KfsnvsmRsi
isr Worm naar
Archief Staatsmijnen overgebracht en op film
organiseert de Archiefschool
de volgende cursussen:
Bon
ehoud archief Staatsmijnen
Archievenblad
Het oudst bewaarde archiefmateriaal van
de Staatsmijnen - ofwel DSM - dateert uit
1902, nog niet zo oud dus. Gezien het feit
dat het papier uit het begin van deze eeuw
van uit hout vervaardigd cellulose is
gemaakt, echter wel een reden om stil te
staan bij het behoud hiervan.
De grondslag voor de exploitatie van de
Staatsmijnen in Limburg was de wet van
24 juni 1901, met daarin het besluit dat in
Zuid-Limburg van staatswege steenkolen
mijnen zouden worden ontgonnen. Op de
rijksbegroting van 1902 werden gelden
beschikbaar gesteld voor deze
'Staatsmijnendienst.' Op 1 mei 1902 werd
de dienst van de Staatsmijnen officieel
geopend, gevestigd in Huize Ter Worm in
Heerlen. In dit kasteel vond ook de eerste
archiefvorming plaats, opgeslagen in een
der kamers. Vanaf de oprichting van een
centrale archiefdienst -1 januari 1948 -
werden de mijnarchieven systematisch
geïnventariseerd volgens de gangbare sys-
tematieken bij de Rijksarchieven. Na de
mijnsluitingen - de laatste sloot in 1973 -
schakelden de Staatsmijnen/DSM geheel
over op de chemie.
Omvangrijke operatie
Om het voortbestaan van de archieven
van Staatsmijn/DSM als historische bron
te waarborgen sloten DSM en de
Rijksarchivaris in Limburg in 1988 een
convenant over de overdracht ervan.
Uitgangspunt was de overbrenging van
stukken ouder dan 100 jaar, als bedoeld in
artikel 5 Archiefwet 1962 naar de rijksar
chief bewaarplaats in Limburg te
Maastricht. Deze termijn kon in onderling
overleg worden verkort, hetgeen ook
gebeurde. Toch duurde het nog enkele
jaren voordat deze overdracht daadwerke
lijk zijn beslag kreeg. Eerst werd in de
periode 1990-1996 het gehele
Staatsmijnen-archief op microfilm gezet,
het meest recent het personeelsblad DSM
Nieuws en de jaarverslagen van het con
cern vanaf de oprichting. De films wor
den op het Centraal Archief DSM bewaard
en zijn voor eigen gebruik. In 1993 werd
echt begonnen met de omvangrijke over
drachtsoperatie. Maar liefst 475 strekken
de meter archief werd opnieuw verpakt
in zuurvrij materiaal - met name zuurvrije
(Amsterdamse) dozen en omslagen - gele
verd door het Rijksarchief in Limburg
(RAL). Dit gebeurde bij het Centraal
Archief DSM. Liet RAL vervaardigde ook
de etiketten per inventaris.
De nummering van de inventarissen
sloot, zoals gezegd, aan op de systematiek
van het Rijksarchief, namelijk hoofdru
briek 17 (bedrijven en particulieren). Met
behulp van een database werden de gege
vens toegankelijk gemaakt. Dat maakte
het mogelijk op ieder woord en op com
binaties van woorden van de beschrijvin
gen in de inventarissen te zoeken.
Dit arbeidsintensieve project (ongeveer 8
uur per strekkende meter) duurde tot
eind november 1996.Toen vond de laatste
partij van het Staatsmijnenarchief onder
dak in de gloednieuwe, geklimatiseerde
depots van het RAL, waar alles onder opti
male omstandigheden voor de toekomst
wordt bewaard.
Conservering fotonegatieven
Het Centraal Archief DSM beheert sinds
jaren de fotocollectie. In feite bestaat
deze uit zeven afzonderlijke fotoarchie
ven met een mate van toegankelijkheid
die varieert van redelijk tot goed. Het
betreft hier de negatieven met daarnaast
een kleine collectie foto's op kaart. Van
deze laatste partij zijn de negatieven ook
voorhanden.
Met ingang van 1 mei 1996 werd de foto
collectie aangevuld met het fotoarchief
van de afdeling Public Relations uit de
periode 1965-1990.
Tijdens een in 1996 door het Nationaal
Fotorestauratie Atelier te Rotterdam ver
richt onderzoek naar de conditie van
deze negatieven bleek conservering drin
gend nodig. Dit onderzoek gebeurde op
basis van de zogenaamde A-D test, die
bestaat uit het plaatsen van meerdere
strips in de laatjes met acetaat materiaal.
