1
5^:nss"«::"s
^~tsrrrr
Gratis archiveringshulpje
C€
i
/Wagista
past overa
Onze hulp gaat verder.
•CrKTCX"*~-
Mti&istn
Archiefinrïchting,
een vak apart
mi
*-^S5-.5££
INFORMATIEBON
Roelof van Gelder, Het Oost-Indisch avontuur:
Duitsers in dienst van de VOC (I600-I800)
ya/ii-uuwds,
Wat u ook zoekt, hoe uw archief er ook uit ziet. I ®el mij voor een ^ubiijvende afspraak
Onze adviseurs komen graag eens bij u langs om u een Bibiiotheekmnchtmgen
passende oplossing voor uw archief te presenteren! Laat Bedrijf.
u informeren over de maatwerkoplossingen van Magista! j Naam:
Plaats:
literatuur
leid, naar men mag aannemen, hebben
beïnvloed. Hier en daar is er een terloopse
verwijzing, maar systematische aandacht
ontbreekt. Het is interessant om te weten
op welke wijze de verzekeringsmaatschap
pijen in de verschillende periodes verbon
den waren aan de staat en op welke manier
zij hun invloed konden doen gelden. Ook
bij de bespreking van de sociale zekerheid
en sociale verzekeringen ontbreekt een
analyse van de machtsdimensie. Sociale
zekerheid is verkregen door de inzet hier
voor van de arbeidersbeweging. In deze
publicatie komt dit onderdeel slechts zijde
lings ter sprake en is het niet systematisch
geanalyseerd. In veel bijdragen wordt de
indruk gewekt dat bepaalde gebeurtenissen
automatisch plaatsvonden en te verklaren
zijn uit objectieve factoren. Sociale zeker
heid en de organisatie ervan hangen samen
met politieke keuzes en deze komen te wei
nig aan de orde.
Ondanks deze kanttekeningen zijn de bij
dragen van hoge kwaliteit en over het alge
meen helder geschreven. Bij de artikelen is
vaak een uitgebreide bibliografie opgeno
men, zodat de bundel tevens kan dienen
als bibliografisch naslagwerk. De redacteu
ren hebben aangekondigd dat zij in de
tweede fase van het onderzoek naar zeker
heidsregelingen een meerdelig geïllustreerd
overzicht zullen publiceren, waarin zij de
geschiedenis van Nederland als 'zeker-
heidsland' voor een breed publiek schrij
ven. Hierin wordt per periode voor de risi
co's die centraal staan (ziekte, werkloos
heid, ouderdom, overlijden, schaderisico's
zoals diefstal, natuurgeweld en brand)
onderzocht op welke wijze deze risico's
zich manifesteerden, welke preventieve
maatregelen genomen werden en welke
zekerheidsregelingen werden toegepast om
de financiële gevolgen van de risico's onder
controle te houden. Daarnaast zal er aan
dacht zijn voor de relatie tussen risico en
sociale groepen. Niet alle sociale groepen
stonden immers in gelijke mate bloot aan
de diverse risico's. Eveneens bevat het
onderzoek de maatschappelijke gevolgen
van de diverse zekerheidsregelingen of het
ontbreken daarvan en een vergelijking tus
sen de Nederlandse regelingen met die in
de omringende landen.
SUN Nijmegen, 1997. ISBN 90-6168-492-7.
335 blz., tl.39,50
Naast het octrooi voor alleenhandel in
gebieden in Azië kreeg de Verenigde
Oostindische Compagnie (VOC) van de
Staten-Generaal ook het recht om een eigen
leger en vloot te onderhouden. Van de bijna
een miljoen mensen die tussen 1602 en
1795 in dienst van de compagnie naar Azië
vertrokken, was de helft buitenlander. Van
hen vormden de Duitsers het grootste deel.
Hoe beleefde met name het lagere VOC-per-
soneel het leven aan boord en in Azië? Om
reisverslagen te zoeken reisde Van Gelder
een deel van Europa af. De 47 autobiografi
sche reisverhalen van Duitse VOC-dienaren
die hij vond, dienden als basis voor zijn dis
sertatie. Voor zijn keuze voor Duitse boven
Nederlandse reisverslagen voert de auteur
verschillende motieven aan. De Neder
landse verslagen geven zakelijke observaties
van landen en volkeren of schrijven over
extreme situaties zoals schipbreuk en muite
rij. De Duitse VOC-dienaren beschrijven
vooral de alledaagse gebeurtenissen en zijn
veel persoonlijker en gedetailleerder, kriti
scher over de Compagnie, hebben betrek
king op de 17e en 18e eeuw en zijn meestal
afkomstig van militairen van een lagere
rang. Van Gelder analyseert dit bronnenma
teriaal op een scherpzinnige wijze en doet
daarvan in een heldere, plezierige leesbare
stijl verslag. Ter controle gebruik
te hij gegevens uit het VOC-
archief zoals de scheepssoldij-
boeken en een verslag van een
chirurgijn die op het zelfde schip
voer als een van de Duitsers.
