Cultureel erfgoed op tournee door de provincie
HET ARCHIEF OP REIS
de traditionele beeldvorming over archieven te
doorbreken en te moderniseren. Wie wel eens in
een archief was geweest, liet zich vaak afschrik
ken door de computers en leesapparaten. De
plaatselijke bibliotheek is voor velen bekend ter
rein, waar het gemakkelijker is om kennis te
maken met het archief en waar wij de (onmoge
lijkheden van bijvoorbeeld datasystemen kun
nen uitleggen en er belangstellenden even mee
laten oefenen. Velen zijn verrast dat het begin
van stamboomonderzoek veel minder lastig is
dan ze gedacht hadden.
Met de tournee langs de bibliotheken willen het
Ryksargyf en het Drents Archief ook een nieuwe
doelgroep bereiken. Bibliotheekbezoekers die uit
nieuwsgierigheid in de database gaan zoeken en
vervolgens meer willen weten. Jongeren die
informatie zoeken voor een werkstuk en in de
bibliotheek horen dat er in het archief ook wat
over hun onderwerp te vinden is.
Anders dan in de studiezaal laat het project toe
deelactiviteiten van het archief te belichten,
zoals restauratie en behoud van cultureel erf
goed, het tentoonstellingsbeleid, cursussen, het
uitgeven van boeken, educatieve mogelijkheden
voor scholen en internetactiviteiten.
Beide archieven vinden het belangrijk met dit
project de samenwerking met verwante instel
lingen te bevorderen. Naast gemeente- en streek
archieven, bibliotheken, de provinciale overkoe
pelende bibliotheekdienst, regionale musea,
oudheidkamers, historische verenigingen
betrekken zij ook amateur-historici met boeien
de verzamelingen bij de opzet en uitvoering.
Het Ryksargyf Fryslan biedt drie activiteiten
aan: één dagdeel over de ins en outs van stam
boomonderzoek met uitleg van de datasystemen
in de computer. Eén dagdeel is de 'boekendok
ter'- onze restaurator - aanwezig om advies te
De activiteiten die het Drents Archief aanbiedt
wisselen enigszins per bibliotheek. In de drie tot
nu toe bezochte bibliotheken waren dat op ver
schillende dagdelen korte lessen stamboomon
derzoek, met uitleg over de database. Overigens
blijft de database - als een vooruitgeschoven
post van het archief - na afloop van het project
in de bibliotheek staan. Andere activiteiten
waren een introductieles oud schrift, een spreek
uur familiewapens, de oude Meppeler Courant
op microfiche met printer (uiteraard in Meppel),
lezingen over Huizen van Stand, verkeer en ver
activiteiten naar buiten te treden. Zo bedenkt
elke historische vereniging in Drenthe minstens
één activiteit, zoals een database met foto's van
oude stadsgezichten, een tentoonstelling of een
fietstocht langs relicten van het oude landschap.
De belangstelling is per bibliotheek en per acti
viteit verschillend. In beide provincies trekt
stamboomonderzoek de meeste bezoekers. In
Friesland viel de vaak specialistische interesse
voor het werk van de boekendokter op; er ver
schijnen mensen met de meest vreemdsoortige
oude boeken en de vraag of deze een restauratie
waard zijn. Teleurstellingen blijven dan helaas
niet uit. Zo moesten wij een bezoeker vertellen
dat zijn zeventiende eeuwse Chronyk van
Friesland door Winsemius enorm aan waarde
Een oudere dame vertelt spontaan in de
bibliotheek over de mensen die zij op een film
uit de jaren zestig zag en die zij nog gekend
heeft. Die film werd vertoond in de bibliotheek
in Koudum. Een bezoeker in de bibliotheek in
Balk vroeg mij of ik kon vertellen wie de Janke
Wigles, 1791 op de inscriptie in zijn beugeltas
was. Tot mijn eigen verbazing lukte het me om
met behulp van de database met huwelijksakten
en het bestand familienamen 1811 die we tij
dens het project hadden meegenomen, hier een
antwoord op te vinden.
Het zijn slechts twee reacties van bezoekers die
op het project afkwamen.
Veel mensen zijn geïnteresseerd in de
geschiedenis van hun familie of woonplaats,
maar weten vaak niet hoe ze daarmee zelf actief
aan de slag kunnen. De weg naar het archief is
nog onbekend en de toegang heeft voor begin
ners meestal een hoge drempel. Ze hebben geen
of een vaag idee van de mogelijkheden voor
onderzoek en denken nog te veel in archaïsche
beelden, van oude mannen en stoffige dikke en
onleesbare boeken. Ook opmerkelijk is hoeveel
mensen niet weten dat het onderzoek in een
archief gratis is. Belangrijk doel was dan ook om
geven over oude boeken en om zijn ambachtelij
ke vaardigheden te vertonen. En ander dagdeel
is gewijd aan uitleg over de mogelijkheden van
genealogie op het internet. Daarnaast organi
seert de bibliotheek een aantal verwante activi
teiten die afhankelijk zijn van de lokale moge
lijkheden. Na drie jaar 'Archief op reis' slagen de
bibliotheken er nog steeds in om een program
ma te bedenken dat nog nergens anders is uitge
voerd: het draaien van oude films, een middag
verzorgd door het gemeentearchief, een plaatse
lijke hobbyist met zijn verzameling, een fototen
toonstelling, een lezing, een middag 'Kunst of
kitsch?', een demonstratie kalligrafie, een histori
sche stadswandeling of het maken van letterlap-
pen.
voer in Drenthe, historische tuinen en een
inloopmiddag Uw oude documenten onder de loep.
