Edwin van Huis over de verenging DEN
Burengerucht
Archievenblad
lil"1».
In het Mediapark van Hilversum zetelt de voorzitter van de Vereniging Digitaal Erfgoed Nederland (DEN)
drs. Edwin van Huis. Hier licht hij zijn persoonlijke affiniteit toe met de doelstellingen en de functie van DEN
in het Nederlandse cultuurbestel en het belang van de vereniging voor het archiefveld.
"Toegankelijkheid. Dat is het centrale woord in
de doelstelling van DEN. In Nederland is de toe
gankelijkheid van het culturele erfgoed vooral goed
geregeld voor de cultuur-professional. De goed
opgeleide autochtone Nederlander van 35 met
een museumjaarkaart en een archiefpasje. De
hele manier waarop het cultureel erfgoed is geor
ganiseerd gaat er impliciet vanuit dat de gebrui
ker de weg kent, begrijpt welke voorwerpen of
documenten zich in welke instelling bevinden, en
hoe je daar toegang toe krijgt. De jeugd of alloch
tonen weten dat niet en ervaren dit als een enor
me drempel."
Aanbieden voor nieuwe groepen
"De laatste jaren begint dit besef door te dringen
in de politiek en de culturele wereld. De kente
ring hierin manifesteerde zich voor het eerst in
de museumwereld. De hele verzelfstandigingsope
ratie in de tachtiger en negentiger jaren is ingezet
om het bereik van de musea te vergroten. In eer
ste instantie vertaalde zich dit in sterk gegroeide
bezoekersaantallen en mega-tentoonstellingen. In
mijn tijd als zakelijk directeur van het Rijksmuseum
heb ik deze operatie van dichtbij meegemaakt.
Het thema van vandaag is het verschaffen van
toegang tot het cultureel erfgoed voor de jeugd, de
allochtonen, kortom voor de nieuwe maatschap
pelijke groepen. Dit vereist een geweldige wijziging
van denken van de aanbieders die het erfgoed op
meer manieren moeten aanbieden zodat het toe
gankelijk is voor de traditionele bezoekers, maar
ook voor jeugdigen of allochtonen. Om dat te
bereiken moeten we aansluiten bij de beleving
en ervaringswereld van die groepen. Daarom is
Internet zo'n geschikte wijze; het sluit aan bij de
kennis van de jeugd die het medium als prettig en
eigentijds ervaart.
Deze multi-media bieden voldoende aanknopings
punten voor de beoogde nieuwe gebruikers en
daarnaast mogelijkheden om onze traditionele toe
gangen en presentaties opnieuw vorm te geven."
Laten genieten
"In de voormalige directeur van het Rijksmuseum
te Amsterdam, Henk van Os, bewonderde ik altijd
dat zijn hele handelen er op gericht was om het
publiek te laten genieten en het museum daar
dienstbaar aan te maken. Gewoon zelf, als profes
sional, lol te halen uit het genot van bezoekers,
ongeacht hun achtergrond. De afgelopen decen
nia hebben we ervaren dat de verbreding van de
gebruikersgroep geweldig moeilijk is. In de jaren
zestig en zeventig lag de nadruk op educatie:
museumbezoek moet je leren; in de tachtiger en
negentiger jaren ging het om schaalvergroting en
grote manifestaties, denk maar aan de Vermeer
tentoonstelling. Het was een fantastische inspan
ning om mensen vaker en meer te laten genieten,
maar of het heeft geleid tot het aanboren van
nieuwe gebruikersgroepen en het betrekken van
alle bevolkingsgroepen bij het 'genot' van ons
cultureel erfgoed, dat denk ik niet. Diep in mijn
hart geloof ik dat dat ook alleen maar kan als je
kinderen in hun schooltijd al bij cultureel erfgoed
betrekt. Alleen als scholen de archieven, bibliothe
ken, monumenten musea daadwerkelijk integre
ren in het onderwijs komt er iets van gewenning
en begrip tot stand waardoor men ook op latere
leeftijd een museum of archief bezoekt, mis
schien zelfs wel met de eigen kinderen.
Digitalisering en toegankelijkheid via intranet of
kennisnet zal daarbij een heel belangrijke rol spe
len. Het wekt interesse, die uiteindelijk wordt
omgezet in een bezoek: als je geïnteresseerd raakt
wil je ooit dat schilderij of de Vrede van iMunster
ook met je eigen ogen zien. En dan is het uitein
delijk doel bereikt."
