Opleiden tot behouden beheer
/ASV S
AVAS SYSTE MEN
>4
Integrale Opleidingsschil
Archievenblad
Integrale Opleidingsschil!
Archievenblad
In een tijdperk waarin technische ontwikkelingen stormachtig om zich heen grijpen zijn opleidingen cruciaal voor het uitbreiden, actualiseren
en onderhouden van kennis en kunde. Vooral nu instellingen uit efficiëntie overwegingen gedwongen worden samen te werken en strategische
allianties te sluiten valt een niet aflatende bij, - her, - en omscholing een ieder ten deel. Ook op het gebied van conservering en restauratie.
Welke opleidingen bestaan eren voldoen ze wel aan de behoefte? En wat is die behoefte? Een overzichten een wens voor de toekomst.
Bestaande opleidingen
Balans tussen niveaus
Managementopleiding
Afwegingen op collectieniveau
Electronische bestanden
Integreren en afstemmen
16 Archievenblad
Augustus 1999
MICROMASTER A1 CAMERA
Door Gerrit de Bruin*
i
In dit artikel beperk ik mij tot een beknopt
overzicht van opleidingen op het gebied
van papier, boek en fotografie binnen het
betreffende kennisveld. De blik vooruit op
toekomstige ontwikkelingen en vooral toe
komstige behoeften geeft mijn persoonlijke
opvatting weer.
Op dit moment verzorgen diverse instellin
gen een opleiding, training, workshop of
summerschool binnen het kennisdomein
conservering en restauratie: het Instituut
Collectie Nederland (ICN) te Amsterdam;
het Grafisch Opleiding Centrum (GOC), uit
gevoerd door de Regionale Opleiding
Centra (ROC);de Reinwardt Academie;
het Grafisch Lyceum Amsterdam; Boek- en
informatiewetenschap bij de Universiteit
van Amsterdam en de Hogeschool
Amsterdam.
Het ICN verzorgt opleidingen tot Restau
rator van de disciplines, glas, hout, textiel,
metaal en schilderijen. Dit in samenwerking
met de Stichting Restauratie Atelier
Limburg. Deze opleidingen hebben zowel
een HBO- als een post doctoraal niveau. Ik
wil mij echter beperken tot de opleiding
restaurator van papier, boeken en foto's, op
dit moment op twee niveaus: MBO en HBO.
Binnen het kader van actualisering en tech
nische ontwikkelingen en afgezet tegen
internationale ontwikkelingen, besloot het
ICN het MBO niveau te verlaten en zich te
concentreren op HBO niveau. Hiervoor
onderzocht het ICN in overleg met het veld
uitvoerig welke opleiding en structuur wen
selijk was voor de Nederlandse behoefte en
situatie.
Het GOC nam de opleiding tot Behouds-
medewerker Papier onder haar hoede en
bracht deze onder bij het ROC Haaglanden
Sinds enkele jaren gaat de opleiding
behoudsmedewerker papier voor archieven
en bibliotheken samen met de opleiding
behoudsmedewerker museum waarmee
een integrale opleiding behoudsmedewer
ker ontstond. Deze voorziet in een grote
behoefte aan getraind personeel in de
depotsector. De belangrijkste modules zijn:
hanteren van objecten en inpandig trans
port; depothygiëne en persoonlijke veilig
heid; materialenkennis en bewaarcondities;
behoud van de collectie; berging; (veepak
ken en uitpakken van objecten; schade aan
objecten; werkomgevingsoriëntatie en ken
nis van archief, -bibliotheek-, en museumwe
zen.
Als onderdeel van de faculteit Museologie
van de Amsterdamse Hogeschool voor de
Kunsten verzorgt de Reinwardt Academie
een opleiding Behoud en Beheer. Naast het
vak registratie/documentatie, dat mogelijk
heden en methoden voor automatisering
van collectiebeheer behandelt wordt het
vak conservering onderwezen. Kennis van
materialen en wetenschappelijk onderzoek
staan hierin zowel theoretisch als praktisch
centraal. Het Grafisch Lyceum te Amster
dam heeft in zijn programma een twee
jarige avondopleiding tot boekrestaurator.
Daarbij komen onder andere documentatie,
theorie over passieve en actieve conserve
ring en restauratie, ethische aspecten van
restauratie en het maken van conserverings-
banden aan de orde.
De opleiding bij de Universiteit van
Amsterdam kent het specialisatiegebied
archiefwetenschap met onder andere de
studierichting archiefmanagement. Hier
wordt ook, zij het zeer summier, behoud en
beheer onderwezen. De Hogeschool
Amsterdam doceert het vak waar ook
enkele lessen gewijd zijn aan behoud bin
nen het vak archiefmanagement.
Evenals elke andere organisatie is die van
conservering te beschouwen als een pirami
devorm. In een brede basis worden de
meest essentiële werkzaamheden verricht
die een groot effect hebben op de totale
collectie. In de smalle top vindt volledige
restauratie van een individueel object
plaats. Deze conserveringspiramide bestaat
uit vier onderdelen; preventieve -, passieve -
en actieve conservering en restauratie.
Door de beoogde kwaliteitsverhoging van
de opleiding tot restaurator valt er een gat
tussen de behoudsmedewerker en de res
taurator. Dit verstoort de balans tussen de
organisatie niveaus. Om dit te ondervangen
stelden het ICN en de Rijksarchiefdienst
(RAD) een profiel op voor een opleiding tot
conserveringsmedewerker op MBO niveau.
