a
m
H
m
Z
a
n
X
c
G
N
teuws
5V
CD
H
cr
Futuristisch geweld?
Kap. Poellplein 1
5046 GV Tilburg
Tel. 013 - 368355
ro
CA
SU
C
SU
ro
SU
rD
rD
CTQ
30
Perestrojka in de Russische archieven
Archief- en dagpassen in het Gemeentearchief
Amsterdam
Tentoonstelling Sprong over het IJ in het Gemeente
archief Amsterdam.
Nulnummer augustus 1996
31
ving tot gevolg voor archivarissen: het worden professionals in de
digitale informatievoorziening en vinden daarin die andere 'oude'
beroepsgroepen aan hun zijde: bibliothecarissen en documentalisten.
De sector schijnt goed te zijn voor een uitbreidingsvraag (dus de ver-
vangingsvraag buiten beschouwing gelaten) op de arbeidsmarkt tot
2000 van naar schatting 2700 banen, las ik in het Persbericht van
Hogeschool Amsterdam, de nieuwe archiefschool voor 'middelba
ren'. Marktpenetratie van uitgevers en de opleidingsinstituten, is
mijn conclusie.
Bij de producenten is daarvan ook sprake, maar die doen daarnaast
aan produktdifferentiatie: specialisten in microverfilming bieden CD-
ROMS aan met plaatjes en geïnventariseerde collecties (in gedrukte
vorm tentoonstellingscatalogus genoemd). Uitgevers van de encyclo
pedieën in boekvorm verkopen nu vakspecialistische encyclopedieën
op dat ene schijfje, zodat de vervanging van de 24 kloeke boekwerken
op zwaar papier naast gebruikersgemak bij het zoeken een enorme
ruimtebesparing voor het beheer oplevert. Leveranciers van fotoko
pieerapparaten schrijven je post voor je in door het origineel te scan
nen en direkt te indexeren en te archiveren. De gescande documenten
worden geladen in het 'netwerk' en met een druk op de knop belan
den ze via e-mail bij alle geadresseerden c.q. belanghebbenden voor
deze informatie. Interne post-routing: overbodig. Ik kan alleen maar
aanraden: ga erheen, naar de volgende DIS-beurs. Het kost je een paar
uren maar dan ben je ook weer helemaal bij en... als je iets nodig hebt
is het goed(koop) zaken doen met al die aanbiedingen en speciale
kortingen voor vertrouwde relaties.
Ik verliet het Jaarbeursgebouw met veel glossy documentatie over
hoe mijn werkplek vóór het jaar 2000 behoort te zijn ingericht als ik
'bij' wil zijn. Voor het komende jaar heb ik een gratis abonnement
op VIP, wat staat voor Vakblad voor Image Processing. Dat toe
komstgerichte staat in schril contrast met mijn dagelijkse activitei
ten in het kader van het verleden, in 1996 onder meer het Jaar van
het Industrieel Erfgoed. Retrospectief heb ik 10 jaargangen van dat
zelfde VIP op CD ontvangen. Kan ik thuis met mijn multimedia-pc
eens de ingebouwde CD-speler gebruiken waar die voor is: het lezen
van een digitaal tijdschrift. Tot nu toe draaiden er muziek-cd's tij
dens het schrijven van artikeltjes of brieven.
Mijn gevoelens na afloop waren ambivalent: ik heb veel futuristisch
bewonderd, maar daarbij was veel dat mijn organisatie of ikzelf niet
een, twee, drie zal gebruiken. Ik was opgelucht de oude vertrouwden
te hebben gezien: de leveranciers van zuurvrije dozen, de verrijdbare
kasten, de lades voor groot, liggend materiaal, de kleurgecodeerde
archiefmappen, de microfilmrollen, de commerciële bureaus die in
opdracht archieven in goede en geordende staat brengen. Bovenal
sterkte de gang naar DIS '96 mij in de gedachte dat er specialisten
nodig blijven die de inhoud en de kwaliteit van het basismateriaal
bekijken, die weten hoe te structureren, die zich verdiepen in de (te
verwachten) vraag van de gebruiker van het historische materiaal dat
in de depots op benutting wacht: de tot de archivistiek, zo u wilt tot
Informatiedienstverlening opgeleiden.
-archiefrestauratie/ massaconservering
- behandeling van brandschade
- kunstvoorwerpen-restauratie
- vacuüm-vriesdrogen
- textielconservering
- opbergsystemen
Beschadigde archivalia worden gereinigd,
aangevezeld en voorzien van zuurvrije omslagen.
ft»
M»
r-t»
f»
f
ft
Jarenlang waren Sovjetarchieven moeilijk toegankelijk voor historici:
een Russische historicus kon alleen met toestemming van het insti
tuut waaraan hij verbonden was en na goedkeuring van het archief
zelf, documenten inzien die betrekking hadden op zijn onderzoeks
thema. Voor buitenlandse onderzoekers was het vaak nog moeilijker
om documenten in te zien.
