B
E
H
0
U
D
Bbbkheepeb
ARCHIEVEN BILI0THEKEN
Buren Gerucht
Archievenblad
30 Archievenblad
Augustus 1999
Buren Gerucht
Archievenblad
RESTAURATIE CONSERVERING
LOSSE STUKKEN
BOEKEN
CHARTERS
KAARTEN
AFFICHES
PRENTEN
ADVISERING
BEHOUDSPLAN
SCHADE INVENTARISATIE
DEPOTHYGIËNE
BERGING
MASSA ONTZURING
HOOGDUIN PAPIERRESTAURATOREN
LAGOSWEG 37 - 43, 2622 CZ DELFT
T 015-2574464 F 015-2574935
activiteiten. En hoewel het programma van 1997 tot
2000 loopt, zal maar een heel klein deel van het pro
bleem dan zijn opgelost. Het is natuurlijk van belang
dat Metamorfoze na 2000 voortgezet kan worden.
Behelpen
Tot voor kort kon ik uit een bibliotheek een boek lenen
uit 1890 en dat op mijn gemak lezen of bestuderen. Nu
moet ik me soms behelpen met een microfilm of -fiche.
Ik zeg behelpen, omdat ik uit ervaring weet dat een
microfilm op een leesapparaat een mager surrogaat is
voor een echt boek. Hoe zal de bibliotheekgebruiker
reageren als hem steeds meer de toegang tot het origi
nele papieren document wordt ontzegd?
Archiefgebruikers zijn dat wel gewend. Wie genealo
gisch onderzoek doet, bijvoorbeeld, ziet vrijwel nooit
iets anders dan microfiches. Ook krantenonderzoekers
maken al jarenlang gebruik van readers. Bij de boeken
moet deze cultuuromslag nog plaatsvinden.
Verbetering in techniek, optimale inrichting en outilla
ge van raadpleegruimtes voor micromateriaal en digita
lisering kunnen een deel van deze mogelijke bezwaren
kunnen.
Archiefwet
Het conserveringsprogramma Metamorfoze richt zich
vooral op bibliotheekcollecties en is voor de bibliothe
ken een inhaalslag. Maar wat betekent het voor de
archiefwereld? Archieven en musea konden al eerder
profiteren van het Deltaplan voor het cultuurbehoud.
In de jaren 1991-1994 werd door het toenmalige minis
terie van WVC geld beschikbaar gesteld voor conserve
ringsprojecten in archieven. Hoewel de invalshoek en
het wettelijk kader verschillen, hebben bibliotheken
met een bewaarfunctie precies dezelfde problemen op
het gebied van conservering.
Bibliotheken hebben een grote mate van vrijheid en
eigen verantwoordelijkheid ten aanzien van het behoud
van het aan hen toevertrouwde cultuurgoed. Archieven
zijn door de archiefwet veel beperkter in hun keuzes.
Toch blijken in de praktijk bibliotheken op het terrein
van conservering vrijwillig tot dezelfde afwegingen te
komen als die waar de archieven toe ver
plicht worden. En dat dat niet toevallig is
toont ook de rijksarchivaris van Limburg, Flip
Maarschalkerweerd aan in een bijdrage aan
de Metamorfoze nieuwsbrief (Metamorfoze
Nieuws 6, mei 1999, p. 6-7). Hij laat daarin
zien dat de door de archieven ontwikkelde
methode voor waardebepaling voor archief
substitutie vrijwel identiek is aan de voorge
stelde prioritering voor conservering van
bibliotheekmateriaal zoals die in 'Papieren
erfgoed' werd geformuleerd.
Geen onderscheid
Archieven bezitten archiefcollecties én bibliotheek
collecties en dat geldt ook voor bibliotheken.
Metamorfoze maakt geen onderscheid naar aard van de
instelling. Mits de collecties aan de criteria voldoen
komen ze in aanmerking voor conservering binnen het
traject 'literaire collecties' van het programma en kun
nen ze aanspraak maken op de 70% subsidie van het
Ministerie van OC en W. Op dit moment nemen ver
schillende archieven deel aan Metamorfoze. Zo is een
conserveringsproject voor het archief van de Sittardse
dichter Charles Beltjens, dat deel uitmaakt van enkele
kleinere literaire collecties van het Gemeentearchief
Sittard, inmiddels afgerond. Het Gemeentearchief Den
Haag heeft de Nieuwlandcollectie aangemeld, een ver
zameling gedrukte en handgeschreven toneelteksten
van een 19e-eeuws Haags rederijkersgezelschap, veelal
voorzien van eigentijdse aantekeningen, regie-aanwij
zingen e.d. Dit project bevindt zich momenteel in de uit
voeringsfase. Een derde voorbeeld is de nalatenschap
van de negentiende-eeuwse tekenaar, schrijver en
kunstverzamelaar Alexander Ver Huell die verdeeld is
over een aantal instellingen. De Bibliotheek Arnhem
bezit zijn boekencollectie, het Gemeentearchief
Arnhem zijn persoonlijk archief en het Gemeente
archief Leiden zijn verzameld werk, een collectie knip
sels en overdrukken en 800 brieven. In 1998 werden in
een unieke samenwerking tussen een bibliotheek en
twee archieven drie conserveringsprojecten gestart om
deze nalatenschap van Ver Huell te conserveren.
Toekomst
In 1991 werd een inventarisatie gemaakt van literaire
collecties in Nederlandse bibliotheken, musea, archie
ven en verwante instellingen. Het huidige programma
onderdeel 'literaire collecties' is daarop gebaseerd.
