constitutie geen sinecure is.
Europese kunstenaars en karikaturisten
maakten in de achttiende en negentien
de eeuw veelvuldig gebruik van tempels
(de Tempel der Constitutie) en van
barende vrouwen of zevenkoppige mon
sters (om de geboorte van een nieuwe
Grondwet aan te geven). In ons land was
het uiteraard vooral Thorbecke die veel
vuldig figureerde in de politieke spot
prenten van Johan Braakensiek, Albert
Hahn e.a., die daarmee de centrale bete
kenis van de staatsman onderstreepten.
Al met al een oogst die ontoereikend zal
zijn om een jubileumexpositie flink op te
vrolijken. Toch ging de viering van de
honderdvijftigste verjaardag van het
geesteskind van Thorbecke niet onopge
merkt voorbij. Het ministerie van
Binnenlandse Zaken was gedurende het
jubeljaar 1998 de motor achter een reeks
van manifestaties, uiteenlopend van vro
lijke culturele happenings voor brede
kring tot serieuze bijeenkomsten voor
specialist en wetenschapper. Om zo'n
terugblik een meer blijvend karakter te
geven wordt meestal gezorgd voor een
passende herdenkingsbundel. Ook hier
heeft het ministerie van BiZa aan
gedacht. De publicatie, onder de naam
De eeuw van de Grondwet. Grondwet en
politiek in Nederland 1798 - 1917, is een
fraai product geworden. Tien historici en
staatsrechtgeleerden van naam, verbon
den aan verschillende universiteiten,
leverden een bijdrage. De bundel is the
matisch opgezet, met politiek-historische
bijdragen over de eeuw van de Grondwet
(hierin wordt de centrale plaats die de
Grondwet innam in het politieke leven
in de periode 1798 - 1917 geschetst en
wordt en passant gepleit voor een eerher
stel voor Staatsregeling van 1798), over
de parlementair-politieke praktijk in de
negentiende eeuw en de houding van de
socialisten tegenover de Grondwet.
Andere thema's die ter sprake komen zijn
klassieke grondrechten, en het leger, het
onderwijs en de gemeenten en de Grond
wet. In de meeste bijdragen wordt de
Grondwet van 1848 niet geschetst als een
geïsoleerde gebeurtenis, maar geplaatst
in een langere reeks van (grondwettelij
ke) veranderingen in de periode 1798 tot
1917. Dit gebruik van het lange termijn
perspectief maakt het onderzoek naar de
Grondwet van 1848 zinvol en voorkomt
een statisch beeld zonder reliëf. Geregeld
worden vergelijkingen getrokken met
constitutionele ontwikkelingen elders.
Dit kader van de lange termijn wordt bij
voorbeeld gebruikt in het eerste hoofd
stuk, getiteld 'Revolutie, Republiek en
Constitutie; de ideologische context van
de Nederlandse Grondwet'. De funda
mentele ontwikkelingen in Frankrijk en
Amerika na 1750, met vernieuwingen als
de grondwetgevende vergadering en de
verklaring van rechten der burgers, vor
men het uitgangspunt voor een beschrij
ving van de constitutionele ontwikkelin
gen in ons land. Het voert te ver om
nader in te gaan op de tien verschillende
hoofdstukken (en de ruime inleiding)
van de bundel. De bijdrage 'De staat ver
drukt, de wet is logen', over de inpassing
van de socialistische beweging in de
Nederlandse samenleving, is misschien
het aardigst om voor het voetlicht te
halen. Teleurstelling over de nauwelijks
waarneembare effecten op het dagelijks
leven lagen waarschijnlijk ten grondslag
AO I
-
literatuur
aan de verwerping van de Grondwet van
1848 door de socialisten (het recht van
vereniging maakte wel de opkomst van
het socialisme mogelijk!). Auteur Piet de
Rooy vergelijkt de houding van de socia
listische beweging met die van de radica
le democraten in de jaren veertig, 'een
soort wegbereiders voor het vooruitstre
vende liberalisme van Thorbecke en de
zijnen'. Beide groepen voerden een ver
gelijkbare oppositie tegen koning, staat
en justitie. Synchroon met de maat
schappelijke inpassing van de socialisten
ontwikkelt zich de houding tegenover de
Grondwet: van een volledige afwijzing
van Thorbecke's schepping van 1848 (als
symbool van liberale onderdrukking), tot
een houding van kritische deelname aan
het debat over de Grondwet na 1900. De
kiesrechtstrijd en de parlementaire oppo
sitie worden als belangrijke momenten
naar voren gehaald. De rol van de socia
listische beweging op het gemeentelijke
vlak wordt helaas niet aangestipt. Na de
klassieker van J.C. Boogman, Rondom
1848, is de historiografie verrijkt met
deze geslaagde bundel, waarin de verge
lijking en de lange termijn processen
terecht veel aandacht hebben gekregen.
