k
rchiveren
tijd voor verandering?
Tijd voor
I stuurbekrachtiging
y<,
ARCHIEFSERVICE
NEDERLAND
Graswinckel en Utrecht
Archievenblad
Zwolse kwestie voorkomen
Propaganda van Voorstanders
24 Archievenblad
Februari 1999
Kap. Poellplein 1
5046 GV Tilburg
Tel. (013) 536 83 55
Februari 1999
Archievenblad 25
Omdat het Panhuysen bij nader inzien
moeilijk viel de onder zijn beheer tot
stand gekomen Maastrichtse archiefbe
waarplaats achter te laten, trok hij zijn sol
licitatie in januari 1946 in. Wel stelde hij
als voorwaarden dat Graswinckel zich zou
inspannen voor een personeelsuitbrei
ding en voor zijn particuliere huisvesting.
Maar was nog een derde actor in het spel.
Eerder al had de Utrechtse Gemeente
archivaris J.W.C. van Campen ook belang
stelling voor de vrij te komen vacatu
re getoond. In oktober 1945 stelde de
Utrechtse burgemeester G.A.W. ter Pelk-
wijk - met het oog op een positieverbete
ring van Van Campen - aan Graswinckel
voor het Gemeente- en Rijksarchief onder
één archivaris te brengen. De Algemene
Rijksarchivaris was hier tegen. Hij vond
dat er nog genoeg voor een eigen ge
meentearchivaris was te doen. Verder
vreesde hij dat de personele bezetting
van het Rijksarchief dan wellicht werd
verminderd en herinnerde hij zich dat
combinaties van beide ambten in het ver
leden al niet onverdeeld gunstig waren
geweest. Hij verwees daarvoor naar Over
ijssel en Gelderland, waar de 'Zwolse ar
chiefkwestie1 (1909-1913) veel stof had
doen opwaaien. De kwestie hield een
conflict in tussen Rijksarchivaris M.A.I.
Schoengen en de door de Gemeente aan
gestelde klerk J. Wijnbeek over het aan
eerstgenoemde bij overeenkomst toeko
mende beheer van het Gemeentearchief.
De Gelderse Rijksarchivaris A.C. Bondam
was vanwege het beheer van het in het
Rijksarchief gedeponeerde oudarchief van
Arnhem tevens Gemeentearchivaris.
Toen de Gemeenteraad het daarover in
1880 gesloten akkoord wilde intrekken,
ontstonden er problemen rond de over
dracht van recent archief. Daarom drong
Bondam er vanaf 1917 herhaaldelijk op
aan van het Gemeentearchivariaat te wor
den ontheven. Aan dit verzoek werd pas
voldaan, toen Rijk en Gemeente in 1919
vanwege de invoering van de Archiefwet
1918 een nieuwe regeling troffen.
Verder zou het volgens Graswinckel wel
niet zonder reden zijn geweest, dat de
vereniging te Utrecht na Mullers ambtspe
riode in 1919 niet was voortgezet.
Ook de Utrechtse Rijksarchivaris De
Jonge van Ellemeet overwoog het Rijks-
en Gemeentearchivariaat te combineren.
In 1938 had De Jonge zich tegen de toen
malige chartermeester Van Campen laten
ontvallen dat het volgens hem de beste
oplossing was de instellingen te combine
ren en dat hij zelf van beide archivaris
zou moeten worden. Van Campen zou dan
over vijf jaar, als De Jonge met pensioen
ging, de grootste kans maken hem op te
volgen. Op dat moment voelde Van
Campen hier weinig voor en Gemeente
archivaris W.C. Schuylenburg beloofde
bij de burgemeester zo nodig stemming
tegen dit plan te maken, omdat het Ge
meentebestuur hier wellicht financieel
voordeel in zou zien. Toen Schuylenburg
in 1940 bij De Jonge navraag deed over
zijn eerdere plannen om beide functies te
combineren, antwoordde hij er zelf van af
te zien, maar te hopen dat Van Campen,
die op 1 januari 1941 Gemeentearchivaris
zou worden, na zijn eigen aftreden in
1945 ook het ambt van Rijksarchivaris
zou bekleden.
