de praktijk
KEUZES BIJ HET DIGITALISEREN VAN EE
Na enkele jaren van onderzoek lagen de
digitale activiteiten in Tilburg eventjes stil. De
draad werd weer opgepakt in
1998 toen ik samen met
onze fotograaf Frans van
Ameijde opnieuw op pad
ging. We bezochten het
Gemeentearchief Schiedam,
dat inmiddels het samen
met het NIWI ontwikkelde
systeem Skopeo gebruikte,
en het Gemeentearchief
Bergen op Zoom, dat nog
druk doende was met het
inmiddels voltooide Atlan
tis. Voor beide systemen valt
wat te zeggen, maar we kwa
men al snel tot de conclusie
dat we niet de weg van deze
archiefdiensten wilden be
wandelen. Waarom niet zal hierna duidelijk
worden.
kend negatieven hebben en straks een prachtig
gedigitaliseerd moederbeeld. De reproducties
zijn dus (uitzonderingen daargelaten) op ter
mijn vernietigbaar. Vanzelfsprekend bewaren we
wel de originelen: niet meer in de huidige lade
kasten maar in het depot met veel betere
bewaaromstandigheden. Omdat raadpleging
van de originelen alleen bij hoge uitzondering
nodig zal zijn, daalt de slijtage door gebruik tot
bijna nul.
We maken de scans op een zodanige manier dat
er een 1 op 1 reproductie mogelijk is. Het digita
le moederbeeld zal in geen geval een bewerking
Wil je een digitaal beeld het 'origineel' laten
vervangen, dan is digitaliseren met een resolutie
van 300 dpi de beste oplossing. Bijkomende
voordelen zijn: ruimtewinst en betere bewaar-
condities.
Onze fotocollectie bestaat voor een aanzienlijk
deel uit reproducties waarvan we vanzelfspre-
ondergaan in de vorm van retouche, verscher
ping o.i.d. Zo blijft het een zo exact mogelijke
reproductie van het papieren beeld, met alle
eventuele tekortkomingen of eigenaardigheden.
Dat digitale moederbeeld slaan we in TIFF-for-
maat op. Met deze algemeen geaccepteerde stan
daard gaat van het 'originele beeld' nauwelijks
informatie verloren.
Het aldus verkregen TIFF-beeld staat op een
cd-rom en kan als digitaal moederbeeld bewer
kingen ondergaan. Ook kan het dienen als
hoogwaardig beeldmateriaal voor uitgeverijen,
drukkerijen en vormgevers.Voor raadpleging
van de database via Internet worden van dit
TIFF moederbeeld afgeleiden gemaakt in jpeg-
formaat (Joint Photographic Expert Group - ook wel
jpg genoemd), een compressiemethode die
wereldwijd in gebruik is.** Dat is belangrijk voor
het toepassen op Internet, omdat kleinere
bestanden sneller de digitale snelweg over gaan.
Bovendien hebben we ervoor gekozen omdat de
kwaliteit van de jpeg-afgeleide beelden een
hoogwaardige reproductie onmogelijk maakt. Er
komen drie afgeleiden: een thumbnail, een ver
groting die ongeveer een kwart van het beeld-
de praktijk
F 0 T O C O L L
E C T I E
W
scherm (met een resolutie van 800X600)
beslaat en een bestand dat een hoogwaar
dige print oplevert. Dat laatste bestand is
alleen te bestellen via e-mail.
We moesten natuurlijk ook een ver
antwoorde keuze voor een printer
maken. Na wat verkenningen in de
markt was al snel duidelijk dat er eigen
lijk maar één kandidaat bestond: de Fuji
Pictrography. De afdrukkwaliteit van
deze printer is niet te onderscheiden van
een klassieke afdruk. De houdbaarheid
van de reproductie is goed en benadert
bijna die van een chemische afdruk.
Daarnaast zijn deze prints ook geschikt
om er drukwerk van te maken.
