VAN PAPA
r 0 n
archief en educatie
Wat zijn de onderwijskundige doe
len met het lesmateriaal en zijn die ook
bereikt?
"In de inleiding staat dat het lesmateriaal
wil bijdragen aan identiteitsontwikkeling
bij kinderen en het krijgen van begrip
voor gedrag, normen en waarden van
klasgenoten. Grote woorden natuurlijk,
maar van de kringgesprekken is ons bij
gebleven dat kinderen heel veel interesse
hebben naar eikaars achtergrond. Zo ver
telde een leerling over zijn papa en
mama in het kindertehuis waar hij
opgroeide. Dat maakte veel indruk op de
rest van de klas. Door dit soort gesprek
ken worden kinderen zich meer bewust
van hun eigen leefwereld en draagt het
zeker bij tot het beter begrijpen van
mede-scholieren.
Bleek het lesmateriaal ook bruikbaar
voor allochtone kinderen? En wat was
hun inbreng tijdens het project?
"Familiegeschiedenis leent zich bij uit
stek voor klassen met kinderen van
diverse nationaliteiten. Ieder kind draagt
zijn of haar familieverleden met zich
mee. Binnen de reguliere lessen is er niet
altijd ruimte om dat verleden een plaats
te geven. Vooral bij allochtone leerlingen
is daar wel behoefte aan. Zo vertelden
kinderen uit het voormalig Joegoslavië
over hun geboorteland en verklaarden
Turkse kinderen de betekenis van het sui
kerfeest. Ook hier was het opvallend met
hoeveel enthousiasme en trots zij over
hun eigen cultuur vertelden en met hoe
veel interesse er werd geluisterd."
Waren er ook ouders die problemen
hadden met het project? Het is toch een
inkijk in hun het privéleven.
"Wij waren ons hiervan goed bewust. We
hebben dan ook aan het begin van het
project de bedoeling en opzet van het
project in een brief aan de ouders uitge
legd. Daar kregen we geen negatieve
reacties op. Natuurlijk weet je als onder
wijzer dat er in sommige gezinnen gevoe
ligheden spelen op familiair gebied. Zo
was er een leerling die niets kon vertellen
"Bij het onderdeel familievoorwer-
pen werden allerlei bijzondere en waar
devolle familiestukken naar school
gebracht. In enkele gevallen waren ze zo
kostbaar dat de ouders deze ons persoon
lijk overhandigden met het uitdrukkelij
ke verzoek om er héél voorzichtig mee te
zijn. Een van de leukste voorwerpen was
zonder meer 'de knuffel van papa' die
door een van de leerlingen was meegeno
men."
Aan het woord zijn Majorie Boon en
Carlijn de Koning, oud-studenten van de
afdeling basisonderwijs van de Hoge
school Domstad te Utrecht. Zij schreven
het lesmateriaal dat onder de titel 'De
stamboom in de klas' is uitgegeven door
het Centraal Bureau voor Genealogie
(CBG). Het materiaal is ontwikkeld voor
de bovenbouw van het basisonderwijs,
maar leent zich (wellicht met enige ver
taalslagen) ook voor gebruik in de eerste
leerjaren van het voortgezet onderwijs.
Het pakket bevat geen dichtgetimmerde
lessen waarbij van minuut tot minuut is
aangegeven wat de leerkrachten moeten
doen. De auteurs hebben hier goed aan
gevoeld dat die meer behoefte hebben
aan ideeën, informatie en creatieve ver
werkingsmogelijkheden dan aan een
didactisch keurslijf. Het lespakket bestaat
uit drie globale lessen met daarbij voor
beelden voor een instap, historische
informatie over een deelthema, en didac
tische tips ter verdieping of verwerking.
Naast individuele opdrachten, zoals het
verzamelen van familiegegevens voor het
samenstellen van een familieboek, zijn er
ook klassikale activiteiten zoals het
kringgesprek, het schrijven van een
muurkrant en het gezamenlijk vormge
ven aan een afsluitende tentoonstelling
met voorwerpen uit de familiegeschiede
nis. In de bijlage blijkt de inbreng van
het CBG. Daar vindt de docent zinvolle
informatie over o.a. familiewapens, her
komst en betekenis van familienamen,
oude beroepen, traditionele gebruiken
etc.
archief en educatie
over de familie van zijn vader omdat
daar alle contact mee was verbroken. Je
weet dat je zulke leerlingen dan moet
beschermen en probeert daar dan zo
goed mogelijk mee om te gaan."
Waarom doen jullie in het onderdeel
gastles nergens de suggestie om eens een
archiefmedewerker op de school uit te
nodigen? Of om eens met de klas naar
een archief toe te gaan?
"Het was vooral onze bedoeling om het
thema familiegeschiedenis te behande
len binnen de schoolmuren. En verder
wisten we gewoon niet dat zoiets moge
lijk was. Natuurlijk kan het best leerzaam
zijn als zo'n iemand op school komt.
