gn Archievendag op de
I
Bijvoorbeeld in Weert
I
Werk in uitvoering
Archievenblad
Nationale
Archievendag
Waarom bewaren we archieven? vraag ik vaak aan scholieren bij een rondleiding. De culturele functie ervan
wordt steeds belangrijker. Gemeentebestuurders maken zich zelden druk over het ordenen en beschrijven
van archieven. Ze hechten veel meer waarde aan de dienstverlenende, educatieve, culturele en recreatieve
taken van het gemeentearchief. Het moet naar buiten treden en zich presenteren. Bijvoorbeeld op de Open
Monumentendag.
38 Archievenblad
Meeliften
Juni 1999
Bedrijfsarchieven
Werk in uitvoering
Archievenblad
Aanrader
Juni 1999
'Monumentaal Groen'
Archievenblad 39
m
m
II i 11'
Op 1 2 oktober 1991 werd in ons
land de nationale archievendag ge
houden. Bijna alle rijksarchieven
en veel gemeente- en streekar
chieven zetten op die dag hun deu
ren open. De aanleiding hiervoor
was het 1 00-jarig bestaan van de
Vereniging van Archivarissen in
Nederland. Circa 30.000 mensen
namen een kijkje bij de archief
diensten. Met name de kleinere
hadden relatief veel belangstel
ling. Vrijwel direct werd vastge
steld dat veel archivarissen er
voor voelden een dergelijke dag
binnen enkele jaren te herhalen.
De, inmiddels Koninklijke, VAN
besloot, mede door het succes van
de eerste archievendag, op 2 2
mei 1 9 9 5 in het kader van de her
denkingen van 50 jaar bevrij
ding een Tweede Nationale Archie
vendag te houden met het thema
'Oorlog en bevrijding'. Aan deze
dag deden 53 archiefdiensten,
verspreid over het hele land, mee.
Zoals in meer plaatsen in het zui
den was in Weert in september
1 994 de 50-jarige bevrijding al
herdacht met een tentoonstel
ling in het gemeentelijk museum.
Voor onze open dag weken we
daarom af van het landelijke the
ma en kozen voor 'het stadsbe
stuur van Weert tijdens de Twee
de Oorlog'. De opzet was groten
deels gelijk aan de eerste open
dag en trok circa 250 belang
stellenden.
Door JF. AWassi n k
Weert is een stad met 48.000 inwoners. Het ge
meentearchief is in het stadhuis gehuisvest. De
eerste open archievendag in 1991 trok ruim 300
belangstellenden; velen daarvan maakten toen
voor het eerst met ons kennis. We hadden pronk
stukken tentoongesteld, maar ook plattegronden
en luchtfoto's van Weert. Bezoekers konden de
videofilm 'Archief, erfgoed van stad en streek'
bekijken of een film over de regeerperiode van
koningin Wilhelmina of een kijkje nemen in de
archiefbewaarplaats. Ook konden ze kennis
nemen van het beheer van 'moderne' archieven
door de afdeling Documentaire Informatie-voor
ziening en alles wat daarmee samenhangt. We had
den - mede ten behoeve van die dag - voor het
eerst een folder gemaakt over het Gemeente-ar
chief Weert. Interne Dienstverlening zorgde voor
allerlei facilitaire zaken: bewegwijzering, beveili
ging en koffie. De historische kring Weert en de
sectie Genealogie van het Limburgs Geschied- en
Oudheidkundig Genootschap waren aanwezig
met een informatie-stand.
Veel gemeentearchieven zullen die eerste natio
nale archievendag op een vergelijkbare wijze heb
ben ingevuld. Door het succes raakten we in Weert
enthousiast voor open dagen. De eerste keer kon
den we meeliften met de landelijke publiciteits
campagne en hoefden we slechts te zorgen voor
een eigen persbericht en voor het aanpassen van
de prachtige landelijke poster. De Gemeentedag
op 19 september 1992 bood weer zo'n kans. Het
centrale thema was 'veiligheid'. Met wat creatief
denken konden ook wij deelnemen; maar kan het
archief eigenlijk niet aan elk thema meewerken?