Gedurende de perestrojka voltrok zich een revolutie in het Russische
archiefwezen: steeds meer archieven werden toegankelijk voor zowel
Russische als buitenlandse onderzoekers en steeds meer documenten
werden gedeclassificeerd. Er werden zelfs afspraken gemaakt met
buitenlandse archieven omtrent de verfilming van Russisch mate
riaal, zodat dit ook raadpleegbaar zou kunnen worden buiten Rus
land. Eén van de meest omvangrijke microfilmprojekten waarmee
begonnen werd, is een projekt van Hoover Institution (Stanford
University) en Chadwyck Healy Ltd in samenwerking met het Rus
sische Staatscomité voor het Archiefwezen (RosArchiv). Binnen dit
projekt worden grote hoeveelheden documenten van verschillende
Russische Staatsarchieven verfilmd, waaronder tot voor kort geheime
documenten zoals uit bijvoorbeeld het archief van Stalin. Door dit
soort projecten verdient het Russische archiefwezen harde valuta, die
het hard nodig heeft.
In Rusland groeit de laatste tijd echter het verzet tegen de manier
waarop zulke grote delen van Russisch archiefmateriaal verfilmd
worden. In januari van dit jaar werd in Izvestija een polemiserend
stuk geplaatst over de veronderstelde "verkwanseling van het cul
tureel erfgoed". Niet alleen dit aspect, maar ook het feit dat directies
van Staatsarchieven geen enkele inbreng hadden in het projekt
maakten dat de behoefte aan een wat behoudender beleid groeide.
Pichoja, de voorzitter van RosArchiv en een belangrijk persoon ach
ter de perestrojka in de archiefwereld, werd mede om deze reden,
diezelfde maand ontslagen. Over het gehele front lijkt zich nu een
soort ommekeer in het proces van steeds grotere toegankelijkheid te
voltrekken. Zeker met het oog op de presidentsverkiezingen in juni
1996 is men wat terughoudender geworden wat betreft de perestroj
ka in het archiefwezen. Dit betekent in de praktijk voor onderzoe
kers dat het steeds vaker voorkomt dat materiaal waar collega-on
derzoekers in 1994 nog fotokopieën van hadden laten maken, dat in
1996 niet meer mogelijk is. Hoe het verder gaat met microfilmpro
jekten als dat van Hoover en Chadwyck Healey, is vooralsnog niet
duidelijk.
Ondanks deze behoudender politiek ten opzichte van de toeganke
lijkheid van archiefmateriaal, is er echter zeker sprake van een veel
grotere toegankelijkheid dan vóór de perestrojka, wat betekent dat er
een schat aan interessant materiaal raadpleegbaar is. (Bernedine Bos)
Het Gemeentearchief Amsterdam heeft een nieuw systeem van be
zoekersregistratie in gebruik genomen. Sinds januari 1996 kunnen
alle bezoekers die van de studiezalen gebruik willen maken een
Archiefpas krijgen na het tonen van een persoons- en adreslegitima
tie. Op de pas staan, behalve een barcode en registratienummer, de
naam en een ter plekke vervaardigde foto van de pashouder. Deze
archiefpas geeft gedurende drie jaar recht op toegang tot de studie
zalen en het gebruik van de archieven en verzamelingen mits men
zich houdt aan de daarvoor geldende regels. Daarnaast geeft de pas
recht op allerlei 'vaste-klanten-aanbiedingen', variërend van kortin
gen bij aankopen in de boekwinkel tot een gratis tweede kop koffie.
Degene die het archief niet meer dan éénmaal bezoekt of die niet de
juiste legitimatiegegevens bij zich heeft, krijgt een dagpas. Een dag
pas is een kartonnen kaartje dat slechts een dag geldig is. Naam,
adres en geboortedatum van de bezoeker worden wel geregistreerd.
Komt de bezoeker opnieuw dan wordt, om een archiefpas te maken,
het nummer van de persoonslegitimatie toegevoegd aan de overige
gegevens. Het systeem zal in de loop van dit jaar op de verschillende
studiezalen gekoppeld worden aan systemen om originelen aan te
vragen, signaalkaarten te ontvangen en het gebruik van de atlas te
registreren. Invoering van dit systeem is onderdeel van een verbete
ring van de beveiliging van de documenten in archieven en verzame
lingen. Tegelijkertijd biedt het systeem gegevens over bezoekers en
bezoeken, zodat de dienstverlening nog beter kan worden aangepast
aan de wensen van de klant.
Tussen 3 oktober en 1 december zal in het Gemeentearchief Amster
dam een tentoonstelling worden gehouden, gewijd aan de plannen
voor bruggen over het IJ, die tussen 1851 en 1885 gemaakt zijn
door de Amsterdamse aannemer Jan Galman (1807-1891). De ten
toonstelling is zowel een presentatie van een collectie tekeningen,
die onlangs geconserveerd is, als een nadere uitwerking van het
thema infrastructuur, namelijk de overbrugging van het IJ, een
streven, dat nooit heeft kunnen ontsnappen uit het rijk der illusiën.
Gemeentelijke besluitvorming leidde in de twintigste eeuw tot de
aanleg van de IJ-tunnel, maar ook nu is het idee om een brug over
het IJ te bouwen nog in staat enthousiasme te wekken. Jan Galman
heeft in totaal vijftien plannen ingediend, die door het gemeentebe
stuur na aanvankelijk serieuze bestudering niet overgenomen wer
den. Een belangrijk obstakel was de onzekerheid die tot in het derde
