Talloze kaartenbakken vaak nog in de
oorspronkelijke verpakking met veel Duitse
opschriften en hakenkruisen. Hiertussen
werd voor de bezoeker plaats ingeruimd
Andere bezoekers hoeven niet te horen dat
kinderen op zoek zijn naar het NSB-verleden
van hun ouders of naar hun Duitse vader
5
lange tijd zijn domicilie maar moest op
zekere dag verhuizen. Ondertussen
waren de verkoopplannen met betrek
king tot de 'oude' RIOD-panden in
een vergevorderd stadium en zocht
men naar een nieuw onderkomen dat
voldeed aan de eisen van het RIOD.
Prioriteit had hierbij de scheiding van
archiefmateriaal en medewerkers èn
scheiding van medewerkers en bezoe
kers. Op Heren-gracht 380 was het
mogelijk de RIOD-eisen te realiseren.
dat er toch nog een herinnering van de
voormalige binnentuin over is. De
twee grote bankkluizen zijn opgeknapt
en voorzien van luchtbehandelings-
apparatuur en verrijdbare stellingen.
Archiefmateriaal uit en over de Twee
de Wereldoorlog staat nu goed en
veilig opgeborgen in voormalige Duit
se bankkluizen. Een speling van het
lot? Het mooiste pronkstuk, een 'echt'
Moors bad op de tweede verdieping,
ligt niet achter slot en grendel, maar
De verhuizing kon beginnen. Vis en
Crouwel hadden de binnenplaats en -
tuin weer in oude glorie willen her
stellen, maar het RIOD wilde op die
plaats juist een studiezaal, gecombi
neerd met een open bibliotheek situ
eren. En dit lukte. In het midden van
de studiezaal is nu een rond tuintje
aangelegd -het zogenaamde atrium-.
Door glaspanelen van de bezoekers
gescheiden, maar van boven open. Op
het dak van de studiezaal ligt mos, zo-
valt als laatste aandenken aan de
familie Nienhuys te bewonderen.
...En een nieuwe taak
Op verzoek van de minister van
Onderwijs Cultuur en Wetenschappen
bracht een commissie onder voorzitter
schap van de historicus prof.dr. E.H.
Kossmann een advies uit over de toe
komst van het RIOD. Centraal ston-
De nieuwe studiezaal rondom het tuintje met door de opening nog net zichtbaar het voormalig koetshuis
(foto: David Barnouw, RIOD)
den de vragen: is er nog wel een rol
weggelegd voor het instituut in het
'post-Loe-De Jong-tijdperk'? Zo ja,
zou het werkterrein zich dan moeten
beperken tot de Tweede Wereldoorlog
of juist moeten worden uitgebreid?
Wat zouden daarvan de consequenties
zijn voor de archief- en documentatie-
functie en voor de situering van het
RIOD in het Nederlandse onderzoeks
bestek En is internationale samen
werking een reële optie? Maart 1997
presenteerde de commissie haar advies,
dat gelukkig vrijwel geheel overeen
kwam met de plannen van de nieuwe
RIOD-directeur prof.dr. J.C.H. Blom.
Bovendien ondersteunen de aanbeve
lingen de reeds gestarte verhuisplan
nen en de hiermee samenhangende
reorganisatie op het gebied van
archief- en informatiebeheer en dienst
verlening. De commissie adviseert het
RIOD zijn onderzoeksterrein uit te
breiden van 1914 tot aan het eind van
de Koude Oorlog. Wel moet de
Tweede Wereldoorlog centraal blijven
staan. Bijzondere aandacht verdient
het onderzoek naar Nederlands-Indië
vóór, tijdens en na de Japanse bezet
ting. Daarnaast moet in samenwerking
met zusterinstituten als het Navor-
sings- en Studiecentrum voor de Ge
schiedenis van de Tweede Wereldoor
log te Brussel, l'Institut d'Histoire du
Temps Présent te Parijs, Yad Vashem
te Jeruzalem, het United States
Holocaust Memorial Museum te
Washinghton en het Institut für
Zeitgeschichte te München interna
tionaal vergelijkend onderzoek worden
geëntameerd. Bij de archief- en collec
tievorming mag het werkterrein juist
niet worden verbreed en moet de na
druk blijven liggen op de Tweede
Wereldoorlog. Immers de aanwezig
heid van relevante collecties in de
nabije omgeving en de toenemende
mogelijkheden voor raadpleging van
archieven 'op afstand' maken deze
verbreding minder noodzakelijk.