De invalshoek bij dit thema was dat archieven
unieke documenten zijn en dus veilig bewaard
dienen te worden in een goede archiefbewaar
plaats. Veelvuldig ter inzage gevraagde stukken
raken be-schadigd en worden daarom op micro
film gezet. Op die open gemeentedag was het
archief van Weert present met een readerprinter
in de hal van het stadhuis, tussen de brandweer,
de politie, het bureau HALT en de Nutsbedrijven.
Inmiddels hadden we de smaak van het organise
ren van open dagen te pakken gekregen. Voor een
relatief klein gemeentearchief bleek het een idea
le methode om de aandacht van een groter pub
liek te trekken. We beschikken niet over een ten
toonstellingsruimte, maar tijdens de open dag
kunnen we wel in de werkruimten en de studie
zaal een kleine tentoonstelling inrichten. Meestal
komen bezoekers hier in eerst instantie voor of
ze willen een videofilm bekijken. En passant ma
ken ze kennis met het archief en de mogelijkhe
den voor genealogisch en historisch onderzoek.
Het stadhuis, met daarin het gemeentearchief,
ligt midden in het winkelcentrum en iedereen
kent het. En omdat de open dagen steeds op
zaterdag vielen, liep menigeen na het boodschap
pen doen even het stadhuis in 0111 het archief te
bekijken.
De gemeente Weert draaide al enkele jaren mee
in de organisatie van de Open Monumentendag,
maar pas in september 1996 was het gemeentear
chief er voor het eerst bij betrokken. Omdat het
landelijke thema 'industrieel erfgoed' was, werd
in samenwerking met monumentenzorg van de
gemeente besloten dat het thema voor het archief
'Weerter industrieën in het verleden' zou zijn. We
organiseerden een tentoonstelling over bedrijfsar
chieven, met veel aandacht voor het recentelijk
geacquireerde archief van de Weerter Scheepsbouw
Maatschappij. In de stad was een monumenten
dagroute uitgezet die onder meer voerde naar de
gebouwen van de voormalige scheepswerf. In de
studiezaal van het archief was er veel belangstel
ling voor een film over een voormalige grote tex
tielfabriek in Weert en bezoekers werd gewezen
op het belang van bedrijfsarchieven voor de
14 SEPTEMBER 19% WEERT
geschiedenis
van de stad. Het
gemeentebe
stuur was de
deelname van
het gemeente
archief aan de
monumenten
dag goed beval
len. Sindsdien
zet het archief
ieder jaar op die
dag de deuren
open en vindt
ook de opening
van de Weerter Open Monumentendag hier plaats.
We haken daarbij natuurlijk in op het landelijk
thema. In 1997 was dat 'schoolgebouwen'; wij
bogen dit om naar 'Weerter pensionaten en scho
len'. Er waren klassenfoto's te zien. Er werd een
film gedraaid over het leven op een pensionaat.
Leerlingenlijsten en oude schoolschriftjes lagen
in de vitrines. Alle schoolbesturen hadden een uit
nodiging ontvangen, met in ons achterhoofd na
tuurlijk de mogelijke acquisitie van archieven van
onderwijsinstellingen! Na een paar maanden kon
den we er zowaar enkele binnenhalen. 'Restaura
tie-ambachten' luidde het thema van afgelopen
jaar. Het leende zich goed om eens 'negatief' in
beeld te komen. We grepen het thema aan om te
laten zien hoe dringend sommige archiefbestan
den aan restauratie toe zijn. We dachten geluk te
hebben dat niet alleen de wethouder van cultuur
(onze portefeuillehouder) maar ook de burge
meester op bezoek kwam. Extra kredieten heeft
het ons helaas nog niet opgeleverd. Bezoekers
konden kennis
maken met oude
en moderne ma
nieren van ver
pakken van ar-
chiefsmkken. Res
tauratieatelier
Sterken, dat voor
ons de restaura
ties verricht, was
aanwezig met
een informatie
stand. Via de
pers hadden we
al bekend ge
maakt dat be-
Ii-m- vi-un
WEERTER SCHOLEN
zoekers te restaureren spullen door de restaura
teurs konden laten bekijken.
