Nederlandse Opstand, deed onderzoek naar de
Satisfactie en 'andere onderwerpen'. De student
Willem van Ravesteyn jr., de latere oprichter van
de communistische partij, kwam voor het lezen
van paleografische teksten en wat later in ver
band met zijn dissertatie-onderzoek naar de eco
nomische en sociale ontwikkeling van Amster
dam in de 16e en begin 17e eeuw; de rijksbouw
meester C.H. Peters uit 's-Gravenhage was op
zoek naar informatie over houten gewelven. Het
kunsthistorisch onderzoek was een specialisme
waarvoor Scheltema de eerste aanzetten had
gegeven en de archiefcollecties werden hiervoor
veelvuldig geraadpleegd: de onder-directeur van
het Mauritshuis, dr. Hofstede de Groot en de
hoogleraar J. Six van de Rijksacademie van
Beeldende Kunsten kwamen beiden voor
Rembrandtonderzoek en de directeur van muse
um Boymans voor de schilder Van de Velde.
Verder valt gedurende die eerste vijftig jaar van
de Archiefdienst het aantal buitenlandse weten
schappers op. Zij kwamen af op materiaal dat
inzicht gaf in de diplomatieke- en handelsbe
trekkingen van Amsterdam en ook wel op
de genealogische bronnen. Anatole Victoro-
vitsch Polotzoff, staatsraad aan het hof te
St. Petersburg, verzamelde driehonderd jaar na
dato op last van de tsaar gegevens over het ver
blijf van Peter de Grote in Holland.
Zoals gezegd waren de bezoekers in de eerste
decennia na 1848 vooral maatschappelijk voor
aanstaanden. Tabel 4 wijst erop dat er in de loop
der tijd sprake was van een 'democratisering'.
Het aandeel van de kleine burgerij steeg tot
boven de vijftig procent, terwijl dat van de grote
burgerij aanmerkelijk daalde. Uit het bezoekers-
register blijkt een opvallende toename van het
aantal academici, (semi)intellectuelen en ambte
naren zoals de veel publicerende historicus en
docent dr. M.G. de Boer en de woningopzichte-
res Louise Went. Ook het ruime aantal hooglera
ren - waaronder dr. H.C. Rogge, hoogleraar
geschiedenis aan de Universiteit van
Amsterdam, en dr. C.E.A. Wichmann, hoogle
raar geologie en mineralogie aan de Universiteit
van Utrecht - springt in het oog. De maatschap
pelijke ladder verder afdalend, valt op dat jour
nalisten ook in deze periode goed vertegenwoor
digd waren.
Tabel 4 De maatschappelijke positie van bezoekers
(in procenten), 1879-1900
-
Tabel 3 Doel van het onderzoek van Archiefbezoekers,
in procenten, 1893-95 en 1897-99
Uit een steekproef over drie jaren bleek dat vijf
tig a zestig procent van de bezoekers uit de
hoofdstad afkomstig was, ongeveer een derde
uit de rest van ons land en zeven tot acht pro
cent uit het buitenland. Het hoge aantal buiten
landers in het eerste peiljaar (1880) moet vooral
in verband gebracht worden met de interesse
voor de museale verzamelingen die toen nog bij
het Archief ondergebracht waren. Na het uiteen
gaan van de 'museum- en archiefpoot' rond
1885 nam deze bezoekerscategorie dan ook sterk
af. Het archief kon zich vanaf dat moment
geheel concentreren op de archiefcollectie waar
van de ontsluiting krachtig ter hand werd geno
men. En met succes, want in de jaren negentig
van de 19e eeuw nam de publieke belangstelling
voor de archieven sterk toe en kwamen bezoe
kers uit bredere maatschappe
lijke groepen dan in de eerste
decennia van het bestaan van
de Amsterdamse Archiefdienst.
29
D.M.P. Dataservices
Nederland B.V.
Bijdorpplein 21
2992 LB Barendrecht
Tel.: 00-31(0)180-625533
Fax: 00-31(0)180-625818
http://www.dmpdata.nl
e-mail: secr@dmpdatanl
DMP Dataservices is als geen ander thuis in liet structureren en het direct
toegankelijk maken van alle mogelijke vormen van informatie. Al zo n 15 jaar
adviseert en voert DMP projecten uit. Van betrekkelijk eenvoudige tot heel
gecompliceerde, voor bedrijven en instellingen van heel uiteenlopende aard.
Van het opbouwen van catalogi, registers en indexen tot het omzetten van
tekstbestanden en beeldarchieven naar gebruikersvriendelijke zoeksystemen.
Als u het tijd vindt om orde op zaken te stellen, dan moet u ons beslist even
bellen, faxen of E-mailen. Wij sturen 11 dan graag onze heldere documentatie.
U kunt natuurlijk ook meteen een afspraak met ons maken voor een vrijblijvend
gesprek. U zult ontdekken dat u met specialisten praat die een einde kunnen
maken aan uw zoektocht door archieven. Die uw bedrijfsvoering aanzienlijk
efficiënter en uw werk een stuk aangenamer maken.
Democratisering
categorie
1879/80+1884/85
1894/95+1899/00
1 Grote burgerij
46,8
33.3
II Kleine burgerij
29,6
51.6
III Arbeidende klasse
0,4
IV Renteniers/Gepensioneerd
2,0
4.3
V Onbekend
21,3
10,1
N:
145
207
1893/95+1897/99
Genealogie/heraldiek
23.3
Opmerkelijk is de
Huizen en gebouwen
6,9
toegenomen belangstelling
Topografie
6,4
voor institutioneel
Geschiedenis
51.9
onderzoek, zoals naar
Notarieel/erfenis
4.7
bepaalde keuren, het
Onderzoek personen
Krant
6,4
1.2
stadswapen en de
geschiedenis van allerlei
N:
231
instellingen.
Gemeentearchief Amsterdam
Dit artikel is een aangepaste vers
van een bijdrage in de bund
'Archiefstukken' Het Gemeentearchi
Amsterdam honderdvijftig jaar', ve
krijgbaar bij het Gemeentearchie
die tevens verscheen als nr. 5 v;
het tijdschrift Amstelodamum, jrg. f
(1998).
Deze bundel stond onder redact
van Boudewijn Bakker, lohan Giski
(eindredactie), Ad Knotter, Margri
de Roever en Ester Wouthuysf
(beeldredactie). Naast het artikel v;
Peter Hofland, bevat de bundel vt
der: 'Mr. Pieter Scheltema, de eers
archivaris van de hoofdstad', do
Margriet de Roever, 'Vijf eeuwt
Amsterdamse rechterlijke archievi
en hun gebruikers', door Sjoe
Faber, 'Van kooplieden tot varensg
zeilen', door Erika Kuijpers, 'Een b
zonder rederijkersmanuscript', do
Truusje Goedings, jan Zeegers, e.
Amsterdamse "autochromist"', do
Annneke van Veen en joodse gen
alogie en de bronnen bij het gemee
tearchief', door Lydia Hagoort.
november 2000
archievenblad