Op deze middagkonden mensen met oude kas
boeken van een opgeheven bedrijfje of met
oude familiepapieren etc. langskomen. Erfgoed
Drenthe verzorgt activiteiten als een architec
tuurwandeling, een spreekuur archeologie (waar
het publiek zijn vondsten kan tonen), een lezing
over Voskuil in Drenthe of over de geschiedenis
van de Drentse dorpen.
In beide provincies doen de plaatselijke his
torische verenigingen en individuele hobbyisten
graag mee aan het project. Het is voor hen
natuurlijk een mooie gelegenheid om met hun
23
Door Theo Kuipers en Joke Wolff
In Drenthe ligt de organisatie bij
het Drents Archief, Erfgoed
Drenthe (in oprichting), de over
koepelende Provinciale
Bibliotheekcentrale (PBc) en de
plaatselijke bibliotheek. Onder
Erfgoed Drenthe vallen de dien
sten van de provinciaal historicus
en - archeoloog, het steunpunt
monumentenzorg en de muse
umconsulent. Het project heeft in
Drenthe dan ook de wat algeme
nere titel 'Drenthes verleden op
reis'. De PBc zorgt voor het ver
voer van het materiaal (onder
andere de presentatiewand), het
drukken van flyers en affiches,
een computer voor de genealogi
sche database en de provinciale
publiciteit in samenwerking met
het Drents Archief. Verder doet
de PBc suggesties welke bibliot
heken in aanmerking komen of
deze laten zelf weten dat ze geïn
teresseerd zijn; sommigen bellen
rechtstreeks naar het archief:
wanneer komen jullie eens bij
óns langs?
Voor de lokale publiciteit zorgen
de bibliotheken zelf, maar eerst
overlegt de PR-medewerkster
van het archief over het program
ma. De bibliotheek kan het beste
inschatten wat wel en niet goed
zal lopen. Het Drents Archief,
Erfgoed Drenthe en de plaatselij
ke historische vereniging vullen
de programmaonderdelen (circa
negen in een periode van twee
tot drie weken per standplaats)
in. Hiervan verzorgt het archief
ongeveer vier a vijf onderdelen;
bovendien is het het meest pro
minent vertegenwoordigd door
middel van een professionele
stand. De inbreng van Erfgoed
Drenthe bestaat met name uit
het activiteitenprogramma.
Boekendokter
Uitleg over stamboomonderzoek in de openbare bibliotheek van
Meppel (foto: Drents Archief)
Een bezorgde eigenares vraagt de boekendokter om advies voor
haar patiënt: een beschadigd stripboek. Op de achtergrond de pre
sentatiewand van het Drents Archief (foto: Drents Archief).
Organisatie, samenwerking en
publiciteit
In Friesland is de organisatie van
'Het archief op reis' in handen van
de plaatselijke bibliotheek en het
Rijksarchief. Daarnaast speelt de
Centrale Bibliotheek Dienst (CBD)
een belangrijke overkoepelende
rol wat betreft de contacten met
de afzon
derlijke
bibliothe
ken. Het
CBD inven
tariseert
welke loka
le bibliothe
ken belang
stelling
hebben.
Bovendien
financiert
de CBD de
kosten van
affiches en flyers. In een voor- en
najaarsproject krijgen vier biblio
theken per jaargetijde het archief
op bezoek. Een half jaar voor de
aanvang van het project komen
de bibliotheken naar het
Ryksargyf om de stand met de
computers te bekijken en alles
wat er verder mee op reis gaat.
Dan worden ook afspraken
gemaakt over ieders werkzaam
heden. Het Ryksargyf neemt drie
activiteiten en de provinciale
publiciteit voor zijn rekening. We
geven tips over eventuele neven
activiteiten die de bibliotheek zelf
kan organiseren en bedenken
gezamenlijk een zinvolle start van
elk lokaal project, bijvoorbeeld
een opening door de wethouder
van cultuur. De bibliotheken ver
zorgen de lokale en regionale
publiciteit.
Alweer drie jaar trekt het Ryksargyf Fryslan met
een reizende presentatie 'Archief op reis' van plaats
naar plaats. Ook het Drents Archief is in januari met
zo'n tournee begonnen. In beide provincies dienen
de plaatselijke openbare bibliotheken als stand
plaats. Waarom en hoe organiseer je zoiets? Wat
zijn de verwachtingen van zo'n project? En komen
die ook uit?
Het Ryksargyf doet op zijn reis de bibliotheek inWommels aan
(foto: Ryksargyf).
Waarom op reis?
Gravures uitgeknipt
archievenblad
september 2000
september 2000
archievenblad