De opbouw van het boek is als
volgt. Twee inleidende hoofd
stukken schetsen de VOC en haar
personeel en de belangrijke plaats
van de Duitsers daarin. Terecht
nuanceert Van Gelder het gangbare beeld
van het lage loonpeil bij de Compagnie. Er
was in vergelijking met de meeste andere
maritieme bedrijfstakken inderdaad sprake
van lage lonen. Maar daar stonden voorde
len tegenover: voor jaren vast werk en niet
seizoensgebonden zoals veel andere arbeid
op zee en aan land. Bovendien kon de gage
aangevuld worden met bij voorbeeld pre
mies en de verkoop van naar huis meege
brachte goederen.
De kern van het boek wordt gevormd door
de vijf hoofdstukken die achtereenvolgens
de reis naar Nederland, het leven aan boord,
het leven in Azië, de terugreis naar de
Republiek en de terugkeer naar Duitsland
beschrijven. Telkens weer blijkt het belang
van het door de auteur met veel speurzin
boven water gebrachte bronnenmateriaal.
Levendige beschrijvingen, interessante
waarnemingen, dit alles geeft ons een gede-
avontuur
Duitsers
in dienst
tailleerde kijk op de
belevingswereld van
de VOC-dienaar, iets
wat uit andere bron
nen niet mogelijk
zou zijn.
In de loop van zijn
betoog geeft Van
Gelder een aantal
nuanceringen aan in
het bestaande beeld
van Duitse VOC-die
naren. Niet altijd
waren de motieven
om bij de VOC te
gaan werken van
louter economische
aard. Al dan niet jeugdige nieuwsgierigheid -
de Duitsers uit de reisverslagen waren bij
aanmonstering gemiddeld 24 jaar oud -
speelde in een aantal gevallen ook een rol.
Wie vanuit Duitsland naar de Republiek
trok, was ook niet per definitie arm, maar
hoopte er vooral méér te verdienen dan in
eigen land.
Aan boord en in Azië was het bijna van
levensbelang iemand te hebben die je kon
vertrouwen en op wie je in tijden van nood
kon terugvallen. Bij dergelijke vriendschap
pen vormde een gezamenlijke herkomst
vaak een bindend element. Protectie van
hogere hand was evenmin te versmaden;
deze speelde eveneens een rol bij de reïnte
gratie in de maatschappij na terugkeer in
Duitsland. Voorwaarden voor een geslaagde
herintreding waren: een betrekking, een
huis en een huwelijk. De ervaringen van het
Oost-Indisch avontuur maakten dat in een
45
Magista levert al
50 jaar verrijdbare
en stationaire
archiefstellingen,
etagestellingen,
verschillende
oplossingen voor
het bergen van
kaarten, prenten,
charters atlassen
en portefeuilles
etc.
Dankzij Magista s
eigen ontwerp
en productie
afdelingen is
maatwerk geen
probleem', het
archief wordt op
uw wensen
afgestemd en met
andersom!
The Netherlands
Fax ++31 (u' 5
www.magista.nl
6-rnail: magistaemag.sta.nl
Magista vinden er een passende
oplossing voor.
wAOON
"'W.S0. pit
Ja, ik wil graag kennismaken met de oplossingen van Magista!
i O Stuur mij meer informatie over:
O Archiefinrichtingen
O Kantoorinrichtingen
O Museumdepotinrichtingen
Functie:
I
Adres:
Postcode:
0
Telefoon
Stuur of fax deze bon naar: Magista B.V.,
Postbus 1 NL-9300 AA Roden, fax: ++31 050 - 5025505
Magista B.V. Oosteinde 6, Postbus 1, NL-9300 AA Roden Tel. ++31 50-5025500, Fax ++31 50-5025505 www.magista.nl, e-mail: magista@magista.nl
Dirk Luyten, Studie- en Documentatiecentrum
Oorlog en Hedendaagse Maatschappij Brussel
Roelof van i elder
juli 2000
archievenblad
