I
4
m
b
c
li
- - - ------
historisch archief ABN AMRO
DE STICHTING ABN AMRO HISTORISCH ARCHIEF
A
w
w
w
I
li i
h
H
'4J
ET MOOISTE BEDRIJFSARCHIEF VAN
historisch archief ABN AMRO
Kort na de fusie op 22 septem
ber 1991, waarbij de Algemene
Bank Nederland (ABN) en de
Amsterdam-Rotterdam Bank
(Amro) samensmolten tot ABN
AMRO, werd een onderzoek ver
richt naar de wenselijkheid van
een historische afdeling binnen
deze nieuwe bank. De vraag
hierbij was met name of de
geschiedenis en de aard en
omvang van de bewaard geble
ven collecties een dergelijke
afdeling rechtvaardigden. Het
onderzoek leverde een antwoord
in positieve zin op en dit resul
teerde vervolgens in de oprich
ting van de Stichting ABN AMRO
Historisch Archief te Amsterdam
op 15 mei 1992.
Wat betreft de keuze voor de
stichtingsvorm werd teruggegre
pen op de positieve ervaringen
die waren opgedaan met de
in 1976 opgerichte Amro-
Kunststichting (inmiddels dus
ABN AMRO-Kunstichting), in
diverse opzichten vergelijkbaar
met het Historisch Archief (HA)
en net als deze binnen de bank
een enigszins vreemde eend in
de bijt. In elk geval kunnen geen
van beide afdelingen tot de 'core
business' van de bank gerekend
worden. Van belang is met name
dat de stichtingsvorm dergelijke,
binnen een commercieel bedrijf
tamelijk kwetsbare afdelingen,
een zekere mate van bescher
ming biedt, bijvoorbeeld bij
eventuele saneringsrondes.
bank
en hoor verleden
Door Dick Wijmer*
De geschiedenis van ABN AMRO gaat terug tot
1824, het jaar waarin koning Willem I de Neder-
Landsche Handel-Maatschappij oprichtte. Anno 2000
is het bedrijf een internationaal opererende bank,
wereldwijd actief in 76 landen. Sinds 1992 heeft de
bank in de Stichting ABN AMRO Historisch Archief
een afdeling die haar inmiddels ruim 175-jarige
geschiedenis vastlegt en uitdraagt.
Bij de meeste rechtsvoorgangers van ABN
AMRO was er van directiewege niet of nauwe
lijks interesse voor een structureel beleid gericht
op behoud, opbouw dan wel uitbouw van in cul-
tureel-historisch opzicht interessante collecties.
Slechts de Nederlandsche Handel-Maatschappij
(NHM) vormde hierop enigszins een uitzonde
ring, mogelijk geholpen door haar koninklijke
oorsprong en exotische werkgebied. De alge
meen geldende praktijk was echter dat collecties
(zij het archieven, voorwerpen of kunst) min of
meer toevallig ontstonden en/of bewaard ble
ven, dan wel onstonden uit niet door hoger
hand gestuurde initiatieven van individuele
medewerkers.
üC3£3-:c «w», a b
B..Ö
Itaii<lel-)l aultti' ha pp ij.
M
li*
M i •réi,
R I j
H
Bcunjs uan SUiibccI,
ananajv,
ü-wriBBMAATvnyi-u.
Hf* .tar Rwifc <lvrr",
k„ v
ifa/. c
tb**» -- fik-b*
ajica l>. o o
Aandeel NHM op naam van prins Hendrik Willem Frederik ('de
Zeevaarder'). Lange tijd had de NHM een nauwe relatie met het
koninklijk huis die begon bij de oprichter, koning Willem I. Maar
ook later bleef de band bestaan; pas in 1929 werd het koninklijk
recht op de benoeming van president en directeuren uit de statu
ten geschrapt. In 1936 doorliep prins Bernhard nog een 'stage' op
het hoofdkantoor.