Inmiddels hebben twee inventarisaties plaatsgevonden
van cultuurhistorisch belangrijke collecties (1998) en
internationaal waardevolle collecties (1999). Gok daar
in zijn diverse archiefcollecties opgenomen. Op grond
daarvan mag worden verwacht dat archieven in de
gaat om ongeveer 60.000
boeken. Momenteel werken
de UB Amsterdam, de UB
Utrecht en de KB aan dit
omvangrijke project.
i'[. wat de papierkwaliteit
betreft zijn de kranten er het
J ergst aan toe. Dat is ook
logisch: ze werden letterlijk
gemaakt voor één dag. Maar
kranten zijn een geweldige
historische informatiebron.
Daarom willen we ze graag
bewaren. Metamorfoze is
begonnen met conservering
van een deel van de landelij
ke dagbladen.
Met conservering van kran
ten is al ervaring opgedaan
in het pilotproject Kranten
uit de regio Den Haag - een
samenwerkingsverband tus
sen de KB en het Haags
Gemeentearchief - dat in
1 995 met een subsidie van
het VSB-fonds Den Haag en
omstreken kon worden uit
gevoerd. Gestreefd werd
naar een zo compleet moge
lijke verfilming van deze
kranten waarbij de exempla
ren van de beide instellingen
elkaar aanvulden.
Bij het project Landelijke
dagbladen is eveneens voor
deze aanpak gekozen. Hier
wordt inmiddels samenge
werkt met de
Gemeentearchieven van
Amsterdam. Rotterdam en
Utrecht.
Voor informatie: www.
konbib.nl/metamorfoze
In de ontzuringstank van Archimascon
komende jaren zeker een rol zullen spelen in
Metamorfoze. De voor Metamorfoze gemaakte
inventarisaties willen een richtsnoer zijn voor
prioritering bij conservering binnen het natio
naal programma. Maar het programma beperkt
zich beslist niet tot collecties die op deze lijs
ten voorkomen. Archieven, die collecties bezit
ten uit de periode 1840-1950, die om welke
reden dan ook niet voor deze inventarisaties
zijn aangemeld, maar wel aan de voorwaarden
voldoen, kunnen voor conserveringsprojecten
altijd een beroep doen op deze subsidierege
ling. Ze kunnen daartoe contact opnemen met
het BCB. Daarnaast zullen archieven zeker
betrokken blijven bij projecten voor conserve
ring van kranten. Vooral gemeentearchieven
bezitten grote lokale of regionale krantencol
lecties. Vaak voeren zij ook al een actief micro-
verfilmingsbeleid. Om verdubbeling van de
verfilmingsinspanning te voorkomen zou een
centrale registratie van reeds door archieven
verfilmde kranten nuttig zijn. De eisen voor
microverfilming bij Metamorfoze zijn in over
eenstemming met de internationale normen.
We hebben goede ervaringen met het uitbeste
den van de microverfilming aan enkele bedrij
ven die aan deze eisen kunnen voldoen.
Controle op het geleverde product blijft echter
zeer belangrijk.
Stand van zaken
Waar staan we nu met Metamorfoze? In de
periode 1997 tot 1999 zijn we erin geslaagd de
beschikbare subsidiegelden volledig en verant
woord te besteden. Eind 2000 verwachten we
rond de 100 literaire collecties, 60.000 boeken
en 80 kranten te hebben geconserveerd. Vanaf
het begin hebben we veel aandacht besteed
aan publiciteit, zoals met de driemaal per jaar
verschijnende nieuwsbrief, Metamorfoze
Nieuws, en diverse folders en publicaties.
Metamorfoze heeft ook een website, die infor
matie geeft over allerlei zaken die met het pro
gramma te maken hebben. De publiciteitscam
pagne rond Metamorfoze is erop gericht
zoveel mogelijk bekendheid te geven aan het
programma en het maatschappelijk draagvlak
te verbreden. Daarin zijn we redelijk geslaagd.
Bibliotheken, archieven, musea en andere
instellingen die ons culturele erfgoed bewaken
hebben een grote verantwoordelijkheid. Daar
zijn zij zich wel degelijk van bewust. Het is van
belang dat zij gezamenlijke strategieën ontwik
kelen op het terrein van het behoud van dit
erfgoed. Metamorfoze biedt daar een opening
voor. 3
*Drs Dennis Schouten is sedert april 1996 werkzaam
als conserveringscoördinator bij de KB en is vanaf
de voorbereidingsfase betrokken bij Metamorfoze.
Als medewerker van het BCB is hij onder andere
verantwoordelijk voor de coördinatie van de projec
ten voor conservering van literaire collecties
A R C H 1 E V EN MASSA CONSERVERING
NIEUW IN EUROPA - NIEUW IN NEDERLAND - NIEUW IN HEERHUGOWAARD
Uw waardevolle bezittingen behoeden voor verder verval
Archimascon B.V voor massa-ontzuring van boeken, archiefmateriaal,
kranten, posters, kaarten, prenten, tekeningen etc.
ÉP Door middel van de beproefde
PRESERVATION TECHNOLOGIES, L.P.
methode
Vraag vrijblijvend
offerte aan
Archimascon B.V.
Verkoop en administratie:
Industrieweg 130 - Postbus 11001 - 3004 EA Rotterdam
tel: 010-4460630 fax:010-4153850
Productie:
Middenweg 576b - 1704 BR Heerhugowaard
tel: 072-5724330 fax: 072-5724331
Tevens uw adres voor
Vriesdrogen van nat geworden papier
(zeer grote invriescapaciteit en opslag onder 0° C beschikbaar)
Bookkeeper ontzuringsspray in spuitbussen
Bookkeeper ontzuringsspraysystemen
