MArclmemg
OSG is de otrftvvikkelaar van DocFlow,
hét Docu Mm igement Systeem.
Wij doen gewoon alles
Ons werkterrein:
het antwoord als
vragen/Mftftóver
'jordenen
automatiseri
- vernietigen
archivering
doc u menténco n ve rs ie
Bedrijfs-archiefservice
Joustra
40
m Automatisering
Detachering- en uitzendbureau
Wie zijn wij?
Documentatie Postkamer
Kantoor Repro
- inventarisatie, bewerking herstructurering
- selectie, opschoning vernietiging
- advisering, detachering vervanging
- organisatie-onderzoek, interim-management begeleiden
van projecten
- bemiddeling bij automatisering, externe opslag
historisch onderzoek
- werving selectie nieuwe medewerkers
Jagerlaan 1a
3701 XG Zeist
Tel.: 030-693 32 41
GSM: 06 - 53 38 65 32
- bedrijfs- en ondernemingsarchieven
- overheids-archieven
- dynamische, semi-statische statische archieven
- centrale afdelingsarchieven
- beleids - uitvoeringsarchieven
- personeelsarchieven
- kaarten, foto's en tekeningen
Bedrijfs-archiefservice Joustra werkt in geheel Nederland en opereert vanuit zowel Zeist als
Groningen. Wij bieden opdrachtgevers een ruime keuze uit contractmogelijkheden en hanteren
variabele tarieven. Discretie en flexibiliteit gaan bij ons hand in hand.
dissertatie voltooid kon worden die het
Duitse archiefwezen tijdens het Derde
Rijk tot onderwerp heeft. Méér dan de
enkele tot nu toe verschenen artikelen
over dit onderwerp legt dit proefschrift
een betrouwbare basis voor de verdere
bestudering van het archiefwezen in
het Derde Rijk. Dat is het resultaat
van het gebruik van een groot aantal
overheidsarchieven; bovendien heeft de
auteur ook diverse privé-archieven
geraadpleegd die een belangrijke aan
vulling betekenden op de Pruisische
administratie en die van het Reich. Het
fundamentele artikel van Wolfgang H.
Stein over het Franse archiefwezen
tijdens de Tweede Wereldoorlog is
kennelijk door de auteur als hulp en
leidraad gebruikt1.
Musial benadert zijn niet ongevoelige
onderwerp met grote voorzichtigheid;
zijn methodiek vermijdt mogelijke
interpretatieproblemen. In zijn inlei
ding stelt hij namelijk dat archiefdien
sten en archivarissen zich tijdens de
Hitlerdictatuur in het spanningsveld
tussen beroepsethiek, ambtelijk
plichtsbewustzijn en collaboratie be
vonden. Deze opmerking geeft vooral
met het oog op de personele kant van
het onderzoek voldoende ruimte om
nuances aan te brengen, zodat niet het
gehele Duitse archiefwezen in één
bruine massa verdwijnt. Niet iedere
Duitse archivaris was een nazi.
Het Hitler-regime probeerde al met
een in 1933 de voorwaarden te schep
pen voor een nieuw personeelsbeleid
door de joodse archivarissen Ludwig
BergstraGer, Martin Hoboken en Veit
Valentin uit het Reichsarchiv te verdrij
ven. Het bleef niet bij deze eerste
exodus. Tot 1936 volgden meer mede
werkers van archiefdiensten. Zo moest
bijvoorbeeld Ernst Posner in 1935 het
Geheimes Staatsarchiv in Berlijn-Dahlem
verlaten; hij emigreerde naar de Vere
nigde Staten. Aan Posner kan men het
verlies afmeten dat het Duitse archief
wezen leed door het vertrek van deze
collega's: Posner maakte in de USA
een indrukwekkende carrière en zijn
publicaties zijn tot op de dag van
vandaag aktueel.
Niet alleen het archiefwezen leed on
der de gedwongen uittocht; de ver
liezen sneden ook diep in de histori
sche wereld die in hoge mate van de
kennis van archivarissen afhankelijk
was. Zo betekende het vertrek van Veit
Valentin (in zijn tijd de beste kenner
van de revolutie van 1848) evenals dat
van Hans Rothfels, Hajo Holborn en
Dietrich Gerhard een belangrijke
cesuur. Rothfels, BergstraGer en
Gerhard keerden na de oorlog weer
terug naar Duitsland en werden
benoemd tot hoogleraar in Tübingen
en Freiburg. De in 1933 bij het Reichs
archiv werkende archivaris Hans von
Haeften belandde later in het verzet;
men kan hem zien als de verpersoonlij
king van de vrijzinnig-liberale traditie
van deze in 1919 opgerichte instelling.
