(2)inderarbeid(J)eer winst
HET FOTOARCHIEF VAN HET PROVINCIAAL ELEKTRICITEITSBEDRIJF N O O R D - H O L L A N D
30 I
KEUrt 'OOR EENVOUDIGE \X JGEN
I 31
Om het gebruik van elektriciteit in
de huishouding aan te moedigen kregen
bruidsparen in de periode 1931-1942 een
elektrisch strijkijzer cadeau. In 1932 werd
de VEV opgericht: de Vrouwen Elec-
triciteits Vereniging, die lezingen, cursus
sen elektrisch koken en excursies naar
electrisch ingerichte keukens organiseer
de. Ter ondersteuning van dit al gaf het
PEN in'de jaren 1931-1942 het voorlich
tingsblad Alles Electrisch! uit, dat huis aan
huis werd verspreid. Er stonden artikelen
in over de nieuwste ontwikkelingen op
het gebied van elektrische apparaten. In
elke aflevering vond de Noord-Hollandse
huisvrouw recepten voor elektrisch
gekookte maaltijden en patronen voor
dames- en kinderkleding, die zij kon
maken op een elektrische naaimachine.
Elke 1000ste kookklant kreeg met een
kort verhaal en een foto aandacht in het
blad. De vele foto's uit Alles Electrisch!
'bevinden zich nu in de foto- en negatie-
vencollectie van het PEN. Zij zijn op kar
ton opgeplakt en voor een deel in ord
ners opgeborgen. Meestal zijn ze niet
gedateerd, maar soms wel van summiere
bijschriften voorzien. Aan de hand van
het tijdschrift Alles Electrisch! is het
mogelijk veel foto's uit deze periode te
dateren en namen van personen en
bedrijven, die op de foto's staan, te ach
terhalen.
De fotocollectie van het PEN geeft een
goed beeld van de veranderingen die het
gevolg waren van het gebruik van elektri
citeit in huishouden, school en bedrijf in
de stad en op het Noord-Hollandse plat
teland. Wie deze fraaie verzameling wil
inzien is welkom na het maken van een
afspraak.
Al op de Eerste Internationale Elek-
triciteits-tentoonstelling in 1881 in Parijs
wilde men belangstelling wekken voor
elektriciteit als nieuwe energiebron. In
Noord-Holland zijn het particulieren die
de eerste elektriciteitsbedrijven aan het
einde van de 19de eeuw stichten. In 1916
hebben de gemeenten Amsterdam en
Haarlem hun eigen elektriciteitsbedrijf.
Omdat het Provinciaal Bestuur vreesde
dat het platteland zou achterblijven,
besloot het in 1917 een eigen bedrijf op
te richten: het Provinciaal Elektrici
teitsbedrijf van Noord-Holland, kortweg
PEN.
De fotocollectie van het PEN is aan
gelegd tijdens de propagandacampagnes
voor het gebruik van elektriciteit in de
provincie Noord-Holland. Op het platte-
HINDER ARBEID MEER WIKT
land was dat gebruik in de jaren 1920-
1930 nog spaarzaam. Hier wilde de pro
vincie verandering in brengen door mid
del van tentoonstellingen, voordrachten,
cursussen, kooklessen, demonstraties en
advertentie-campagnes in dagbladen.
Vertegenwoordigers stonden met een
eigen PEN-stand op veemarkten en huis
houdbeurzen in de gehele provincie.
Acquisiteurs van het bedrijf gingen op de
fiets met een koffer elektrische demon
stratiemodellen huis aan huis om de
nieuwe wonderen der techniek aan de
man - of liever: huisvrouw - te brengen.
Bij deze campagnes legde het PEN de
nadruk op de vele gemakken die het
gebruik van elektriciteit bij werk en huis
houding kon bieden. Vooral hygiëne en
tijdsbesparing speelden hierin een rol. In
1925 begon het bedrijf met een campag
ne voor de elektrische melkmachine voor
koeien. Met de slogan minder arbeid,
meer winst haalden de medewerkers van
het PEN de boeren over tot het gebruik
van deze nieuwe methode en demon
streerden ze en passant ook elektrische
wasmachines en andere huishoudelijke
apparatuur.
(t^ET MOOISTE BEDRIIFSARCHIEF VAN...
W.A. Scholten's Aardappelmeelfabrieken
1 archievenblad juli 2000
juli 2000 archievenblad I
Elektrisch fornuis op het platte
land in Gelderland [invnr. 38].
'Alles Electrisch!'
PEN-stand te Amsterdam: keuken voor eenvoudige
woningen, 1935; [inv.nr. 32].
UUK.M,
Door Annabelle Meddens-van Borselen
Sinds kort beheert het Rijksarchief in
Noord-Holland het interessante fotoarchief
van het Provinciaal Electriciteitsbedrijf
Noord-Holland (PEN). De collectie bestaat
uit afdrukken en (glas)negatieven. Niet
alleen interessant omdat ze de werkzaam
heden laten zien van het elektriciteitsbe
drijf, maar vooral omdat ze een beeld geven
van het dagelijkse leven in de provincie
Noord-Holland tussen 1920-1942: de perio
de van de grootschalige invoering van de
elektriciteit in bedrijf, huishouden en
school.
Propaganda
PEN-stand op de veemarkt te Bovenkarpsel ca 1926:
demonstratie elektrische wasmachine met aparte centri
fuge [inv.nr. 31].
In 1937 gaf Juffrouw Dijkstra van de VEV= Vrouwen
Electriciteits Vereniging een demonstratie elektrisch
poffertjesbakken te Beverwijk [inv.nr. 34 deel 2].
In 1952 startte de bouw van het koppelnet 150 kv tus
sen Amsterdam-Utrecht [inv.nr BN 1952].
Mw. Mazereeuw uit Enkhuizen was in 1937 de 3000ste
elektrische kookklant van het PEN [inv.nr. 37 deel I].
Willem Albert Scholten 1819 - 1892) - afkomstig uit
Gelderland - begon in 1841 met z'n eerste aardap
pelmeelfabriek in Foxhol, Groningen. In de daaropvol
gende decennia richtte hij nog zes aardappelmeelfa
brieken op in de Groninger Veenkoloniën. Hiermee
werd hij de grondlegger van de Nederlandse aardap
pelmeel en -derivatenindustrie. Vanaf 1866 richtte
Scholten zich - door toenemende concurrentie in eigen
land - meer op het buitenland. Zo liet hij fabrieken
bouwen in het toenmalige Pruissen, Polen, Rusland en
Oostenrijk. Overigens richtte Scholten zich niet alleen
op de fabricage van aardappelmeel, maar tevens op
suiker, karton en turfstrooisel. Na de dood van W.A.
Scholten nam diens enige zoon Jan Evert (1849 - 1918)
de leiding van het con
cern over. In 1965
fuseerde het Scholten-
concern met Honig
(Koog a/d Zaan) en in
de jaren zeventig ging
de aardappelmeelfabricage uiteindelijk naar het AVEBE-
corcern. Het archief is redelijk compleet; naast de
archieven van de diverse fabrieken is ook het archief
van de familie Scholten bewaard gebleven.
Plaats: Groninger Archieven
Periode: (1841 -1975)
Omvang: 50.00 meter
Toegankelijk: plaatsingslijst
