DivA Project COMPETEHTIEPROF ELEH
en vakbekwaamheidseisen voor de hedendaagse archiejproiessional
Ui
Om de gevolgen van de ontwikkelingen bin
nen het vakgebied van (bedrijfs)archivistiek en
documentaire informatievoorziening op te
nemen en zo de markt van goed toegeruste spe
cialisten te kunnen voorzien, wijzigen beroeps
opleidingen hun programma's soms ingrijpend.
Hele curricula worden drastisch aangepast; zo
start de GO met nieuwe modules Informatie
Dienst Verlening (IDV), ziet de SOD een groeien
de belangstelling voor haar HMDI-opleiding en
heeft de Archiefschool de traditionele archivis-
tiek A- en B-opleidingen als specialisaties onder
gebracht in de studies 'boek-, archief- en infor
matiewetenschappen' van de Universiteit van
Amsterdam (UvA). Vanaf 2000 biedt een IDM-
opleiding van de Archiefschool een bij- en
nascholingsprogramma. Reeds gediplomeerde
(bedrijfs)archivarissen en documentaire informa
tieverzorgers kunnen cursussen, workshops en
programma's van bij- en nascholing volgen om
nieuwe inzichten en vaardigheden voor de
hedendaagse en toekomstige praktijk op te doen.
Professionalisering van de beroepsgroep kan
ook door bijvoorbeeld een intensieve samenwer
king van landelijke organisaties op het vakge
bied, het ontwikkelen van een beroepscode, een
onafhankelijk systeem voor de certificatie van
beroepsbeoefenaren en accreditatie van oplei
dingsinstituten. Met het project 'Compe
tentieprofielen' wil DivA hier een bijdrage in
leveren. Hierin staan de eisen centraal die de
vraagzijde in de 'markt' van werkgevers van
archivarissen en DIV'ers stellen aan gekwalifi
ceerd personeel. Personeelsbeleid wordt zodoen
de ook in het project betrokken. Enerzijds stel
len de competentieprofielen werkgevers in staat
om te beoordelen of zij voldoende vakbekwaam
personeel in huis hebben. Tevens maken zij dui
delijk welke noodzaak wat betreft opleiding er is
om aan eigentijdse eisen voor dienstverlening te
(blijven) voldoen. Anderzijds kunnen werkge
vers uit de afgestudeerden personeel aantrekken
of hun eigen mensen er laten opleiden. Zo vor
men de competentieprofielen ook voor de oplei
dingsinstituten een belangrijke input voor het
op- dan wel bijstellen van hun programma's.
Een systeem van certificering zorgt ervoor dat de
competenties die (toekomstige) medewerkers via
initiële opleidingen of via na- en bijscholing ver
werven, aan onafhankelijke toetsing worden
onderworpen en dat het beroepenveld ze erkent.
Accreditatie richt zich op de erkenning van
opleidingsinstituten en hun leerplannen.
De belangrijkste voorwaarde waaraan het
project en het eindresultaat moeten voldoen is
wel brede steun. Om de competentieprofielen
een product van DivA te laten zijn, is het essen
tieel dat alle partners in de ontwikkeling hebben
bijgedragen en achter de gang van zaken en het
uiteindelijke 'competentiegebouw' staan. Pas
dan sluit het aan bij de behoefte van het veld en
zal blijken dat het daarin voorziet en benut zal
gaan worden. Verder moet de structuur aanslui
ten bij de DIV-profielen van de rijksoverheid uit
1997. Uiteraard is het terrein van het project
gevarieerder en gecompliceerder, maar veel
basismateriaal, zoals vorm, opzet en inhoud, is
goed bruikbaar.