(Reproductie: Ronald Gans, ABN AMRO Historisch Archief)
Vanaf 1867 was de NHM zich via de aankoop van de plantage de
Resolutie gaan bezighouden met de suikercultuur in Suriname.Vanaf
1886 concentreerde de NHM al deze activiteiten te Mariënburg,
waar de NHM voor de verwerking van de suiker al sinds 1882 de
zogeheten Centraal-Fabriek exploiteerde. De arbeiders waren op
het terrein gehuisvest.Tot de voorzieningen behoorde onder meer
een ziekenhuisje.
(Reproductie: Ronald Gans, ABN AMRO Historisch Archief)
Tn It
ShXHSÜP
Onderscheidingsmiddel
Met de oprichting van het Historisch
Archief (HA) gaf de Raad van Bestuur van
het nieuwe concern er blijk van oog te
hebben voor zowel de intrinsieke als de
gebruikswaarde van de collecties. Want
naast de erkenning ervan als cultureel
erfgoed op zich, speelt ook het inzicht
een rol dat haar lange en veelzijdige
geschiedenis voor de bank een bruikbaar
middel kan zijn om zich, zeker in het
buitenland, naar haar (potentiële) rela
ties als oude en degelijke zakenpartner
van de concurrentie te onderscheiden.
De betrokkenheid van de Raad blijkt ook
uit de samenstelling van het stichtings
bestuur. Tot nog toe is het de gewoonte
dat de voorzitter van de Raad van Bestuur
qualitate qua ook voorzitter is van het
stichtingsbestuur. Oud-voorzitters van de
Raad blijven lid van het bestuur dat ver
der uit de directeur-generaal Interna
tional Division, de concerndirecteur
Corporate Facility Management en een
lid van buiten de bank, deskundig op het
terrein van de financieel-economische
geschiedenis, bestaat. Het stichtingsbe
stuur bepaalt het beleid van de afdeling
en stelt de prioriteiten en het budget
vast. Voor de dagelijkse gang van zaken is
de afdeling ondergebracht in de lijn
onder het directoraat generaal Corporate
Facility Management. Momenteel zijn er
zes vaste medewerkers, met elk zoveel
mogelijk een specifiek deelterrein.
HET RI)KSARCHlf IN OVERIJSSEL
Textielfabrieken Van Heek Co
Hendrik Jan (1815-1872), Herman (1816-1882) en Gerrit Jan
(1837-1915) van Heek uit Enschede gingen in 1859 een ven
nootschap aan om katoenen en andere stoffen te
fabriceren en in handelsondernemingen deel te nemen. De
bestaande textielbedrijven van de familie Van Heek werden
ontbonden. De drie broers wilden niet langer gebruik
maken van thuiswerkende wevers, maar overgaan op fa
brieksmatige productie met stoomkracht; in 1867 was Van
Heek 81 Co de grootste textielfabriek van Enschede met
660 weefgetouwen. Al voor 1940 ondervond de fabriek
zware concurrentie van Japanse textielproducenten en
vooral na 1955 luidden de goedkope textielproducten uit
lage-lonen landen het einde in. In 1968 moest Van Heek de
productie dan ook staken. Het archief tot 1940 is redelijk
compleet; daarna
bestaat het voornamelijk
uit beleidsstukken. Het
bevat ook de archieven
van voorgangers, fusie
partners, de Boekelo-
sche stoomblekerij
1888-1965 en het
familiearchief.
Plaats: Rijksarchief in Overijssel
Periode: 1817-1968
Omvang: 125 meter
Toegankelijk: inventaris
Daarnaast wordt met regelmaat een
beroep gedaan op projectmedewerkers en
stagiaires.
Breed terrein
De werkzaamheden van het
Historisch Archief strekken zich uit over
een veel breder terrein dan de naam sug
gereert. Uiteraard vormt het beheer van
de oude archieven van de bank een
belangrijk onderdeel. Twee andere taak
gebieden zijn het beheer van de histori
sche collectie en de activiteiten die neer
komen op presentatie, dienstverlening
en documentatie.