In het te Potsdam gevestigde instituut
hing niet alleen een bijzondere onder-
zoekssfeer maar ook een liberale men
taliteit; deze laatste was daar eerder
regel dan uitzondering. Dit onder
scheidde het van de Pruisische Staats-
archieven waaraan men een meer
conservatieve, Duits-nationale gezind
heid toe kan schrijven. De liberaal-
democratische traditie in het Reichsar
chiv was overigens met de eerste golf
van ontslagen van joodse ambtenaren
nog niet volledig uitgeschakeld; en
ook in de Pruisische archiefdienst kon
den na 1933 nog af en toe archivaris
sen met conservatief-liberale democra
tische opvattingen een onderkomen
vinden. Een voorbeeld hiervan is de uit
Mecklenburg afkomstige Wolf-Heino
Struck die het na de oorlog tot direc
teur van het Hessische Hanptstaats-
archiv te Wiesbaden zou brengen.
Desalniettemin werden de ambtelijke
topposities na de machtsgreep steeds
meer door leden van de NSDAP bezet
of op zijn minst door archivarissen die
zich wisten aan te passen. Hiervoor
zorgde eerst de Generaldirektor van het
Pruisische archiefwezen Albert Brack-
mann en vervolgens in hoge mate zijn
opvolger Ernst Zipfel. Onder leiding
van Zipfel werd het tot dan toe fede
raal georganiseerde Duitse archiefwe
zen omgevormd tot een centraal be
stuurde organisatie die niet alleen de
Staatsarchieven maar ook de gemeen
tearchieven omvatte.
Musial vermeldt in zijn boek niet dat
Zipfel pas op de valreep werd verkozen
tot Generaldirektor boven de hoogleraar
rechtsgeschiedenis Karl August
Eckhardt die vervolgens de Duitse
bezettingstroepen zou volgen, eerst als
hoogleraar te Graz (1938) en daarna te
Straatsburg (1941). Desondanks wordt
in zijn beknopte studie de ontwikke
ling van het archiefwezen onder het
nationaal-socialisme tot aan de ineen
storting van het regiem duidelijk, zeer
gedetailleerd en goed gefundeerd
uiteengezet. Ook de bezettingspolitiek
in de verschillende landen wordt in
bondige hoofdstukken per land
beschreven, waarbij niet alleen een
opmerkelijke personele continuïteit in
het Westen opvalt, maar ook een groot
verschil in optreden van de betrokken
Duitse archivarissen.
Wanneer er kritiek op dit verder dege
lijke onderzoek mogelijk is, komt dat
niet door een aantal kleine gebreken.
Het is jammer dat nog steeds het
archief in Merseburg als bewaarplaats
voor de Pruisische archivalia wordt
genoemd, hoewel dat instituut al een
paar jaar voor het verschijnen van het
boek is opgeheven en de Pruisische
archieven weer teruggebracht zijn naar
het Geheimes Staatsarchiv in Berlijn-
Dahlem. Ook worden namen nogal
eens verkeerd geschreven: Heinemayer
moet bijvoorbeeld Heinemeyer zijn.
Veel zwaarder echter is het de auteur
aan te rekenen dat hij ondanks het
omvangrijke bronnenmateriaal op
enkele uitzonderingen na uiterst
terughoudend blijft bij de verwerking
van biografische gegevens. De beken
dere archivarissen worden nauwelijks
politiek geduid. Deze manier van
werken die men "positivistisch" kan
noemen, beoefent Musial waarschijn
lijk uit voorzichtigheid. Hij stopt
OSG
- systeemontwikkeling
•systeembeheer
- detachering
projectleiding
opleiding
Meer info: OSG Arets BV
Akerstraat 88
6411 HC Heerlen
tel. 045 - 571 1818
Fax 045 - 571 8464
E-maii osaaretsfe-vvxs.nl
ArchiFlex is een landelijk werkende organisatie.
Wij bieden per direct ervaren en enthousiaste
medewerkers door geheel Nederland.
Voor wie werken wij?
Wij werken overwegend voor gemeenten, de rijks
overheid, waterschappen, provincie en bedrijven.
Wat bieden wij u?
Wij zijn gespecialiseerd in de volgende sectoren:
Archief Bibliotheek
Meer informatie?
Bel voor nadere informatie of een vrijblijvende
afspraak met onze intercedent IJsbrand Oost.
ArchiFlexPostbus 10065,
9400 CB ASSEN Tel: 0592 - 341079
