avant la lettre?
Blue Shield
Reddingsactie voor Franciscaner klooster in Bosnië
burengerucht
burengerucht
24
Op 8 juni arriveerden wij in Fojnica en wer
den onder andere ontvangen door de oud-bur
gemeester en de nieuwe burgemeester mr.
Mustafa Memija. Geholpen door onze tolk was
onze indruk dat deze man voortvarend te werk
wil gaan; nog diezelfde week zou worden begon
nen met enkele reparaties aan de wegen. En
inderdaad zagen wij later dat men daarmee
bezig was. Ook zou de ontvangst van radio en tv
verbeterd worden. Voor de door ons meege
brachte folder van Arnhem en omstreken voor
Euro 2000 Arnhem invites you) had deze burge
meester grote belangstelling. Uit latere gesprek
ken bleek dat hij onlangs ook opdracht had
gegeven dat veel meer inwoners van het stadje
Engels moesten gaan leren, met name het hotel
personeel.
Ons eerste bezoek aan het Fransiscaner
klooster was met mr. Tuka. Het is het oudste
franciscanerconvent en kerk van de Heilige
Geest in Bosnië, gesticht aan het einde van de
XlVe eeuw, waarvan het eerste klooster al op
deze plek tegen de noordhellling van de berg
vlakbij het stadje stond. Het huidige klooster
complex bestaat uit een kerk, gebouwd in 1888,
een tussenvleugel waarin het museum en de
bibliotheek zijn gehuisvest en dat is gebouwd in
1863, en het eigenlijke kloostergedeelte uit
1940. Gedurende de recente burgeroorlog (door
onze gastheren steevast alleen als 'the war' aan
geduid) heeft het complex niet veel oorlogsscha
de geleden. In het museum was nog wel te zien
dat er een kogel door twee vitrines was gegaan.
Het dak van het middengedeelte is dringend aan
vervanging toe.
De vicaris leidde ons rond door het museum en
de bibliotheek, waar wij ook spraken met de gar
diaan fra. Janko Ljubos. Uit dit gesprek met hem
bleek dat het lekkende dak van het middelste
gedeelte het grootste probleem vormde. Ooit
waren er plannen dat het klooster gerestaureerd
zou worden met hulp van de Turkse regering
maar vanwege de problemen naar aanleiding
van de recente aardbevingen aldaar is daar nooit
iets van ten uitvoer gebracht. Tot nu toe vond
het klooster nog geen gegadigde die de restaura
tie wil adopteren. Toch hoopt men hier voor de
winter in te slagen, onder andere door er
bekendheid aan te geven met een documentaire
over het klooster die enige tijd geleden door de
staats t.v. is uitgezonden. In de periode dat wij er
waren werd er hard gewerkt aan een uitbreiding
van de tussenvleugel met een nieuwe ingangs
partij. Een activiteit die mede gerealiseerd kan
worden uit een gift van het Franciscaans
Provincialaat Fulda van DM 10.000,00.
Het museum bestaat uit drie zalen. In een
daarvan zijn in wand-
vitrines o.a. kerkelijk
vaatwerk, monstran
sen uit 1821, 1822,
godslampen (1785),
kandelaars enz. ten
toongesteld. Volgens
zeggen is het goud dat
in sommige van deze
voorwerpen is ver
werkt, afkomstig uit
een goudmijn in de
buurt, die in de negen
tiende eeuw door
Engelsen is geëxploi
teerd. In een tweede
zaal zagen we liturgische gewaden; hier hing
ook een originele brief van de sultan van Turkije
uit 1463, het jaar waarin Bosnië door de Turken
werd bezet, waarbij vrijheid van godsdienst
werd gewaarborgd.
Een derde zaal werd ingenomen door kleder
drachten, kunstnijverheidsprodukten, wapens
en gereedschappen en heeft daarmee sterk het
karakter van een (plaatselijke/regionale) oud
heidkamer. Op de naastgelegen gang stonden
kasten met geologische vondsten, schilderijen,
beelden en een kast met moderne aanstekers en
balpennen. Kennelijk verzamelingen van voor
malige kloosterlingen.
Kort geleden zag het klooster zich gedwon
gen zowel het museum als de bibliotheek voor
het publiek te sluiten. Het museum bevindt zich
op de eerste etage, waar grote vochtplekken en
gaten in het plafond zitten. Ook de houten vloer
vertoont hier en daar verzakkingen. Men vond
het niet meer vertrouwd en is daarom tot slui
ting overgegaan. Nu lag het bezoekersaantal al
niet erg hoog (volgens de vicaris), maar - vooral
in het zomerseizoen - komt er dagelijks toch wel
een aantal mensen (hotelgasten uit het dorp,
nogal wat SFOR-militairen en een enkele toe
rist).