Bovensektoraal
"Ja, DEN is bovensektoraal en dat past goed in de
beleidsvisie van de staatssecretaris van Cultuur,
Rik van der Ploeg. Die heeft aangegeven dat een
dergelijke benadering van het cultureel erfgoed
zijn voorkeur heeft. Hij wil, als ik de geluiden juist
inschat, vooral een cultuurbeleid met daarin inte
grale benadering vanuit de verschillende instellin
gen, gericht op de nieuwe maatschappe
lijke groepen. DEN sluit hierbij naadloos
aan; vooral de musea, archieven, monu
menteninstellingen en de themadocu-
mentatie-instellingen zijn er goed in verte
genwoordigd. Van oudsher vervullen de
bibliotheken een voortrekkersrol en ook
in DEN kunnen ze een gidsfunctie vervul
len. Versnippering van aandacht en ener
gie heeft de laatste jaren wel geleid tot
incidentele pogingen tot gebruik van
multi-media, in een aantal gevallen nog
succesvol ook, maar veelal met een teleur
stellend resultaat. De echte grote jongens
- het Rijksmuseum, het Algemeen Rijks
archief of de Rijksdienst voor Monumen
tenzorg - redden het op termijn door hun
massa wel. Voor de kleinere instellingen
zijn de investeringen vaak prohibitief en
is het mislukken van een project al snel
desastreus. Juist zij hebben daarom baat
bij de expertise en steun van DEN. De
grotere instellingen zullen de motoren
van verandering moeten zijn. Ook voor
hen is door de komst van DEN de kans op
succes en grote stappen voorwaarts toe
genomen. Lobby in de politiek, expertise
ontwikkeling en standaardisatie krijgen
nu echt de aandacht die het verdient. Dat
vergroot de kans op vernieuwing en
bereik van nieuwe groepen.
Het buitenland toont veel belangstelling.
Vooral voor de keuze van een bovensek-
torale aanpak. Uniek,
veel landen zijn hier
in geïnteresseerd
omdat de aard van de
problematiek niet
wezenlijk verschilt
van land tot land.
Men is benieuwd of
wij hiermee tot bete
re resultaten komen."
Cultuur in twee delen: een 'Gouden Gids',
met alle vindplaatsen en gegevens van de
erfgoedinstellingen en, als ambitieus deel,
een zoekstructuur die het mogelijk maakt
bovensektoraal te zoeken in de databases.
De gebruiker van Internet kan dus, zon
der te weten waar een voorwerp zich
bevindt, toch de afbeelding en de infor
matie vinden. Uiteraard kan dat alleen
wanneer de deelnemende instellingen
voor een open systeem architectuur kie
zen. Het initiatief moet bij de grote instel
lingen liggen, ook om aan kennisontwik
keling te doen die de kleine instellingen
makkelijk kunnen implementeren. Dit zal
leiden tot de keuze voor een aantal (inter
nationale) standaards. Alle leden van DEN
kunnen op dat proces invloed uitoefenen
en kennis opdoen. De coördinatie zal
zoveel mogelijk verlopen via het Bureau
van DEN. Instellingen die langs de kant
blijven staan hebben geen invloed, maar
moeten uiteindelijk toch mee doen aan
de standaards willen ze tenminste als
instelling toegankelijk zijn. Van der Ploeg
heeft van DEN op korte termijn resulta
ten geëist, hij spreekt over deze standaar
disatie als een 'need of urgency'. DEN ziet
dit als haar eerste produkt. Mijn stelling
luidt dat Van der Ploeg wil dat de instellin
gen gemeenschappelijk toegankelijkheid
van het culturele erfgoed realiseren; zij
zullen bij eventuele bezuinigingen wor
den ontzien. De
Instellingen die langs de kant blijven
staan hebben geen invloed, maar
moeten uiteindelijk toch mee doen
aan de standaards willen ze tenminste
als instelling toegankelijk zijn
Open systeem architectuur
"De belangrijkste voorwaarde voor
bovensektorale ontsluiting is standaardisa
tie. Als de systemen niet met elkaar kun
nen communiceren is een integrale toe
gang niet mogelijk. Ons eerste initiatief is
het tot stand brengen van een Netwijzer
stuurlui aan de wal
krijgen het moeilij
ker. In het 'bonus
malus -systeem' dat
nu wordt voorge
steld voor de cul
tuurnota 2000-2004
zullen de actief
meewerkende instellingen een sterk uit
gangspunt hebben voor de verhoging van
hun subsidie. Ook hierdoor zal dit hele
project de komende jaren een sterke sti
mulans krijgen.