De commissie vindt dat het RIOD
thans onvoldoende is toegerust voor
deze taken, zowel wat betreft het per
soneel als de infrastructuur. Verster
king van de personele capaciteit is
nodig, evenals een nieuwe behuizing.
De laatste aanbeveling is al werkelijk-
Wetenswaardigheden over het RIOD
Opgericht op 8 mei 1945.
Een vaste personeelsformatie van 26,3 fte's.
Biedt onderdak aan het Postdoctoraal
Opleidingsprogramma Negentiende- en
Twintigste Eeuwse Geschiedenis en het
Historical Research Program Japan and
the Netherlands.
Beheert 300 archieven met een lengte
van bijna 3 kilometer, 50.000 boeken,
150.000 en foto's.
Medewerkers van het RIOD verrichten
momenteel onderzoek naar:
de roof van joods effectenbezit
de door Duitsers ingestelde joodse
organisatie in West-Europa
de invloed van de Duitse bezettings-
politiek op Nederlandse lokale bestuur
de Japanse politiek ten aanzien van
etnische minderheden in de door Japan
bezette gebieden in Azië
de omstandigheden voor, tijdens en na
de val van Srebrenica op 11 juli 1996.
heid geworden, aan de personele com
ponent wordt gewerkt. Het 'vernieuw
de' RIOD doet nu denken aan een
RIOD zelf was begonnen intern orde
op zaken te stellen. "Een verhuizing
roept om aanpassingen, schept nieuwe
organisatiestructuur. Alles is nu strak
ker georganiseerd. Er zijn geen aparte
winkeltjes meer".
En publieksvriendelijker
Het RIOD is van een gesloten bastion
veranderd in een publieksgerichte in
stelling. Dankzij de nieuwe behuizing
kan een klantvriendelijk beleid worden
neergezet. "We zijn er nu voor uitge
rust". Toch hoeft niet alles op het con
to van het nieuwe gebouw te komen.
Ook de gewijzigde organisatiestruc
tuur van het RIOD voegt veel toe.
"Bezoekers hoeven hun komst niet
meer aan te kondigen. Afspraken ma
ken behoort tot het verleden. Voortaan
staan vaste studiezaalmedewerkers het
publiek ten dienst en kunnen bezoe
kers door de 'open' opstelling van de
bibliotheek, zelf hun gang gaan.
De studiezaalmedewerkers besteden
veel tijd aan intake-gesprekken met
(nieuwe) bezoekers. Vanuit privacy-
overwegingen is hiervoor zelfs een
aparte ruimte ingericht. Andere be
zoekers hoeven niet te horen dat
kinderen op zoek zijn naar het NSB-
verleden van hun ouders of naar hun
Duitse vader. Nieuw is ook dat enkele
medewerkers speciaal belast zijn met
de schriftelijke dienstverlening."
Nouveau Riche tussen de 1 Iele eeuwes grachtenpanden, nu officieel geopend als nieuw onderkomen voor het
RIOD (fotoOerlemans van Reeken Studio. Rijswijk
instituut voor hedendaagse geschiede
nis, dat het accent legt op de oorlogen.
Geen aparte winkeltjes
Erik Somers, een van de jonge oudge
dienden, vertelt dat ook al voor de
publicatie van het rapport van de
Commissie Toekomst RIOD, het
mogelijkheden en creëert een draag
vlak voor een reorganisatie. Diverse
afdelingen werden samengevoegd of
omgevormd om adekwaat op de
nieuwe werkomgeving en taakstelling
te kunnen reageren. De archiefbeheers
taken en de publiekfuncties zijn nu
ondergebracht bij de nieuwe afdeling
informatie en documentatie. Alleen de
onderzoeksafdeling behield dezelfde
100/8 oktober 1997