Jaarlijks trok het archief op de open dag circa
200 mensen. Voor de publiciteit is deelneming
aan de monumentendag wellicht beter dan een
afzonderlijke open dag voor het archief. Velen in
Weert weten inmiddels dat het archief geopend is
op de monumentendag. Het is een vast onderdeel
geworden van de route. Je kunt er even binnen
lopen, een kopje koffie drinken en in boeken of
mappen met foto's neuzen en films bekijken. Om
een puinhoop te vermijden hebben wij geleerd
dc kasten met microfiches en andere bestanden
voor de genealoog dicht te houden. Inmiddels is
de open dag ook een vast onderdeel van het
werkplan van het gemeentearchief. Vrijwel ieder
een is intensief betrokken bij de voorbereiding,
een samenwerking die ten goede komt aan de
werksfeer en de arbeidsmotivatie. Iedereen moet
zich bezinnen op het thema en de presentatie
naar buiten toe. De tentoonstelling moet voorbe
reid worden. Het depot moet op orde zijn. Er
moet een poster komen, de pers en de histori
sche kring moeten benaderd worden. We moeten
de verkoop van inventarissen en andere boeken
regelen. Ieder jaar zorgen we voor een folder over
het archief. Van de Nieuwsbrief moet er een flin
ke stapel aanwezig zijn met een aangepaste in
houd in verband met een breder verspreidingsge
bied. Op de dag zelf zijn de archiefmedewerkers
aanwezig om als gastheer en -vrouw op te treden,
om informatie te verstrekken en om rondleidin
gen te verzorgen. De dag is goed voor het bevor
deren van de collegialiteit. Aanvankelijk besloten
we die met een gezamenlijk etentje; later vonden
we dat dat beter een andere keer kon, als we min
der moe waren. Het spreekt vanzelf dat archief
diensten die in monumentale panden zitten, zoals
de Rijkarchieven in Noord-Brabant en Limburg,
meedoen met de monumentendag. Maar ook in
plaatsen waar weinig oude panden zijn, zoals ook
Weert, kan het gemeentearchief een bijzondere
bijdrage leveren bijvoorbeeld door informatie te
geven over de gebouwen en hun geschiedenis. Ik
kan alle archiefdiensten aanraden mee te doen
aan de Open Monumentendag. We hoeven archie
ven toch niet alleen te bewaren om ter inzage te
geven. Voor veel mensen zijn ze leuk voor ge
woon een middagje uit. '3
Gemeentearchivaris Weert
Dit jaar is het landelijk thema
'monumentaal groen'. Het Ge
meentearchief Weert vult dit
thema in met 'groenvoorzie
ning door de eeuwen heen' en
op de volgende wijze:
Natuurfoto's uit de Collectie
De Haan van het gemeente
archief
Dia's uit dezelfde collectie
Tentoonstellingen over
Het Weerterbos, dat oor
spronkelijk eigendom was van
de Heer van Weert met archief
stukken over de beloning die
stond voor het vangen van
wolven en archiefstukken
over stroperij en stelen van
hout.
Het IJzerenmangebied,
dat nu een recreatiegebied is
met foto's en archiefstukken
over de zandafgraving.
En foto's en archiefstukken
over de ontwikkeling van het
recreatiegebied
De Singels met kaarten over
plannen voor het dempen van
de stadsgrachten en aanleg van
singels en foto's van bomen op
de singels.
Het Ursulinencomplex
met foto's van het oude Ursuli-
nenklooster en foto's en teke
ningen van de recent aangeleg
de 'kloostertuin' in het nieuwe
winkelcentrum Ursulinencom
plex.
Tevens levert het gemeente
archiefmateriaal ten behoeve
van de folder - met wandel
route - voor de Open Monu
mentendag