De strips werken op het azijnzuurgehalte
dat vrijkomt tijdens het afbraakproces en
zijn te vergelijken met lakmoespapier. Na
minimaal 96 uur wordt de verkleuring
van de strips gemeten. De uitkomst van
de test was reden over te gaan tot een
gerichte actie met als doel verdere achter
uitgang zoveel mogelijk te stoppen. De
bewaaromstandigheden en het verpak
kingsmateriaal waren niet ideaal. Zaak
was de pergamijnzakjes, de bruine enve
loppen en de pvc-mappen waarin de
negatieven waren opgeborgen zo snel
mogelijk te vervangen door verpakking
die voldeed aan de opslagnormen voor
fotografisch materiaal.
Het begin van een flinke klus. De negatie
ven werden herverpakt in nieuwe perga-
mijn zakjes, waarbij tevens een selectie
werd gemaakt uit de ongeveer 100.000
negatieven. Deze zogenaamde A-collectie
met een maximum aantal van 5000 nega
tieven kan in de toekomst binnen DSM in
de behoefte voorzien. De glasnegatieven
werden verpakt in 'fourflaps', de dia's in
albumpagina's. Na afloop van deze opera
tie zal de A-collectie weer worden terug
gezet in het bestand. De overige collectie
wordt te zijner tijd aan het Rijksarchief in
Limburg te Maastricht overgedragen. 3
26 Archievenblad
Augustus 1999
Archief
school
Door Harry Strijkers
Het DSM persdienstarchief: verpakt in loonzakjes
(Foto: Nationaal foto restauratie Atelier)
Naam:
Adres:.
Postkode en plaats:.
verzoekt om toezending van Programmagids cursussen.
Brochure "Kennis nabij".*
aankruisen wat van toepassing is.
Basisvaardigheden institutioneel onderzoek
(BaVaario)
Locatie: Algemeen Rijksarchief te Den Haag.
Data: 15 en 22 september, 6 en 13 oktober 1999.
Prijs: f2.195,-.
Docenten: j. van Tol en R.J. Hageman.
Depotbeheer
Data: 15-17 november 1999.
Prijs: f 1.495,-.
Docent: L. Oldersma.
Seminarcyclus Digitaal Archief
Locatie: Eenhoorn te Amersfoort.
Data: 30 november, 15 december, 11 en 25 januari en 9 februari.
Prijs: f 2.850,-.
Docenten: G.J. van Bussel, F. Ector, H. Hofman, mw. E. Hokke,
P. Horsman en A. Meijer.
Selectie ten behoeve van vernietiging
Locatie: conferentiecentrum Woudschoten.
Data: 8-11 november 1999.
Prijs: f 2.475,-.
Docenten: L. Oldersma en T. van Slooten.
International Standards of
Archival Description (ISAD)
Locatie: conferentiecentrum Woudschoten/Amsterdam.
Data: najaar 1999, drie dagen (Woudschoten) terugkomdag
(Amsterdam).
Prijs: f 2.950,-.
Docenten: D. Brongers, A. Dekker, P. Horsman en H. van Schie.
Bij- en nascholing voor
gediplomeerde archivarissen "Kennis nabij"
Het opleidingsaanbod bestaat uit vier kernmodules: Archief,
Archiefvorming, Archiefbewerking en Organisatie Informatie.
Data: najaar 1999.
Prijs: f 495,- per module.
Brochure kan schriftelijk worden aangevraagd
bij de Archiefschool.
De Archiefschool organiseert sinds 1982 cur-
sussen en trainingen voor functionarissen werkzaam
in het openbaar archiefwezen en de documentaire
informatievoorziening. De cursussen en trainingen
kenmerken zich door het praktijkgerichte en vernieu
wende karakter van de lesstof en het accent dat
wordt gelegd op de zelfwerkzaamheid van de cursis
ten.
Uitgangspunt van elke cursus is de overdracht van
theorie gevolgd door het 'zich eigen maken' van de
gedoceerde lesstof met behulp van praktijkopdrach
ten en waar mogelijk 'echt' archiefmateriaal.
De Archiefschool organiseert zowel cursussen en trai
ningen met een open inschrijving als in-company
cursussen en trainingen voor instellingen van de rijks-,
provinciale- en gemeentelijke overheid en instellin
gen die qua taken dan wel werkwijze daarmee nauw
verwant zijn.
Voor informatie over cursussen en trainingen kunt u contact op
nemen met de heer M.W.M.M. Gruythuysen, telefoon 020-
5951917 of met het secretariaat 020-5951900.
De brochure met uitgebreide informatie over de cursussen en
trainingen alsmede de in - company mogelijkheden kunt u aan
vragen door onderstaande bon in te vullen en op te sturen of te
faxen naar de Archiefschool, Weesperzijde 190, 1000 BA
Archiefbeheer voor managementassistenten
en secretariaatsmedewerkers (ABM)
Locatie: Archiefschool Amsterdam.
Data: 1, 15 en 29 november en 20 december.
Prijs: f 1.695,-.
Docent: mw. drs. I. Coolen.
