16
17
Is hier sprake van een religieus belang als selectiecriterium(foto: NAA)
wicht van de collectie als geheel;
kijkcijfers; kritieken/recensies en
controverses; bekroningen of prijzen
voor een bepaald programma.
Selectiecriteria Televisie
Selectiecriteria
Gesproken Woord
Algemene uitgangspunten:
Is het onderwerp van historisch
belang;
Is het uitputtend behandeld;
Zijn alle visies tot hun recht
gekomen
Is het programma van belang voor
de betreffende zendgemachtigde;
Is het als zodanig in het nieuws
geweest;
Is het van belang voor de opbouw
van de biografie rond een persoon;
Voegt het iets wezenlijks nieuws
toe aan een onderwerp;
Is de technische kwaliteit van een
programma of item goed.
Selectiepraktijk Film en Beeld
bandarchief
Het Film- en Beeldbandarchief selec
teert zowel uit het dagelijks aanbod
aan programma's en als uit materiaal
dat al tot de collectie behoort en waar
van de films en banden in aanmerking
komen voor conservering en onderhoud.
Dagelijks aanbod: per jaar worden
er aan nieuw televisiemateriaal rond
3400 programma-uren (500-6000 ti
tels) opgenomen; dat is ongeveer een
derde deel van het uitgezonden Neder
landse product. De opgebouwde col
lectie televisiemateriaal omvat rond
30.000 uur film (16 mm en telerecord-
ing) en 95.000 videobanden (BCN en
digitale Betacam) en is terug te vinden
via 385.000 catalogusbeschrijvingen.
Het materiaal is standaard op uitzend-
norm bewaard en beschikbaar voor
klanten.
Sinds 1992 documenteert het FBA
voorbeelden van het volledige week-
aanbod op Nederland 1, 2 en 3 en op
radio: tweemaal per jaar integraal een
complete week tv op VHS. Eenzelfde
procedure volgt de afdeling Gesproken
Woord, die echter -sinds 1978 - vier
gespreide weken opneemt, waarvan
twee dezelfde als de twee tele-
visieweken.
Vóór en tijdens de aanvang van ieder
nieuw televisieseizoen stelt het FBA zo
nauwkeurig mogelijk vast van welke
(nieuwe) titels hoeveel wordt opgeno
men. Hiermee houdt een vaste groep
selecteurs zich bezig. Verder bepaalt
deze groep wekelijks en voorafgaand
aan de uitzending welke programma's
in aanmerking voor opname in de
collectie komen; van deze titels wor
den zendlijnregistraties op digitale
Betacam plus een VHS voor viewing-
doeleinden gemaakt. Van de NOS-
Journaals komt iedere dag gemiddeld
75 minuten op een verzamelband: het
complete Jeugdjournaal, het 8-uur
Journaal en een selectie van buiten
lands materiaal dat via een satelliet
binnenkomt. Voor sportonderwerpen
heeft de NOS een eigen bedrijfsarchief
- het archief van Studio Sport - dat
wordt aangewend voor commerciële
doeleinden en 'eigen' hergebruik.
Daarnaast neemt het FBA eigen zend
lijnregistraties op van Studio Sportuit-
zendingen. Het Studio Sportarchief
bewaart niet alles zelf en komT daar
om ook als klant bij het FBA.
Selectie van historisch materiaal uit
bestaande collecties gebeurt uiteraard
Zowel de algemene programma's, de NOS-Journaalonderwerpen als historisch film
materiaal hanteren
inhoudelijke criteria
formele criteria
juridische criteria
algemene formele criteria
Enige concrete voorbeelden van Historisch (film)materiaal zijn:
inhoudelijke criteria: de opname c.q. het programma geeft een beeld van de
aanleiding, het begin, het verloop, het eind of de nasleep van een historische
ontwikkeling van nationaal of internationaal belang; geeft een beeld van de
geschiedenis van de Nederlandse omroep; genoot grote populariteit onder de
toenmalige kijkers; heeft een symbolische waarde; de beelden zijn uniek.
formele criteria
technische criteria: soort drager waarop de opname staat en de technische staat
ervan; de lengte van de opname/het programma
juridische criteria: is een eigen productie gemaakt door of in opdracht van een
landelijke zendgemachtigde.
algemene, formele selectiecriteria: is een compilatie van hoogtepunten uit een
afgesloten periode; behoort tot een serie of een reeks; wordt niet elders bewaard;
is wat betreft stijl en/of inhoud kenmerkend voor een landelijke zendgemachtigde.
voordat er grote conserverings en/of
renovatieprojecten van start gaan.
Voorbeelden hiervan zijn Telerecor-
ding, het overschrijfproject BCN naar
digitale Betacam, historisch filmma
teriaal van het NTS Journaal. Selectie
gebeurt ook op verzoek van een klant
om een bepaalde film voor hergebruik
te renoveren en ten slotte ten behoeve
van herarchivering en/of cataloguson-
derhoud.
Selectiepraktijk
Gesproken Woord
Tot nu toe werd het Gesproken Woord
archief jaarlijks uitgebreid met rond
1500 programma-uren, bestaande uit
fragmenten en integrale opnamen van
programma's. Deze selectie is slechts
2% van het totale jaaraanbod op Ra
dio 1, 2 en 5. Inmiddels is de collectie
gegroeid tot 17.000 uur die zijn ver
werkt in 60.000 beschrijvingen.