Omdat de competentieprofielen toekomstge
richt en -bestendig moeten zijn, is na vaststelling
regelmatige toetsting en onderhoud nodig. De
nieuwe profielen komen er immers voor de
beroepsbeoefenaar van de 21e eeuw. We zien al
dat de vanouds gescheiden professies aan de regi
stratuur- en aan de archiefzijde naar elkaar toe
groeien, zodat de 'recordkeeping -' en de 'archival
function' geleidelijk integreren binnen het zoge
naamde 'records continuum'. Ook ontwikkelin
gen op aanverwante terreinen van bibliotheken,
musea en IT-dienstverlening moeten in de profie
len in het oog gehouden worden; zij hebben grote
invloed op het vak van de nieuwe record-
keeping- of archiefprofessional. De advies
commissie Informatiedienstverlening
(IDV) van de ECABO (landelijk orgaan
voor middelbaar beroepsonderwijs) werkt
aan vergelijkbare profielen voor de beroe
pen binnen de informatiedienstverlening
op middelbaar niveau. Vandaar dat de
ECABO nauw betrokken is geraakt bij het
project. De leden van de adviescommissie
vertegenwoordigen de beroepsverenigin
gen van bibliothecarissen (van weten
schappelijk en openbare bibliotheken), be-
drijfsarchivarissen en archivarissen uit het
openbaar archiefwezen en documentaire
informatieverzorgers. Zij adviseerden DivA
om het project competentieprofielen te
betrekken bij hun werkzaamheden, waar
na DivA het ECABO-lid van de commissie
heeft uitgenodigd in het project te partici
peren. Dit voorkomt dubbel werk en de
resultaten en uitkomsten zijn uiteindelijk
voor het gehele veld vergelijkbaar.
De profielen moeten direct bruikbaar
zijn voor en toepasbaar zijn op tal van
aspecten van het organisatie- en human
resource management (HRM) van de
betrokken bedrijven of overheden. De
profielen concentreren zich op de vakge
richte aspecten van alle taken waarvoor
binnen het records continuum de nieu
we recordkeeping- en archiefprofessio
nal verantwoordelijk is. Indien relevant
zijn vakoverstijgende, algemeen per
soonlijke en organisatiegerichte compe
tenties er - zijdelings - in betrokken.
Willen zij voldoende flexibiliteit bezit
ten en toepasbaar zijn voor het gehele
werkveld, dan zullen de profielen gene
riek van aard moeten zijn. Om de com
petentie-eisen voor organisatie-specifie
ke functies binnen het vakgebied te defi
niëren, is het mogelijk binnen de gene
rieke profielen te 'shoppen'. Maatwerk
dus, dat uitwisselbaarheid en vergelijk
baarheid garandeert. Het aardige is dat
de profielen straks de basis voor de curri
culum-ontwikkeling van de opleidings
instituten vormen, maar dat deze - als
afspiegeling van ontwikkelingen in de
professie- omgekeerd ook hun invloed
hebben op de totstandkoming van de
profielen.
Na goedkeuring door het bestuur
van DivA vond in juni 1999 de startcon
ferentie van het project plaats. De deelne
mers waren afgevaardigd door KALO,
Cannet, NVBA, RAD, SOD, LOPAI en
KVAN; samen zijn zij de projectgroep, die
wordt voorgezeten door projectleider
Peter Diebeis, bestuurslid van de NVBA
en de KVAN. Vanuit de Stichting SOD, de
Archiefschool, de GO en ECABO waren er
toehoorders aanwezig. Onder leiding van
projectadviseur Thijs Laeven bereikten de
aanwezigen overeenstemming over:
de uitgangspunten voor de beschrij
ving van de competenties
de opzet van de profielen, inclusief de
niveau's
de samenhang binnen het competen
tiebouwwerk
de taakdomeinen waarvoor profielen
worden ontwikkeld.
Het eindresultaat vormde een matrix met
daarin alle in het beroepsveld te onder
kennen activiteiten met alle scholingsni
veaus. Deze matrix is vastgesteld en dien
de als basis voor de tweede fase van het
project, waarin de ontwikkeling van de
profielen plaatsvond.