Maar hij of zij moet dan wel de taal van
de kinderen spreken. Je ziet toch vaak dat
gastsprekers op basisscholen meer tegen
dan met de kinderen praten."
Rol CBG
Hoe was de samenwerking met het
CBG? "Van het CBG kregen we heel veel
historische informatie die we vooral heb
ben gebruikt in de bijlagen. Verder is er
op hun initiatief een speciale kinderversie
ontwikkeld van het genealogisch compu
terprogramma PRO- GEN. In de gesprek
ken bleek wel dat er een groot verschil
bestaat tussen datgene wat het CBG wilde
realiseren en wat er praktisch mogelijk is
met kinderen op een basisschool.
Je merkt dan toch dat het twee geschei
den werelden zijn. Maar hoewel we het
in de productiefase niet altijd eens waren
over de benadering en invulling van het
lespakket zijn we nu toch heel tevreden
met het eindresultaat."
Oordeel
De twee jonge onderwijzeressen heb
ben een prima bijdrage geleverd om het
thema familiegeschiedenis op een begrij
pelijke en speelse wijze bespreekbaar te
maken in het basisonderwijs. Anders dan
met lesbrieven, waar gebruik wordt
gemaakt van bronmateriaal met daarbij
vragen en opdrachten, laten zij de leer
lingen zelf op zoek gaan naar hun eigen
geschiedenis. Alle leerlingen ongeacht
welke culturele achtergrond of kennis-
en vaardigheidsniveau kunnen op hun
eigen wijze invulling geven aan het
thema. Vooral het motiveren van de zelf
werkzaamheid van leerlingen, zoals het
verzamelen van informatie en het mee
brengen van familierelikwieën, tot het
vorm en inhoud geven aan familieboek
en minitentoonstelling zijn sterke pun
ten. Het geheel is netjes verzorgd en de
toestemming tot het kopiëren van info
bladen en bijlagen is voor onderwijsge
venden erg praktisch.
Een gemiste kans is m.i. de samenwer
king met het archief. Een leskist met gan
zenveer, stukken perkament, lakzegels,
boekbanden, oude handschriften e.d.
zouden zeker niet misstaan in het pro
ject. Voor de enthousiaste en pientere
leerling had een verwijzing naar GenLias
en genealogische prikborden op internet
eigenlijk niet mogen ontbreken.
Voor enthousiaste archiefmedewerkers
die belang hechten aan contacten met
het onderwijs biedt dit boekje een mooie
gelegenheid om eens met een leerkracht
te praten over een gezamenlijk project
familiegeschiedenis. Gewoon doen, het
materiaal ligt er! 1
KNUFFEL
Door Theo Kuipers*
Eikaars achtergrond
Participatie allochtonen
Privacy
Toen bij de bespreking onder mede
studenten bleek dat zij gekozen hadden om
hun eindscriptie op de PABO te wijden aan
het thema 'familiegeschiedenis' kregen ze
daarvoor de handen niet op elkaar.
De meeste collega's hadden gekozen voor
een opvoedkundig project. Gelukkig
waren de reacties van zowel leerlingen als
ouders tijdens de uitvoering op de
stageschool wel enthousiast.
Stamboom in de klas
In het Rijksarchief Ljouwert geeft educatief medewerker Theo Kuipers uitleg aan bezoekende schoolklas.
20 I
archievenblad maart 2000
Archiefmedewerker
De stamboom-mobile
Het verwerken van familiegegevens in een
stamboom gebeurt voornamelijk op papier,
als doorlopende tekst of in een schema.
is om de stamboom
beelden in de vorm
Een leuk alternatief
ruimtelijk uit te
van een mobile.
Werkwijze
Je maakt vooraf kleine vierkante kaartjes
van elke persoon uit de stamboom. Op elk
kaartje komt de naam en de geboorteda
tum van de persoon en/of de pasfoto. Let
erop dat de kaartjes allemaal hetzelfde for
maat hebben en niet te groot zijn.
Bevestig elk kaartje midden aan een saté
prikker, zodanig dat het ook niet meer kan
gaan verschuiven.
Vervolgens worden aan beide uiteinden
van de prikker touwtjes bevestigd.
Bovenaan de mobile kom je zelf te hangen.
Aan de touwtjes, die naar beneden han
gen, komen de prikker met je moeder en
de prikker met je vader te hangen. Daarna
ga je aan deze prikkers weer de vaders en
moeders bevestigen.
maart 2000
Tijdens een bezoek aan het Rijksarchief Ljouwert leest
kleinzoon Harm Bakker zijn opa de huwelijksakte voor
van diens grootvader.
Het lespakket "De stamboom in de klas" is
tegen een bedrag van f 24,50 verkrijgbaar
bij het CBG in Den Haag. LI kunt het materi
aal ook downloaden via de internetsite
www.cbg.nl.
Ryksargyf Fryslan.
Alle foto's: J. Linthof
archievenblad