De opleiding zal buiten restauratie ook aan
dacht besteden aan assistentie werkzaamhe
den als logistiek en depotmanagement. Dit
garandeert een integrale aanpak en een
trapsgewijze indeling van niveau van werk
zaamheden en bevoegdheden.
De noodzaak tot trainen van alle medewer
kers is onontbeerlijk. De huidige mogelijk
heden lijken voldoende maar zijn erg geseg
menteerd. Ik zie drie opleidingsbehoeften
waar in de nabije toekomst een oplossing
voor moet komen.
Ten eerste doet zich - wat betreft conserve
ring - op managementniveau een gemis
voor. In de opleiding voor archivaris, biblio
thecaris en conservator ontbreekt voldoen
de kennis op het gebied van conservering
en restauratie. Het management staat veelal
te ver af van conservering, waardoor wel
eens spanningen kunnen ontstaan. Een
managementopleiding voor conservering
kan hierin uitkomst brengen. Deze moet
tenminste de volgende onderdelen bevat
ten; het maken van conserveringsplannen
voor de collectie op korte en lange termijn
en het ontwikkelen van beleidsinstrumen
ten en de te voeren behoudstrategie.
Daarnaast moet het aangaan van strategi
sche allianties in het kader van samenwer
king tussen cultuurbeherende instellingen
en afstemming tussen verschillende vakdis
ciplines op het rooster staan. Ook op het
gebied van instrument ontwikkeling om
inzicht te krijgen in de staat van de collectie
moet een dergelijke manager deskundig
zijn. Dan kan hij op macroniveau beslissin
gen nemen die het mogelijk maken conser
vering daadwerkelijk en op een economi
sche manier vorm te geven.
Een restaurator wordt opgeleid om een
object te conseiveren en te restaureren. Hij
werkt dus op objectniveau, wat het over
zicht over een totale collectie negatief kan
beïnvloeden. De enorme hoeveelheden
objecten, afgezet tegen de beschikbare mid
delen, noodzaken keuzen die vaak tegen de
(aangeleerde) ethiek van de restaurator
indruisen.Vooral het bepalen wat behandelt
moet worden en hoe intensief, is een moei
lijk maar belangrijk gegeven. Een opleiding
moet de restaurator voorbereiden op de
beperktheid van middelen en de noodzaak
van kiezen. Bij grote collecties kan nu een
maal niet alles op 'grandeur manier'. Het
maken van afwegingen op collectieniveau
vereist een andere manier van denken dan
werken met een individuele object. In die
zin is een aanpassing van de opleiding
nodig.
Kennis van de electronische of digitale
bestanden en vooral van het behoud daar
van is een bron van grote zorg. Deze tech
nologische ontwikkeling gaat zeer snel en
de kennis over duurzaamheid is nog zo
gering dat er grote gaten in het geheugen
van de overheid dreigen te ontstaan. Het
ontbreken van normering zal de situatie
alleen maar verslechteren. Training en erva
ring opdoen hoe met deze bestanden om te
gaan zou voortdurende opleidingscycli
teweeg moeten brengen.
Integratie van en een betere afstemming
tussen opleidingen van beheerders (direc-
Vleuterweideweg 10
3451 RB Vleuten
Telefoon: 030-6775111
Telefax: 030 - 6774000
Internet: http://www.avas.nl
E-mail: info@avas.nl
Met de compacte MICROMASTER camera
kunnen documenten, tekeningen, boeken of
kranten(ook ingebonden) tot en met formaat
A1(840mm x 600mm) op 16mm film* worden
opgenomen.
haarscherpe kwaliteit
demontabel voor filmen 'op locatie'
slechts 4 cent per opname
compacte camera met grote mogelijk
heden, bij uitstek geschikt voor het archief
wezen
De MICROMASTER kan vrijblijvend bij u wor
den gedemonstreerd.
er kan ook een 35mm camerkop worden gemonteerd
teuren, conservatoren, archivarissen, bibli
othecarissen) en uitvoerders (restauratoren,
behoudsmedewerkers, hoofden materieel
beheer) zal een opwaardering van conser
vering in de culturele organisaties bewerk
stelligen. Een integrale, de behoefte dekken
de, opleidingsschil zal tevens bijdragen tot
efficiënter beheer van collecties.
Samenwerking tussen cultuurbeherende
instellingen en het uitwisselen van experti
se kan helpen om de snelle technische ont
wikkelingen te beheersen. Opleidingen op
het gebied van conservering zullen hun aan
dacht moeten gaan richten op conserve-
ringsmanagement en digitaal behoud en
beheer.
Tenslotte dienen naar mijn mening de
muren tussen de culturele instellingen zoals
archieven, musea en bibliotheken geslecht
te worden. Pas door samenwerking wordt
efficiëntie en een effectieve inzet van mid
delen mogelijk. Conservering is een kern
taak die een gezamenlijk doel nastreeft: het
behoud en beheer van de collectie. 3
werkzaam bij de afdeling Publieksdiensten Algemeen Rijksarchief
en projectleider Internationaal Conserveringscentrum
NIEUW
Al BUDGETCAMERA!