In deze tweede fase beschreven
schrijfgroepen per taakdomein de te
onderkennen taken en welke kennis,
vaardigheden, attitude en niveau daarbij
horen. Zo stelden zij de competentiepro
fielen samen. De eerste schrijfgroep had
in oktober een prototype klaar dat als
voorbeeld gaat dienen voor de andere
groepen, die zich met de andere taakdo
meinen bezighouden. Alle groepen
bestaan uit vertegenwoordigers van de
hierboven genoemde deelnemers; voor
het bemensen ervan zijn de leden van de
projectgroep verantwoordelijk. Na een
startbijeenkomst werkte men voorname
lijk via e-mail. De resultaten hiervan
besprak de projectgroep - inclusief toe
hoorders - in haar bijeenkomsten. Op dit
niveau vond de daadwerkelijke toetsing
plaats. De projectgroep koppelde de
resultaten terug naar DivA directeur
Hermans, die zijn bestuur in november
op de hoogte stelde. In december 1999
gingen de projectgroep en het bestuur
akkoord met het prototype 'toegankelijk
maken'. De inhoudelijke en budgettaire
voorbereidingen voor de ontwikkeling
van het vervolg zijn in volle gang: fund-
raising, samenstelling schrijfgroepen,
klankbordgroep en instructie aan nieuwe
ontwikkelaars.
De derde fase is bestemd voor de
ontwikkeling van de benodigde hulp
middelen en instrumenten voor de ver
taling van de generieke naar specifieke
competentieprofielen. Daarvoor gaat een
ontwikkelgroep - met daarin mensen die
organisatie-, personeel- en marktontwik
kelingen met elkaar kunnen verbinden -
aan de slag. Ook wordt in deze fase dui
delijk op welke manier(en) de resultaten
gepubliceerd zullen worden; vormge
ving, productie, verspreiding en het aan
bieden aan de belanghebbenden komen
in de laatste fase aan bod, evenals een
regeling voor het actueel houden van de
profielen. Al met al moeten de compe
tentieprofielen einde 2000 voor het vol
ledige beroepsveld beschikbaar zijn!
Tot op heden is de samenwerking tussen
alle betrokkenen - mede door de admini
stratieve en secretariële ondersteuning
vanuit DivA - uitstekend. Wij verwach
ten dan ook een een soepele voortgang
van het project.
14
Sedert haar ontstaan in 1999
vervult DivA een belangrijke rol
op het terrein van de professio
nalisering van het gehele be
roepenveld in onze sector. In
de onderlinge samenwerking
tussen de partners (KVAN,
NVBA, SOD, KALO, LOPAI, CAN-
NET en Archiefschool) heeft
DivA het actiepunt 'Accredite
ring en certificering' prominent
op de agenda geplaatst. Het
bestaat uit drie fasen:
1. Competentieprofielen
2. Bij- en nascholing
3. Certificering
Ter realisatie van de eerste fase
ging in april 1999 het project
'Competentieprofielen' van start
met ais doelgroep archivarissen
en documentaire informatiever
zorgers in (archiefbeherende)
instellingen en bedrijfsonder
delen. Competentieprofielen be
schrijven de professionele ken
nis, vaardigheden en attitude
die iemand moet bezitten om
het vak, een functie en/of taak
op een vereist niveau uit te
kunnen voeren. Deze vakge
richte competenties kan men
verwerven door scholing, oplei
ding, werk- en/of maatschappe
lijke ervaring. Alle afzonderlijke
profielen vormen tezamen een
samenhangende structuur. Tot
nu toe ontbreken binnen het
totale vakgebied dergelijke
competentieprofielen, met uit
zondering van de rijksoverheid
die sinds enkele jaren profielen
voor de DIV kent.
Door Peter Diebeis en Thijs Laeven*
De laatste jaren is er veel in gang gezet om de
opleiding van (bedrijfs)archivarissen en documen
taire informatieverzorgers (of -specialisten) te
professionaliseren en de vakbekwaamheid van de
beroepsbeoefenaren te vergroten.
Beroepsopleidingen wijzigden hun programma's
ingrijpend om de gevolgen van snelle ontwikkelin
gen binnen het vakgebied op te nemen en zo de
markt van goed toegeruste specialisten te kunnen
voorzien. Een dergelijke professionalisering kan
daarnaast ook op andere manieren. Bijvoorbeeld
met het DivA-project 'Competentieprofielen'.
Personeelsbeleid
competentieprofielen
certificering en
accreditering
kwalificatiebeleid
archiefdiensten
initiële opleidingen en
bij- en nascholing
Brede steun
Aanverwante terreinen
Andere eisen
Startconferentie
Schrijfgroepen
Ontwikkelgroep
Respectievelijk projectleider en projectadviseur
www.divakoepel.nl
archievenblad
april 2000
april 2000
archievenblad
