Op koers
O
m
De Amsterdamse beurs en organisaties voor de effectenhandel
Ül
IS'P3
In 1876 werd de
Vereniging voor de
Effectenhandel (VvdE)
opgericht, die hiermee
de eerste echte
beursorganisatie was.
5 'r>-i
iggÉ® l3 1
ÜFxÈi
Eêrpjl ÈaK-'tF
Toen de Vereniging voor de Effectenhandel
in 1997 afscheid nam als organisator van de
effectenbeurs richtte zij met het oog op het
behoud van de kennis van de geschiedenis van
de Amsterdamse beurs een stichting op. Deze
zou de historische archieven gaan beheren en
toegankelijk maken. Niet alleen voelt de vereni
ging zich verantwoordelijk om als particuliere
instelling een bijdrage te leveren aan het behoud
van het cultureel erfgoed van de beurs en de
beurshandel in Nederland, zij onderkent ook de
pr-mogelijkheden van de oude archieven en de
historische collectie voor de eigen organisatie.
De stichting voor het archief kreeg ten
opzichte van de AEX een zelfstandige status en
heeft, naast andere doelstellingen, als opdracht
het behoud en uitbreiding van kennis in woord
en beeld van de Amsterdamse beursgeschiede
nis. Allereerst houdt de stichting zich bezig met
het beheren en verwerven van archieven, het
toegankelijk maken ervan en het verzorgen van
exposities en publicaties. Er zijn verschillende
archieven bewaard gebleven uit het Amster
damse beursverleden. In haar 120-jarig bestaan
kon de Vereniging voor de Effectenhandel een
uitgebreid archief opbouwen, waarvan het
archief van beursgenoteerde bedrijven, zoals bij
voorbeeld de Koninklijke Shell, KLM en Albert
Hein, het grootste bestand is. Ook zijn er nog
archiefbescheiden van de voorgangers van de
Vereniging uit de periode sinds 1789. De archie
ven van de Vereniging voor de Effectenhandel
van 1876 tot heden beslaan alleen al in totaal
ongeveer 750 strekkende meter.
Naast de archieven beheert de stichting ook
de Historische Collectie van de beurs. Deze
bestaat uit circa 3000 stukken zoals oude pren
ten, schilderijen, antiquarische boeken, waarde
papieren (waaronder een VOC-aandeel uit
1606), penningen en gebruiksvoorwerpen die
met de beursgeschiedenis te maken hebben.
Verder beheert deze stichting ook een verzame
ling van ongeveer 1500 publicaties over de
beursgeschiedenis. Hieronder zijn vele gedenk
boeken van voormalig en hedendaagse beursge
noteerde instellingen en een grote serie prijscou
ranten sinds 1796.
ET MOOISTE BEDRIJFSARCHIEF VAN...
(het rijksbureau voor kun-.thistorisch e documentatTP)
Kunsthandel Maison Goupil Cie
Wie meer wil weten over de verschillende
archieven die de stichting beheert, vindt een
archievenoverzicht in de uitgaven van het
Nederlands-Economisch Historisch Archief
(NEHA) uitgegeven in de publicatie uit 1992
getiteld: Bankwezen. Een geschiedenis en bronnen
overzicht en de Bancair-Historische Gids, Archieven
overzicht, gepubliceerd in 1998. Het Centraal
Archief van Amsterdam Exchanges kan na
afspraak bezocht worden.
Recent verschenen publicaties:
De archieven van
de Vereniging voor
de Effectenhandel
van 1876 tot
heden beslaan alleen
al in totaal
ongeveer 750
strekkende meter.
29
Door Annabelle Meddens-van Borselen*
Beurs van Berlage aan het Damrak te
Amsterdam, 1903. Het eerste beursge
bouw waar de handel in effecten fysiek
gescheiden was van de goederenhandel.
Amsterdam Exchanges (AEX) is het enige bedrijf in
Nederland waarvan de resultaten dagelijks via
Internet, de krant en in de nieuwsberichten op
radio en televisie bekend worden gemaakt. Een
organisatie met een lange geschiedenis; hoe staat
het met de archieven van deze oudste effecten
beurs ter wereld?