Na de lunch in het klooster konden we met
ons eigen onderzoek aan de bibliotheek begin
nen, waar wij de daaropvolgende dag mee door
zouden gaan. De ruimte waarin zich de biblio
theek zich bevindt, is onderverdeeld in drie
zalen. Een bureaukamer, met daarin naast een
gedeelte van de nieuwere boeken ook het
archief. Verder een grote, lange zaal die is inge
richt met vaste kasten uit 1913. Het bovenste
gedeelte van deze kasten bestaat uit glasdeuren,
de onderkasten zijn afgesloten met houten deu
ren.
Daarachter een bijna vierkante kamer met daar
in wandstellingen en verrijdbare metalen kas
ten. Omdat de vloer in deze kamer niet is bere
kend op het gewicht van die stellingen, treden
er niveauverschillen op en lopen de kasten
steeds naar het laagste punt. Dit voorkomt men
oktober 2000
oktober 2000
25
De voorgeschiedenis
In het Collegeprogramma van de
Gemeente Rheden 1998-2002 is
vastgelegd dat Rheden met de
partnergemeenten Cheb en
Burgdorf initiatieven zal nemen
om samen daadwerkelijk steun te
bieden aan bijvoorbeeld de
wederopbouw van een dorp in
voormalig Joegoslavië. In contac
ten van de burgemeester van
Rheden met de Bosnische
gemeenschap in Velp werd de
naam Fojnica genoemd. Een
keuze die ook het Interkerkelijk
Vredesberaad (IKV), met contac
ten ter plaatse, ondersteunde.
Al in de zomer van 1999 brachten
vertegenwoordigers van de part
nersteden een bezoek aan
Fojnica. In december 1999 stelden
vertegenwoordigers van het IKV
en het gemeentebestuur van
Fojnica activiteiten en projecten
vast waarbij de samenwerking tot
uitdrukking kon komen. Eén van
deze projecten was de bibliotheek
en het museum van het
Fransicaner Klooster. Niet alleen
zijn er in Bosnië weinig kloosters,
maar de bibliotheek is een sym
bool van de multi-etnische
samenleving in Bosnië-Herzego-
wina. Hij geeft de geschiedenis
van Bosnië over een langere
periode met invloed van de diver
se politieke en religieuze stromin
gen weer. Als deskundige archiva
rissen werden Meijerink en
Keverling Buisman verzocht te
gaan kijken. Het officiële verslag
van hun bezoek was gericht aan
het College van Burgemeester en
Wethouders van Rheden, het IKV,
het provincialaat Minderbroeders
Franciscanen in Nederland en de
andere initiatiefnemers, de
gemeenten Burgdorf en Cheb.
Door F. Keveriing Buisman en W.J. Meijerink
Deze zomer brachten Prof. Dr. F. Keverling Buisman
en W.J. Meijerink een bezoek aan Fojnica (BiH). Van
7 - 11 juni waren zij te gast in dit dorp in voormalig
Joegoslavië om poolshoogte te nemen van de con
ditie van de bibliotheek en het museum van het
Fransicaner klooster aldaar. Geen actie in het kader
van Blue Shield - de bibliotheek verkeerde al in
slechte staat vóór de burgeroorlog - maar toch een
bijzonder verhaal.
Lekkend dak
Het Fransiscaner klooster in Fojnica.
Verzamelingen voormalige kloosterlingen
r
Noodgedwongen sluiting
De geur van vocht
Het door vocht aangetaste plafond in de grote zaal.
De grote bibliotheekzaal.
De gemeente Fojnica
Fojnica is een kleine stad in het
kanton Centraal Bosnië. Het ligt
aan het eind van het dal van de
rivier Fojnicka rijeka op een
hoogte van 620 m, op een
afstand van 54 kilometer ten
noord-westen van Serajevo. De
gemeente Fojnica telt ca. 15.000
inwoners, voor het merendeel
Moslims. Van oudsher staat het
stadje bekend om zijn genees
krachtige bronnen. Er is dan ook
een groot revalidatiecentrum
annex hotel (met ca. 500 kamers)
gevestigd, dat gezien inrichting
en aankleding uit de zeventiger
jaren dateert. Dit hotel is het
enige ter plaatse en is - ook nu -
's zomers zeer goed bezet.
Aangezien de gasten van de
gemeente ook in dit hotel wor
den ondergebracht, moesten wij
ons bezoek ruim van te voren
aanmelden om nog onderdak te
krijgen.
Fojnica kent een uitgesproken
landklimaat, met warme zomers
en lange, koude winters.
Aangezien het in een bergachtig
gebied ligt, valt er in de vorm van
stijgingsregens veel neerslag.
Zo vertelde men ons dat er de
afgelopen winter vijf maanden
lang zeer veel sneeuw was
gevallen.
archievenblad
archievenblad