De historische collectie is zeer breed van
samenstelling; de oudste onderdelen
ervan dateren uit de 17e eeuw. Tot de
collectie behoren atlassen en kaarten
(waaronder de negendelige Blaeu-atlas),
boeken (waaronder een grotendeels
laat-19e -eeuwse NHM-bibliotheek), ruim
100.000 foto's, vele tientallen machines
en apparaten, honderden schilderijen,
gravures, beeldhouwwerken, een aan
zienlijke collectie stijl-meubilair, p.r.-
materiaal, enige duizenden effecten en
een verzameling oude bankbiljetten en
munten. Het HA verzorgt de aanvulling,
conservering en waar nodig de restaura
tie van de objecten. Voor de inventarisa
tie en documentatie ervan is sinds kort
het programma The Museum System in
gebruik.
Het derde taakveld van het HA - de pre
sentatie, dienstverlening en documenta
tie - is binnen een commercieel bedrijf
van eminent belang. Tenslotte kost de
afdeling geld en die investering wordt
niet omgezet in klinkende munt. En bin
nen een bank is dat vergelijkbaar met
vloeken in de kerk. Voor het HA is het
dus noodzaak om continu naar buiten
toe op immateriële wijze zijn nut aan te
Een van de apparaten uit de collectie is de op I novem
ber 1931 in de Effectenbeurs in Amsterdam geïnstalleer
de beurstikker. Deze verving het krijtje waarmee van
oudsher de koersen op een bord werden geschreven
Het apparaat zorgde voor een snelle verspreiding van de
koersen naar banken, commissionairs, particulieren etc.,
die een tikker van de speciaal voor dit doel opgerichte
N.V.Tikkerdienst hadden gehuurd. De op de beurs van
Amsterdam verzamelde noteringen werden verzonden
naar de Centrale van deTikkerdienst. Hier werd de
informatie omgezet in codes en op een papieren band
geponst. De geponste papierstroken verschenen vervol
gens binnen enkele minuten op het ontvangsttoestel van
de abonnees. De introductie van de telex in 1937 maak
te de tikker geleidelijk overbodig. (Foto:Tom Haartsen
voor ABN AMRO Historisch Archief)
tonen en daarmee zijn bestaansrecht te
bewijzen. Dit doet het ten eerste via het
tentoonstellen, zowel intern als extern,
van onderdelen van de collectie en via
publicaties over onderwerpen uit de
geschiedenis van de bank, beide veelal
gekoppeld aan speciale gelegenheden als
(her)openingen of jubilea van kantoren.
Daarnaast verzorgt het HA rondleidingen
in het oude hoofdkantoor van de NHM
aan de Vijzelstraat. De dienstverlening
uit zich verder onder meer door het
optreden als vraagbaak op bancair-histo-
risch gebied. Primair ten behoeve van de
eigen organisatie, maar ook het verlenen
van assistentie aan onderzoekers van bui
ten behoort ertoe.
Het onderdeel documentatie valt in
tweeën uiteen. Enerzijds bouwen de
medewerkers zelf diverse documentatie
bestanden op als basis voor latere
geschiedschrijving. Anderzijds bestaat er
een langjarig project geschiedschrijving,
waarbij externe auteurs opdracht krijgen
onderzoek te doen naar de geschiedenis
van een rechtsvoorganger of een speci
fiek onderwerp uit de bancaire geschiede
nis. Zo verscheen in 1999 Banken, ban
kiers en hun fusies, een studie naar de ont
staansgeschiedenis van de ABN en de
Amro in 1964. Eveneens in 1999 ver
scheen Wereldwijd bankieren, ABN AMRO
1824-1999 naar aanleiding van het 175-
jarig jubileum van de bank.
Momenteel lopen nog studies naar de
Twentsche Bank (1861-1964), de Amster-
damsche Bank (1871-1964) en de
Nederlandsch-Indische Handelsbank/
Nationale Handelsbank, opgericht in
20
archievenblad
juli 2000
juli 2000
archievenblad
21