f^^^atuur
OOK STERK
IN
PERIODIEKEN
WERK
Erven B^van der Kamp BV
Documentaire Informatie Services
DOCUMENTAIRE INFORMATIE SERVICES
<D
X
<D
X
C
publikatie bij de tentoonstelling en lezingencyclus
Onderbelicht, zwarte, migranten en
vluchtelingenvrouwen in Nederland,
informatie-uitwisseling in perspectief.
Auteurs: Gloria Wekker, Angela Davis,
Leila Cherribi, Anje Wiersinga en
Pamela Pattynama.
Te bestellen door overmaking van f 18,50 (incl. verzending)
op gironummer 67 27 720 t.n.v. IIAV, Amsterdam o.v.v.
'Onderbelicht'
38
pcul'e \ivtxlV Deo ffycDaui
39
Platinastraat 84 - 2718 RX Zoetermeer
Levert op maat voor uw informatievoorziening en archief de juiste oplossing op het gebied van:
- opschoning en herstructurering van archieven en administraties
- tijdelijke of langere opslag van archiefbestanden van 5 meter tot 5 kilometer
- ontwikkeling van geautomatiseerde archiefsystemen en/of digitale opslag
- interimmanagement, tijdelijke inzet personeel
- opleiding voor uw personeel
- ontwikkeling handboeken en procedures met betrekking tot informatievoorziening en
archiefbeheer
- indien gewenst uitvoering van werkzaamheden in ons eigen, geheel beveiligde pand
Documentaire Informatie Services werkt uitsluitend met eigen personeel en op projectbasis.
Bij Documentaire Informatie Services is afspraak, afspraak en prijs, prijs
Dus geen verrassingen achteraf.
Wilt weten wat Documentaire Informatie Services kan betekenen voor uw organisatie?
BEL: 079-616153 of FAX: 079-616421 of schrijf naar
Documentaire Informatie Services
Platinastraat 84
2718 RX Zoetermeer
en ontdek
De
Ideale
Samenwerking!
0
Ic
O
05
c
0
E
=3
i—
c
0
O
CD
0
C
05
CD
0
E
O
0
X
c
0
~Ö5
05
13
C
O
O
05
0
c
"O
0
i_
O
c
O
5-H
zwarte w
migranten
vluchtelingenvrouwen
in Nederland
i n format ie uil wi sseling
in perspectief
fAu/t/
Postbus 70164 9704 AD Groningen
Telefoon 050 - 527 82 11 Fax 050 -527 64 30
De zwervende bevolkingsgroepen mogen zich verheugen in een toe
nemende belangstelling van de kant van historici. In nauwelijks vijf
jaar tijd verschenen maar liefst drie dissertaties over zigeuners en
woonwagenbewoners. De Leidse historicus Leo Lucassen opende in
1990 de reeks met zijn proefschrift En men noemde hen zigeuners...
De geschiedenis van Kalderasch, Ursari, Lowara en Sinti in Nederland,
1750-1944 (Amsterdam 1990), in 1995 gevolgd door Op zoek naar
de ware Zigeuner. Zigeuners als studieobject tijdens de Verlichting, de Ro
mantiek en het Nazisme (Utrecht 1995) van de neerlandicus Wim
Willems. Begin dit jaar promoveerde de historica Annemarie
Cortaar op haar proefschrift Kooplui, kermisklanten en andere woon
wagenbewoners. Groepsvorming en beleid, 1870-1945 (Amsterdam 1996).
Briefhoofd van een kermisgezelschap. Verzoek om een plaats op de kennis
in Amsterdam, 1840. (foto: Gemeentearchief Amsterdam)
Daarmee lijkt voorlopig een einde gekomen te zijn aan de reeks
kwalitatief hoogwaardige en zeer lezenswaardige proefschriften over
dit thema.
De scepticus zou de vraag kunnen stellen of deze wetenschappelijke
aandacht voor de qua omvang bijna te verwaarlozen bevolkingsgroep
binnen de Nederlandse samenleving niet te veel van het goede is.
Wanneer we gemakshalve de woonvorm als criterium nemen, wer
den bij de volkstelling in 1899 slechts 244 bewoonde wagens geteld.
In 1911 was dit aantal gegroeid tot bijna 600, bewoond door nog
geen drieduizend mensen. De groep die tot de zigeuners gerekend
kan worden, bedroeg hiervan slechts een fractie. Nadat deze bevol
kingsgroep in de achttiende eeuw letterlijk uitgeroeid was, komen
vanaf 1868 weer zigeuners voor in Nederland om driekwart eeuw
later opnieuw slachtoffer te worden van terreur. Op 19 mei 1944
werden 245 Nederlandse zigeuners vanuit kamp Westerbork naar
Auschwitz gedeporteerd. Slechts dertig van hen overleefden de holo
caust.
Hoe klein de groep van woonwagenbewoners en zigeuners ook ge
weest mag zijn, binnen het Nederlandse overheidsbeleid en ook in
de samenleving heeft zij, zeker vanaf het begin van deze eeuw, veel
meer aandacht gekregen dan op grond van haar geringe omvang ver
wacht zou mogen worden.
De historicus Schulte Nordholt schreef
ooit dat wij de geschiedenis van onze
wereld niet kunnen begrijpen zonder in
onze studies de mythische elementen mee
op te nemen. Voor de historicus blijft wat
de mensen geloven dat waar zou zijn
minstens zo belangrijk als wat werkelijk
waar is en het is vaak niet eenvoudig om
die twee te scheiden. De geschiedenis van
de woonwagenbewoners en zigeuners
wordt omgeven door beeld- en mythevor
ming en stigmatisering. Zowel Cottaar,
Willems en Lucassen zijn meesters in het
ontmythologiseren van de geschiedenis.
Ze houden de samenleving een spiegel
voor. Ontmythologiseren van de geschie
denis is echter slechts mogelijk wanneer
het beschikbare bronnenmateriaal dat de
historicus tot zijn beschikking heeft op
creatieve wijze wordt gebruikt. En soms
moet je gewoon ook wat geluk hebben.
Annemarie Cottaar zou haar boek bijvoor
beeld nooit op haar manier hebben kunnen
schrijven als het overheidsapparaat zijn werk naar behoren had uitge
voerd. Zoals zij terecht stelt zijn twee typen bronnen nodig om inzicht
te krijgen in de minderheidsvorming en stigmatisering van bevolkings
groepen: gegevens over de groep zelf en beleidsdocumenten.
Aan de laatste categorie is meestal geen gebrek. Veel moeilijker wordt
het echter wanneer op zoek wordt gegaan naar bronnen die gegevens
bevatten over het sociaal-economisch functioneren van groepen; in
dit geval de woonwagenbewoners, die geen uitgebreide schriftelijke
cultuur kennen. De ogenschijnlijk eenvoudige vraag wie tot de groep
van woonwagenbewoners behoorden, is nauwelijks te beantwoorden
Nulnummer augustus 1996