Begin mei 1946 schreef een ambtenaar
van de afdeling Oudheid kunde en
Natuurbescherming de minister, dat het
aanbeveling verdiende Van derVen 'onver
wijld' te benoemen om de propaganda
die De Jonge voerde voor de 'funeste'
combinatie van functies daarmee af te
snijden en het Utrechts Gemeentebestuur
niet de mogelijkheid te geven een bezuini
gingsmaatregel door te voeren.
Ruim een week later was de zaak beklon
ken. Zodoende kon de minister Bur
gemeester en Wethouders op 19 juni
berichten dat aan de gedachte om de
leiding van het Rijksarchief' en het Ge
meentearchief aan één persoon toe te
vertrouwen bezwaarlijk gevolg kon wor
den gegeven, omdat de Rijksarchivaris
al bij KB van 16 mei 1946 nr 25 was
benoemd. Voordat het jaarverslag van het
Rijksarchief in Utrecht over 1945 werd
gedrukt, bestond Graswinckel het te ver
zoeken de passage over de combinatie
van ambtsfuncties "als door de feiten ach
terhaald" te schrappen. Waarvan acte. 2
Bronnen:
Algemeen Rijksarchief Den Haag
Archief van het Algemeen Rijksarchief, 1800-
1940
Archief van de Centrale Directie van de
Rijksarchiefdienst, 1941-1979
Archief van het Ministerie van Onderwijs,
Kunsten en Wetenschappen, afdeling
Rijkspersoneel, Persoons-dossieus, geboorteja
ren ca. 1835-1903
Archief van de afdeling Kunsten en
Wetenschappen (1866) 1918-1940 van hei-
Ministerie van Onderwijs, Kunsten en
Wetenschappen.
'Moordplannen' in: Nieuwsbrief Gemeentelijke
Archief- en Fotodienst Utrecht, 7e jrg. nr. 1
(maart 1996) 3-4.
Foto: Sassenpoort te Zwolle: De Rijksarchieven-
in Nederland, 's-Gravenhage 1953
Foto: Jhr dr. D.P.M. Graswinckel: Fotoarchief
Algemeen Rijksarchief FA 96
Foto: Archiefgebouw van Rijks- en Gemeente
archief Utrecht: H. Keinemann, 1900;
Topografische Atlas Gemeentearchief Utrecht
Mb 3.2
Het archiefgebouw van Rijks- en Gemeentearchief aan de Drift te Utrecht, waar dr. A.J. van der Ven in 1946 als Rijkarchivaris aantrad
CHMNEi
if yjj
uw zoektocht en
contact op met
Voor dc stuur-
In ccn goed archief vindt u
probleemloos wat u zoekt. Stop daarom
Lundiflcx. Alle statische en verrijd
bare Stamag stellingen van Lundiflcx
functioneren perfect en zijn ijzersterk,
terwijl met het
ruimtebcsparende f Hk. t
Full Spacc-syslecm
uw archief ook nog |M j' x
bekrachtiging zor- W?
gen de vakmensen
van Lundiflcx. Zij staan garant voor
maatwerk indclingsvoorstcllcn en een
solide montage van de stellingen. Bel
voor meer informatie: 0315 - 24 41 41.
X
L U N D
Archief- en Siellingsystemen B.V.
Gcsinkkampstraat 2 Postbus 101 7050 AC Varsscvcld
lel: 0315 - 24 41 41 fax: 0315 - 24 40 22
Internet: www.lundiflex.com
E-mail: lundiflcx.archicf@wxs.nl
- archiefrestauratie/massaconservering
- behandeling van brandschade
- kunstvoorwerpen-restauratie
- vacuüm-vriesdrogen
- textielconservering
Op onze speciale textielafdeling worden vaandels,
paramenten en andere textiele objecten vakkundig
geconserveerd.
projecten
trainingen
detachering
advisering
document- en
workflow management
Obbinklaan 13.3571 ND Utrecht,
Tel. 030-2724235, Fax 030-2716900
Internet:
http://biz.inter.NL.net/Archiefservice.Ned
E-mail: Archiefservice.Ned@inter.NL.net
