Spaar
nest ad
Fotoarchief
Werk in
Oq
De dienst ontvangt regelmatig
fotocollecties van een Haarlemse
vuilnisman, die ze uit de vuilnis
container redt
Nederlands grootste fotoarchief
Door Annabelle Meddens-van Borselen
«S
9
De belangstelling en waardering voor fotocollecties is de laatste jaren sterk toegenomen.
Het Spaarnestad Fotoarchief beheert een unieke collectie van drie miljoen 20ste eeuwse persfoto's.
O
De ontstaansgeschiedenis van de basiscollectie van Spaarne
stad fotoarchief begint al in 1923. Deze bestaat uit het foto
archief van uitgeverij Spaarnestad (VNU), die onder andere
de Katholieke Illustratie, Panorama, Margriet, Libelle en Nieuwe
Revu uitgeeft. De foto's zijn afkomstig van de eigen fotogra
fen en van binnen- en buitenlandse persbureaus. In 1968
kocht de uitgeverij ook het archief van het blad Het Leven
krach in New York in 1929, het Jordaanoproer, de crisistijd
in Nederland, het leven in Afrika voor 1940, bezoeken van
koningen, maar ook een kantoor in de jaren twintig of de
jaren zestig, winkels rond 1915, dienstmeisjes uit 1912 en
bermtoerisme aan het begin van de jaren zestig, is slechts
een greep uit de collectie.
Overige collecties
Ook particulieren bieden regelmatig hun collecties aan. Zo
kwam het archief tien jaar geleden in bezit van de nalaten
schap van de Haarlemse straatfotograaf Toon Vrenegoor.
Deze fotografeerde Haarlemmers en Haarlemse kinderen in
omgevingen als de Haarlemmer Hout, de snackbar en op de
Op deRAl-tentoonstelling in 1958 presenteerde de DAF-fabriek de eerste
Nederlandse personenauto. Deze foto die vooruitloopt op het bermtoerisme in de
jaren '60, maakte onderdeel uit van de publiciteitscampagne (fotoSpaarnestad
fotoarchief)
stoep voor hun huis. Hij hield hier ook een uitvoerige
administratie van bij. De pas verworven collectie Teding van
Berkhoutafkomstig van de voormalig directeur van het
Rijksprentenkabinet, bevat interesante stereofoto's uit bin
nen- en buitenland. Ook deze foto's hebben zeer uiteenlo
pende onderwerpen. Hier zijn zowel foto's van het bezoek
van prinses Juliana aan Amsterdam in 1910, als foto's van
loopgraven in de Japans-Russische oorlog aangetroffen.
Onlangs verwierf Spaarnestad Fotoarchief fotocollecties uit
de omroeparchieven. Honderdduizenden zwartwit foto's
afkomstig van de omroepbladen van de NCRV, KRO en
(1906-19041). Het merendeel van de foto's is gemaakt in de
periode 1930-1970. Daarnaast bevat het archief foto's met
uiteenlopende onderwerpen en fotoreportages van belang
rijke gebeurtenissen uit de wereldgeschiedenis: de beurs-
Het Spaarne in Haarlem 1952. Veel autoverkeer was er nog niet.
(foto: Spaarnestad fotoarchief)
A VRO zijn overgedragen, ook weer zeer uiteenlopend wat
betreft onderwerpen. Verder ontvangt de dienst regelmatig
fotocollecties van een Haarlemse vuilnisman, die ze uit de
vuilniscontainer redt.
Toegankelijkheid
De foto's zijn opgeborgen op onderwerp en op persoon. Voor
de ontsluiting op onderwerp ontwikkelde Jan Bomans een
systeem dat is afgeleid van het UDC-systeem. Het onder-
Doelstelling
Spaarnestad Fotoarchief streeft er naar een eeuw zwart/wit
fotografie zo compleet mogelijk te verzamelen, deze collectie
openbaar toegankelijk te houden, verder te ontsluiten en te
conserveren. Kleine restauraties worden zelf uitgevoerd.
Grote beschadigingen kan men zelf niet restaureren omdat
de kennis en de apparatuur ontbreken. Het hele jaar door
organiseren de medewerkers wisselende tentoonstellingen,
die gratis toegankelijk zijn. Beheerder Rob Molenkamp
vertelt dat Spaarnestad in de eerste plaats een fototheek is:
Dienstmeisje in Amsterdam in 1912 en een kruidenierswinkel aan de Overtoom te Amsterdam in 1915 (foto's: Spaarnestad fotoarchief)
werpenarchief is onderverdeeld in tien hoofd-onderwerpen.
Deze zijn weer onderverdeeld in rubrieken en de rubrieken
weer in sub-rubrieken. Onderzoekers met belangstelling
voor katholiek Nederland, vrouwengeschiedenis of kostuum
geschiedenis van deze eeuw, kunnen hier hun hart ophalen.
Een klein gedeelte met topstukken (ca. 20.000 foto's) staat
apart op naam van de fotograaf in de zogenaamde vintagecol
lectie. Deze bevat originele afdrukken van fotografen als Cecil
Beaton, Henri Cartier-Bresson, Eva Besnyö, Willem Jan van
Borselen, Kors van Bennekom, Maria Austria, Emmy Andries-
se, Paul Huf, Ed van der Elsken, Cas Oorthuys en Sem Presser.
Schouderbandjes
Ook de achterzijdes van originele foto's zijn zeer interessant
vanwege de fotohistorische aanwijzingen die hierop vermeld
staan. Naast stempels en data van de fotograaf staan ook
censuurbepalingen aangegeven. Dames in korte rokjes
moesten soms worden weggeretoucheerd of de roklengte en
schouderbandjes bijgetekend. Wat dat betreft geven niet
alleen de foto's zelf, maar ook deze achterzijdes een interes
sant tijdsbeeld van Nederland.
een bron voor publicaties in boeken, tijdschriften en kranten.
Van de opbrengst uit de gebruikersrechten wordt een deel
van de dienst bekostigd. a
Openstelling
Sinds november is het Spaarnestad Fotoarchief gehuis
vest in het voormalige Elisabeths gasthuis aan het Groot
Heiligland in Haarlem (tegenover het Frans Halsmu
seum). In hetzelfde gebouw zijn ook het ABC architec
tuurcentrum en het Historisch Museum Zuid-Kenne-
merland gevestigd. In het nieuwe onderkomen is een
speciale depotruimte voor de berging van foto's, een
studiezaal en een digitale donkere kamer. De aparte
expositieruimte is voorzien van ultraviolette filters op
het glas en is geopend van di t/m za 12-17,
zondag 13-17 uur.
Onderzoek naar foto's kan alleen op afspraak.
(T. (023) 518 51 52)
102/9 NOVEMBER 1998