Hoewel Gesproken Woord aan het
begin van elk radioseizoen een plan
ning maakt van de op te nemen en te
verwerken programma's is achteraf se
lecteren de praktijk. Het archief ko
pieert het geslecteerde materiaal op
eigen DAT-dragers. Om deze opnieuw
te kunnen gebruiken, moet dit binnen
een jaar gebeuren. Bij de selectie kijkt
men in grote lijnen naar een evenwich
tige verdeling per omroep, radiogenre
en onderwerpsgebied. Uit het totale
aanbod komt aldus een percentage tot
stand van de te bewaren programma's
die daarna een 'verwerkingsprioriteit'
krijgen toebedeeld. Per onderwerpsge
bied zijn selectiecriteria opgesteld; aan
de hand daarvan vullen radiodocumen
talisten de totalen op titelniveau
verder in.
Het aanbod aan radioprogramma's is
enorm (per jaar wel 35.000 uren to
taal alleen al van de publieke zenders).
Veel materiaal moet dan ook op item
niveau worden gekopieerd en be
waard, met name de dagelijke actuali
teitenrubrieken. Deze categorie ver
toont veel doublures en overlappin
gen; uit het totale aanbod hiervan op
Radio 1 blijven gemiddeld zo'n 5
nieuwsitems per dag bewaard.
Selectie van historisch radiomateriaal
vindt plaats bij nieuwe vondsten, na
acquisitie en schenkingen en ten be
hoeve van achterstanden en/of catalo-
gusonderhoud. Hierbij hebben, naast
de criteria die voor de deelgebieden
gelden, schaarste en het aanvullen van
leemtes extra aandacht.
Collectie Muziekopnamen
Zendgemachtigden
60.000 registraties van concerten en
studio-opnamen, voor het grootste
deel vastgelegd op DATbanden. In to
taal neemt de archiefgroep Muziek
jaarlijks zo'n 4000 afzonderlijke titels
ofwel 2000 uur materiaal op en ver
werkt deze. Een en ander betekent dat
gemiddeld 90% van hetgeen aan mu
ziekopnamen wordt uitgezonden ook
in het Archief terecht komt.
In de collectie worden bij voorkeur ge
monteerde banden bewaard; livecon
certen of afscheidsconcerten komen er
integraal in. Door dubbel te registre
ren is het mogelijk een schaduwarchief
te maken en is er altijd een uitleenko
pie beschikbaar naast de archiefkopie.
Selectiecriteria Muziekopnamen
Uitvoerenden: het belangrijkste
criterium
Nederlandse muziek, zowel klas
sieke -, lichte -, als jazzmuziek
Instrumenten: bijvoorbeeld bij
zondere soorten die tot het natio
naal cultureel erfgoed behoren
Informatieve en themaprogram
ma's
Premieres, bijzondere opnamen of
manifestaties
Componisten en composities
Uitvoerende componisten
Opnametechniek
Liturgische gebruiksmuziek
Groeiend aanbod
Zowel kwantitatief als kwalitatief nam
het aanbod van televisie- en radiopro
gramma's de laatste jaren enorm toe.
Door de beschikbare personele verwer
kingscapaciteit daalde in het seizoen
1995/96 echter het percentage televi
sieproducties dat in de collectie werd
opgenomen naar 30-35% van het to
taal aan uitgezonden Nederlandse pro
gramma's. Eenderde deel hiervan, dat
wil zeggen rond 1000 programma
uren, bestaat uit actualiteitenrubrieken
en Journaalmateriaal. De rest is gere
serveerd voor andere programma's en -
series. Het zoeken naar wegen om de
televisiecollectie te kunnen blijven
opbouwen is in volle gang. Ook bij de
radiocollectie streeft men er naar meer
uren te kunnen opnemen en van deze
uren meer integrale programma's in
plaats van gedeelten. Dit met name om
hergebruik en raadpleging voor onder
zoek en onderwijs ter wille te zijn. Het
percentage waar men naar streeft is
15% van het totale radio-aanbod.
Consequenties oprichting NzAA
De fusie in 1997 en de daarmee ge
paard gaande gewijzigde belangen en
gebruiksdoelen zal bij de vier vestigin
gen van het NAA onherroepelijk
leiden tot de noodzaak van hernieuw
de keuzen en een aanpassing van het
selectie- en bewaarbeleid (zie: de andere
wereld van de andio-visuele archivering,
pag. 32). Wat betreft radio- en
televisiecollecties werd het verzamelge
bied al verruimd. Zo vielen lange tijd
av-producties van bedrijven, rekclame-
materiaal en films met allerlei regio
nale of specialistische onderwerpen
niet binnen het verzamelgebied. Toch
kunnen dit soort producties historische
waarde hebben of uniek zijn. Het ver
zamelen van producties van Neder
landstalige, commerciële zenders heeft
zelfs grote haast en verdient bijzondere
aandacht. Tot op heden zijn deze
nergens centraal verzameld en ontslo
ten, terwijl de kijkdichtheid van deze
omroepen toch aanzienlijk is. Er dreigt
dan ook al vanaf 1989 een ernstige
lacune te ontstaan; volgens de Unes-
cocriteria voor selectie van av-materi-
aal van nationaal belang komt op
jaarbasis nu al minimaal 1700 uur in
aanmerking om te worden opgenomen
in een nationale av-collectie.
102/6 Augustus 1998