Beurshistorie in het kort
De eerste organisatie die door uitgifte van aande
len via de openbare kapitaalmarkt aan kapitaal
kwam, was de Verenigde Oost-Indische
Compagnie (VOC), opgericht in 1602. Vanaf het
begin van haar bestaan werd al massaal handel
gedreven in de zogeheten 'actiën' van de VOC. Tot
het einde van de achttiende eeuw was deze han
del tamelijk ongeorganiseerd, namelijk zonder
sturing en regulering van bovenaf. Er waren wel
regels, maar die bleven beperkt tot fysieke orde
bepalingen; verder ging alles op basis van
gewoonte. Onder invloed van de uitbreiding van
de handel en de industriële revolutie veranderde
dit geleidelijk. Bij de effectenhandelaren zelf rees
de behoefte aan een centraal ondersteunende en
regelgevende beursorganisatie. In 1876 werd de
Vereniging voor de Effectenhandel (VvdE) opge
richt, die hiermee de eerste echte beursorganisa
tie was. Honderdtwintig jaar lang was deze ver
eniging de drijvende kracht achter de
Amsterdamse Effectenbeurs, de oudste effecten
beurs van de wereld. Ruim twintig jaar geleden
zorgde zij voor de oprichting van de eerste optie-
beurs in Europa: de EOE-Optiebeurs. Beide beur
zen hebben hun eigen beursgeschiedenis geschre
ven en zijn niet meer weg te denken uit de
Nederlandse maatschappij en het dagelijkse
nieuws. In 1997 fuseerden de Amsterdamse
Effectenbeurs en de EOE-optiebeurs en kregen de
nieuwe naam Amsterdam Exchanges (AEX).
Sindsdien fungeert zij als centrale marktplaats
voor de gereglementeerde handel in effecten,
opties en goederentermijncontracten. De totstand
koming van Amsterdam Exchanges betekende een
nieuwe periode in de eeuwenlange Amsterdamse
beurstraditie.
500 Jaar beurslocaties rondom de Dam.
Het eerste beursgebouw was dat van Hendrick de Keyser
(161 I -1837), nr. 5 op de plattegrond.
Historische archieven
Historische collectie en bibliotheek
Als voortzetting van de voormalige kunsthandel van Theo
van Gogh (1820-1888) opende de Franse Adolphe Goupil
(1806-1893) een filiaal in Den Haag. Onder leiding van vei
lingmeester en taxateur Hermanus Gijsbertus Tersteeg (1845-
1927) groeide dit tot 1900 uit tot een internationaal be
kende kunsthandel, met werk van schilders van de
Romantische en Haagse School. Het archief omvat de series
dagregisters van schilderijen en aquarellen, met in chronolo
gische volgorde de in- en verkopen. De registers zijn toe
gankelijk via alfabetische
registers op naam van de
kunstenaar. Het archief is
alleen op microfiche te
raadplegen in de studiezaal
van het RKD.
Plaats: Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie te
Den Haag. Periode: 1861-1917. Omvang: 0,75 meter
Toegankelijk: inventaris
Archievenoverzicht
Beurspassage 2, Amsterdam
(recht tegenover Beursplein 5)
Postbus 19163, 1000 GD Amsterdam
Tel. (020) 550 44 75
Met dank aan Cherelt Kroeze, bedrijfshistoricus en Hoofd
Centraal Archief AEX.
Aan jou... Van jou'. Herinneringen aan de Amster
damse beursvloer. (verzameld en bewerkt door Ton
Nillissen) Stichting Vereniging voor de Effectenhandel
1998, 64 p.
Verhalen uit het beursverleden van mensen die in
dienst waren van banken of de Vereniging voor de
Effectenhandel en een herinnering in beeld: een foto
katern met foto's van de beursvloer en beurshandela
ren. Het boek geeft een aardig idee van de opwin
dende beursjaren na de Tweede Wereldoorlog.
120 jaar Beurshandel in vogelvlucht. Vereniging voor
de Effectenhandel 1876-1996 VvdE Amsterdam 1998,
41 p.
Goed geïllustreerde brochure
met een kort overzicht van de
Amsterdamse beursgeschiedenis
van de zeventiende eeuw tot en
met de ontbinding van de
Vereniging voor de Effecten
handel in 1997. De eerste zes
hoofdstukken gaan over de
effectenhandel in de periode tot
en met 1976 en zijn een samen
vatting van het boek van prof.
Joh. De Vries getiteld 'een eeuw
vol effecten'. De daarop volgen
de hoofdstukken geven een
overzicht van de ontwikkelingen
in de jaren daarna, eindigend
met het samengaan van de
Amsterdamse Effectenbeurs en
de EOE-Optiebeurs in 1997 in
Amsterdam Exchanges N.V.
Zo werkte een
beurshandelaar in
zijn nis.
archievenblad
juli 2000
juli 2000
archievenblad
