BenH
Praktijk
m a i I p r o f s'
Paul Peters
Op zoek naar scheepswrakken en hun verborgen schatten
Ook nu nog profiteert de Staat van het feit
rechtsopvolger van de Compagnie te zijn
Restauratie
Atelier
BEILHOWELL üj fuji film
wêêM
archief medewerkers (m/v)
uitzendbureaux
Door M.C.J. van Hoof
13
Weverweg 9,
6961 KM EERBEEK
TEL. (0313) 65 44 66
FAX (0313) 65 58 82
2800D DIGITALE READER/ LASERPRINTER
Micrografie is niet klein te
krijgen: de systemen gaan
moeiteloos met hun tijd mee.
B en H Microdata Systemen
bewijst dit met de introductie
van een digitale reader/
laserprinter: de 2800D.
Een unieke nieuwe machine
in het B en H-totaal
programma voor micrografie
en digitale archiefsystemen.
De 2800D digitale reader/laserprinter leest alle
microfilmtypen, met keuze uit diverse zoomlenzen.
Afdrukken doet de 2800D met moderne laserprint-
technologie op A4 of A3-formaat, met een resolutie van
400 dpi. Probleemloos en razendsnel.
Wilt u meer weten? Bel ons op (030) 289 78 78.
Onderdeel van:
Exclusief distributeur van:
BenH Microdata Systemen B. V. Ravenswadè98A, 3439 LD Nieuwegein, Telefoon 030289 78 78. Fax (030) 289 96 46
Mailprofs Uitzendbureaux is op zoek naar:
Wie is Mailprofs? Mailprofs Uitzendbureaux
opereert landelijk. Wij zijn een samenwer
kingsverband van PTT Post en Vedior Inter
national en gespecialiseerd in het opleiden
en uitzenden van postkamer-, repro-, couver
teer- en archiefmedewerkers.
Welke mensen zoeken wij? Voor onze ar
chiefopdrachten zijn wij op zoek naar men
sen die in het bezit zijn van een SOD-I, SOD-
II, WA diploma en/of de opleiding Rijks-
archiefschool gedaan hebben. Wilt u graag
aan de slag, bent u op zoek naar een afwis
selende baan en bent u flexibel ingesteld?
Dan bent u voor ons de juiste kandidaat!
Wat bieden wij? Diverse opdrachten voor
zowel lange als korte perioden, zowel full-a Is
parttime.
Geïnteresseerd? Wilt u meer informatie of
wilt u weten waar bij u in de buurt een filiaal
van Mailprofs Uitzendbureaux gevestigd is?
Dan kunt u contact opnemen met Mailprofs
Uitzendbureaux, via telefoon (077) 3520840.
In ons atelier worden uw waardevolle boekwerken of archivalia
vakkundig gerestaureerd.
Wij geven u graag advies, indien nodig met ondersteuning van
andere deskundigen, en altijd in overleg met u.
Bovendien kunnen wij u van dienst zijn met massa-conserve-
ring, reiniging en het encadreren van prenten, het opzetten van
oude kaarten en het verzorgen van kalligrafiewerk.
Wilt u meer informatie, belt u dan gerust voor een offerte of
gewoon een afspraak.
conserveren en restaureren van papier, leder en perkament massa-conser-
vering aanvezelen van papier verdoeken en opzetten van oude kaarten en
grafiek reiniging en het encadreren van prenten •charter- en zegelrestau
ratie opstellen van een schade-inventarisatierapport restauratie van boek
omslag; ont werp van nieuw beslag in edel of onedel metaal
Scheepswrakken spreken tot de verbeelding. Dromend over schatten van goud, zilver en porselein op de
zeebodem gaan sommige mensen zelfs zo ver dat zij daadwerkelijk op zoek gaan naar een gezonken schip
Het startpunt voor een dergelijke expeditie vormt in veel gevallen het archief van de Verenigde Oostindi-
sche Compagnie, om de lotgevallen van honderden schepen die in de 17 de en 18de eeuw naar en van de
Oost voeren te traceren. In opdracht van het ministerie van Financiën deed ik de afgelopen jaren in het
Algemeen Rijksarchief een aantal keren ambtshalve onderzoek in het VOC archief. Dit om het mogelijke
aandeel in de opbrengst voor de Staat te bepalen.