Bovendien gebruikt de Fuji Pictrography
alleen maar gedestilleerd water en heeft
daardoor ook nog eens een milieuvoor
deel. Deze printer kan on demand leve
ren aan onze studiezaalbezoekers en
andere klanten; een hele verbetering ten
opzichte van de huidige levertijd van
twee weken. De klant geeft opdracht aan
een medewerker, dit om te voorkomen
dat klanten 'per ongeluk' op de print-
knop drukken. Op deze manier schake
len we het fotolab uit, kunnen sneller en
efficiënter foto's leveren en besparen ook
nog eens geld. Natuurlijk hebben we ons
zelf ook beperkingen gesteld. Zo leveren
we niet groter dan A4 prints. Bovendien
zijn de foto's zo gescand dat ze standaard
een 1 op 1 reproductie leveren, d.w.z. een
pasfoto komt op het formaat van een
pasfoto en kost net zoveel als een foto die
bijvoorbeeld 13x18 was en op dat for
maat wordt geprint. Wil de klant een
aangepaste (groter, kleiner, uitsnede) for
maat clan het origineel, dan zijn er hand
matige aanpassingen van het digitale
beeld aan dat gewenste formaat nodig en
zal de prijs hoger zijn.
Het Gemeentearchief Tilburg stelt
zich ten doel om de dienstverlening via
zijn website van dezelfde kwaliteit en
mogelijkheden te doen zijn als een be
zoek aan de studiezaal. We kunnen pro
fiteren van een prima netwerk met per
manente Internetverbinding en elke
nieuwe applicatie moet natuurlijk Inter-
netwaardig zijn. Bij de systemen die we
bekeken hebben (Skopeo en Atlantis) was
daar op dat moment geen sprake van.
Daarnaast bekeken we nog de applicatie
van Microformat, Easy Photobase. Uit
eindelijk leek Atlantis op dit gebied het
meeste te beloven; dat we er toch niet
voor kozen kwam omdat wij de nadruk
wilden leggen op kwalitatief goede scans
zoals hierboven beschreven. De prijsstel
ling van Atlantis zou te zwaar op de
begroting drukken.
Dit uitgangspunt is natuurlijk weinig
schokkend. Maar wij stonden op dit
gebied ver achter: onze 'database' be
stond uit twee componenten: de syste
matische ordening in de ladekasten, met
beschrijvingen op de fotokaarten, en
daarnaast de kennis bij de beheerder. Met
name de tweede component is een zwak
ke schakel en die bevat ook nog eens de
meeste informatie! Het persoons-onaf-
hankelijk maken hiervan was dan ook
een belangrijk punt. Het vullen van een
database was een absolute noodzaak om
het project tot een succes te maken. De
twee systemen Skopeo en Atlantis had
den beide een duidelijke visie wat betreft
de te registreren gegevens per beeld. Met
name de mogelijkheden in Atlantis
waren in onze ogen een brug te ver.
Hoewel voor dit punt Skopeo onze voor
keur had, diende zich elders een beter
alternatief aan.
We kwamen in contact met het bedrijf
Pictura Imaginis uit Heiloo dat is gespecia
liseerd in het digitaliseren van beeldmate
riaal en objecten. Het bedrijf had een ant
woord op vier van de vijf uitgangspunten.
Het vijfde, de printer, hadden we inmid
dels zelf al opgelost. Het werd al snel dui
delijk dat we zaken konden doen.
Pictura Imaginis ging het scannen voor
ons doen. Door de constant hoge kwali
teit van hun werk is er geen kwaliteits
verschil tussen de verschillende scans.
Verder verenigt het bedrijf een aantal
specialiteiten onder één dak, zodat we
maar met één contactpersoon te maken
hebben. Daarnaast bood Pictura Imaginis
de oplossing voor het maken van een
database. Het te gebruiken pakket
(Filemaker Pro) bevat tevens de mogelijk
heid om de database en de digitale beel
den via Internet aan te bieden. Wij stel
den wel de voorwaarde dat de gegevens
te allen tijde converteerbaar moesten zijn
naar een andere database. Wanneer er
een applicatie als standaard binnen het
archiefwezen in Nederland op het gebied
van beeldregistratie en -raadpleging gaat
gelden, dan willen we daar naar kunnen
overstappen.