Verder levert DEN bijdragen aan het gene
reren van financiële middelen voor digita-
liserings-activiteiten. Denk vooral aan de
blad
gelden in Brussel. Voor wie een goed
vormgegeven plan over samenwerking
tussen sektoren, instellingen en landen
heeft, spant DEN zich in om een aanvraag
voor Brussel op papier te krijgen. De aan
vraag zelf doen we niet, wel assisteren we
onze leden actief. Ontwikkeling van
expertise en ervaringskennis zijn hierin
belangrijk. Ook via deze weg is het moge
lijk activiteiten te stimuleren."
Leden werven
"Nee, DEN is niet de oplossing voor alle
problemen op het terrein van al deze
onderwerpen, maar kan wel een belang
rijke bijdrage leveren. Lukt dit niet of
voor een te klein gedeelte dan doeken we
de boel weer op. Ik schat in, dat we na
een jaar of vier de zaak moeten evalu
eren. Naast de inhoudelijke activiteiten
zijn we nu als bestuur vooral bezig met
het opzetten van het bureau en het wer
ven van leden. We moeten oppassen dat
het niet een club van rijks(gesubsidieer-
de)instellingen wordt. De erfgoederen
van de lagere overheden vormen een
belangrijk onderdeel van het totaal en
moeten dus ook vertegenwoordigd zijn
binnen DEN. Ja, de diverse Koepels -
archiefwezen, musea, e.d. - kunnen geas
socieerd lid worden. Dat zou prettig zijn;
een taakverdeling bevordert de effectivi
teit van onze organisaties. Te meer daar
ons budget - zo'n 500.000 gulden op jaar
basis, betaald door de Staatssecretaris van
OC&W en de leden van DEN - tot keuzes
dwingt. Gelukkig krijgen we voor de
Netwijzer Cultuur ook subsidies van Van der
Ploeg en het ministerie van Economische
Zaken, maar de middelen blijven schaars."
"Ik heb er vertrouwen in met DEN een
stap vooruit te komen. Het is nu of nooit.
Er is geld, er is enthousiasme en de tech
niek is er aan toe. Als we nu allemaal een
stap harder lopen, de extra middelen
goed inzetten, even lekker doorpakken,
dan moet het goed gaan." '3
30 Archievenblad
Juni 1999
Juni 1999
Archievenblad 31
Edwin van Huis
Informatie over het lid
maatschap van DEN:
Bureau Vereniging Digitaal
Erfgoed Nederland
|oan Muyskenweg 25
1096C) AMSTERDAM
tel. 020-4628673
fax 020-665801 3
Bureaudirecteur (a.i.):
drs. E. Bruinsma
De 1 4 oprichters van
de vereniging Digitaal
Erfgoed Nederland:
- Algemeen Rijksarchief
- Centraal Bureau voor
- Genealogie
- Documentatiecentrum
- Nederlandse Politieke Partijen
- Instituut Collectie Nederland
- Koninklijke Bibliotheek
- Museum van het Boek
- Nederlands Architectuurinstituut
- Nederlands Audiovisueel Archief
- Nederlands Instituut voor Weten-
- schappelijke Informatiediensten
- Rijksbureau voor Kunsthistorische
Documentatie
- Rijksdienst voor Monumentenzorg
- Rijksdienst voor Oudheidkundig
Bodemonderzoek
- Rijksmuseum Amsterdam
- Rijksmuseum voor Oudheden
Bestuur DEN
dr. E.J.FB. van Huis. voorzitter:
dr. A.J. Lever, secretaris
drs. R.H.C. Vos. penningmeester
dr. M.W. van Boven
dr. R.E.O. Ekkart
Het concept-beleidsplan
Vereniging Digitaal Erfgoed
Nederland van 31 januari 1999
kunt u bij het bureau opvragen
Door Max Beekhuis
"V ri',1
s -a C.