De Archiefschool te
Amsterdam heeft op haar
web-site (www.archiefschool.nl)
een lijst opgenomen van
aangekochte boeken voor
de bibliotheek van het
instituut. Hier kan de archi
varis die geïnteresseerd is in
recent verschenen vaklite
ratuur zijn hart ophalen.
Één van de boeken, is die
van Harald Pol over effec
tief klachtenmanagement
voor het bedrijfsleven.
Mensen klagen graag. En
toch dienen zij maar zelden
een klacht in bij de
betreffende dienst. Dit
geldt waarschijnlijk ook
voor bezoekers van archief
diensten. Komt dit door het
verwachtingspatroon van
de bezoeker? Heeft hij het
gevoel dat het indienen
van een klacht weinig zin
heeft omdat er aan de
klacht niets wordt gedaan? Worden
archiefdiensten vaak geconfronteerd met
klachten van bezoekers of relaties over
- *f'
Harald Pol
.'Ét
producten of diensten? Uit een aantal
bezoekersenquêtes van de laatste twee
jaren, gehouden bij de Archiefdienst
voor Kennemerland en het Rijksarchief
in Noord-Holland te Haarlem, blijkt de
tevredenheid van de klanten over de
archiefdiensten redelijk hoog. Veel klach
ten gaan over slecht verfilmde archief
stukken waarvan de originelen niet meer
ter inzage worden gegeven zoals de regis
ters van de burgerlijke stand, de memo
ries van successie en de notariële archie
ven. Deze klachten zijn bij de archief
diensten wel bekend, maar er wordt geen
geld ter beschikking gesteld voor een her
nieuwde verfilming. Is een boek over
klachtenmanagement desondanks inte
ressant voor archivarissen?
Een klacht biedt de mogelijkheid om de
kwaliteit en klantgerichtheid van de
organisatie te vergroten. Uit de uitingen
van ontevredenheid kan worden afgeleid
waar het functioneren van de archief
dienst kan worden verbeterd.
Harald Pol pleit in zijn boek voor een
effectieve, dat wil zeggen gestructureerde
en systematische aanpak van klachten.
De auteur geeft een aantal praktijkvoor
beelden bij enkele bedrijven in Neder
land en tips voor het overbrengen van
slecht nieuws aan collega's.
Harald Pol adviseert voor de afhandeling
van klachten een vaste procedure vast te
stellen.
Het boek geeft voorbeelden van klach
tenregistratieformulieren, formulieren
met klachtencategorieën en een opzet
van een formulier van een voortgangsre
gistratie van klachtafhandelingen. Mis
schien moeten de archiefdiensten hun
bezoekers stimuleren om hun klachten
op papier te zetten.
Al
*3
Den Haag, Ministerie
van Binnenlandse Zaken en
Koninkrijksrelaties, z.j
ISBN 9026833261.
1SS3. N». 10, GRONDWETSHERZIENING, 1)E EISC11 VAN DEN DAG.
?—-« tl I i! i .ia. V/i' 1 i
Grondwet van 1848
„Ik bon te veel belast cn beladenik ben niet meer van dezen tijden snak naar een verjongingskuur."
Door verbeterde druktechnieken en door politieke
polarisatie werd de grondwetsherziening van 1887 veel
meer dan die van 1848 vergezeld door spotprenten. De
grondwet (telkens als vrouw afgebeeld) was volgens de
Nederlandse Spectator in 1883 toe aan een verjongings-
en vermageringskuur.
1 archievenblad november 2000
Peter Hofland, Gemeentearchief Amsterdam
Als instrument
Samsom Alphen aan den
Rijn, 1999.
ISBN 90-14-06157-9.
200 blz., fl 42,50;
it voor verbetering van kwaliteit en klantgerichtheid
Samsom H
Annabelle Meddens-van Borselen
november 2000
archievenblad