Niet onbelangrijk was de prijs voor deze
database: hij was namelijk gratis, evenals
het inrichten van de structuur op basis
van maatwerk. Voor aanpassingen in een
later stadium geldt een uurtarief. Ook het
bouwen van de internetinterface moeten
we zelf betalen. Door deze oplossing kon
den we het zwaartepunt van onze inves
teringen leggen bij het kwalitatief goed
digitaliseren van het fotografisch materi
aal (ons eerste uitgangspunt).
Dit digitaliseringsproject had nog een
prettige bijkomstigheid: inmiddels is de
gehele fotocollectie kritisch doorgelicht,
bekeken, beoordeeld en geschoond.
Inmiddels zijn de eerste 10.000 foto's -
de collectie ansichtkaarten, portretten en
Berssenbrugge - gedigitaliseerd. De
ansichtkaarten gaan als pilot dienen voor
de Internetinterface die nog voor de
zomer in de lucht moet gaan.
21
beeldscherm
Van oQzkht naar
Door Luud de Brouwer*
Al in 1994 begon het Gemeente
archief Tilburg met het eerste
onderzoek naar de mogelijkheden
om de fotocollectie te digitalise
ren. In oktober van dat jaar orga
niseerde de KVAN een studiemid
dag over het scannen van beeld
materiaal. In het daaropvolgende
jaar ging binnen de Gemeente
Tilburg een werkgroep aan de
slag om te onderzoeken op welke
manier het Gemeentearchief
Tilburg van dit scannen gebruik
zou kunnen maken. Hiervoor
bezochten leden van de werk
groep archiefdiensten in den
lande, evenals beurzen en studie
dagen. Dat alles resulteerde in
een rapportage in november 1996
waarin als advies was opgeno
men een speciale configuratie
met scanner en cd-romspeler aan
te schaffen om daarmee een
pilotproject te starten. Zo gezegd
zo gedaan. Een tijdelijk mede
werkster scande ruim 200 foto's
en er werden tests gedaan met
OCR Optical Character
Recognition). Waarmee Tilburg
eigenlijk weer bij het begin
terecht was gekomen.
Hoe nu verder? Door de fusie met
het voormalige Streekarchief
Oisterwijk in 1997, kwam het pro
ject enige tijd op een laag pitje te
staan en werd het project in 1998
weer opgepakt.
Een van de consequenties van het digitalisering
project in Tilburg is dat de 'klassieke' fotograaf
helemaal uit beeld is geraakt. Hij wordt een digita
le fotograaf, die beeldkwaliteit beoordeelt, digitale
beelden verzorgt, digitale bewerkingen uitvoert en
ook het scanwerk voor zijn rekening neemt voor
speciale opdrachten. Maar dat vindt het
Gemeentearchief Tilburg helemaal niet erg.
Integendeel: tienduizend gedigitaliseeerde foto's en
de mogelijkheid deze op Internet aan te bieden
verder, maakt het immers tot een van de koplopers
in Nederland. Over hoe een Tilburgse zoektocht
van zes jaar kon eindigden in Heiloo.
De door Pictura Imaginis gedigitaliseerde beelden komen op
cd-roms naar het Gemeentearchief Tilburg.
Met vier jaar indrukken en ideeën op zak kwa
men we tot de volgende uitgangspunten:
1 Scannen gebeurt met een resolutie van
300 dpi (dots per inch), 1 op 1, opgeslagen in
Tag Image File Format (TIFF) -formaat
2 Een print van het gedigitaliseerde beeld ver
vangt de klassieke afdruk
3 De gedigitaliseerde beelden zijn raadpleeg
baar via de website van het Gemeentearchief
Tilburg
4 De beeldinformatie is beschreven in een data
base
5 Het scannen wordt uitbesteed
Digitale moederbeeld (1)
Compressiemethode
20
archievenblad
juni 2000
Onderzoek naar
geschikt materiaal:
Luud de Brouwer
bekijkt kaartmateriaal
en fotograaf Frans van
Ameijde te digitalise
ren foto's.
vig': -VV
Printen on demand (2)
Raadplegen via website (3)
Database vullen (4)
Scannen uitbesteden (5)
Webmaster bij het Gemeentearchief Tilburg
Kijk voor uitleg over jpeg (of jpg) op:
http://www.mensdata.nl/handleiding/jpeg/lP
EG_inleiding.html
Foto's: Elsje van der Velde
juni 2000
archievenblad