In 1795 werd de Verenigde Oost-
Indische Compagnie opgeheven. Dat
de archieven in de 19de eeuw werden
overgedragen aan het Rijksarchief in
's-Gravenhage en dat zij daar sindsdien
berusten, is waarschijnlijk bij velen
bekend. Maar wellicht minder bekend
is dat dit lucratieve financiële gevolgen
voor de Staat der Nederlanden heeft.
Ook nu nog profiteert de Staat van het
feit rechtsopvolger van de Compagnie
te zijn. Daarmee kan hij rechten laten
gelden op schepen die ooit toebehoor
den aan de VOC. De dienst Domeinen
van het ministerie van Financiën treft
hiervoor regelingen ten aanzien van de
berging van deze scheepswrakken.
Deze dienst sluit hiervoor overeenkoms
ten met bergers van scheepsladingen,
waarin zij aanspraak maakt op een deel
van de opbrengst. Een dergelijke over
eenkomst werd voor de eerste keer
gesloten in 1968 met de berger van het
in 1711 bij de Shetland-eilanden ver
gane schip De Liefde. De vinder kreeg
van de Staat onder bepaalde voorwaar
den de rechten, met de verplichting een
vierde deel van de waarde van de ge
borgen goederen af te staan.
100/9 november 1997
Ambtshalve onderzoek...
Om te kunnen bepalen of de Staat
rechten kan doen gelden op gezonken
schepen, is eerst een onderzoek in de
VOC-archieven nodig. Blijken er
inderdaad gegevens over deze schepen
aanwezig in deze archieven, dan wordt
het Algemeen Rijksarchief verzocht
een ambtshalve onderzoek in te stellen.
Een dergelijk onderzoek spitst zich toe
op de vragen of een bepaald schip
destijds daadwerkelijk aan de VOC
toebehoorde, waar de lading uit
bestond en de plaats waar het schip
vergaan is. Verder zijn de omstan
digheden van belang waaronder het
schip vergaan is, of destijds iets van de
lading geborgen is en of er gegevens
over eventuele bergingspogingen be
kend zijn. Een verzoek van de directie
Domeinen is vaak vergezeld van aller
lei bijlagen. Zo kan het voorkomen dat
Domeinen benaderd wordt door een
Nederlandse ambassadeur die op zijn
beurt benaderd is door een plaatselijke
amateur-duiker als deze wrakstukken
heeft ontdekt of al resten van bijvoor
beeld stenen kruiken heeft opgedoken.
Soms worden ook zeekaarten meege
stuurd waarop precies de plaats waar
volgens de bergers het scheepswrak
ligt, staat aangegeven. Het kan echter
ook voorkomen dat de gegevens zo
summier zijn, dat een onderzoek niet
mogelijk is. Met alleen de informatie
dat het 'een Nederlands zeilschip
tussen vermoedelijk 1700 en 1750'
betreft, begin je als onderzoeker na
tuurlijk niet veel en een naam als
Soutland of Midlborge biedt ook weinig
aanknopingspunten.
...in verband met eigendoms
rechten van de staat
In de loop der jaren stelde ik zo'n tien
keer een dergelijk ambtshalve onder
zoek naar een gezonken VOC-schip in.
Het eerste onderzoek - eind 1985 -
was meteen het meest spraakmakende
en voor de schatkist het meest profij
telijke. Het ARA werd in dit geval
benaderd door de afdeling Musea,
Monumenten en Archieven van het
ministerie van WVC. Het hoofd van
deze afdeling schreef dat door de Britse
duiker Michael Hatcher een grote hoe
veelheid voorwerpen geborgen was.
Deze voorwerpen waren al onderge
bracht bij het veilinghuis Christie's in
Amsterdam en zouden in april 1986
onder de hamer komen.
