evacuatie
zonder rampenplan
naar risicobeheersing
Werk
in
uitvoering
'"s
3r. •-.
X',
Toegang
j
"Z'
z:
I
Gebruikte literatuur
INTERNATIONAAL INSTITUUT VOOR SOCIALE GESCHIEDENIS
Het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) in Amsterdam heeft een groot aantal
het nsc, h^Tf iT" °Pk '"T Van, S0Ciale Seschiedenis- Tot de bijna 2000 archiefcollecties die
den I I h r1 r naWnsd,1Pvan PL Trakna. F- Domela Nieuwenhuis en j M
behoren nl^r «TlJ T d' k™kb™=gmg. Tot de vele internationale archieven
Sylvia Pankhu se,CIEmm T";? V'T U T M°* Friedridl Engds' maa' ook het arcbirf
19OT Z, T Go'dma». K"1 Kautsky en materiaal van de Chinese studentenopstand van
en spotprenten Het'lISG hé'f C""", monograten ['«"«heken, foto's, affiches
spotprenten. Het IISG heeft een geautomatiseerd catalogussysteem waarin al het aanwezige materiaal
IS opgenomen. De catalogus is via Internet beschikbaar.
Voor meer informatie:
Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis
Cruquiusweg 31
1019 AT Amsterdam
tel. 020-6685866
fax: 020-6654181
website (inclusief catalogus): http://www.iisg.nl
e-mail adres: inf.gen@iisg.nl
18
Door J.J.A. Buylinckx.
^1'RCHlEP'fOMMEi^fl
De lokale situatie
19
VLKOF.UL nrjZOXDEUIlKDK.V:
\-W
"f
J'/,/.
SlfiSALEMïHT-KAART.
p.- Jte>.
z«t» na y.
u"'»«'i«r*<">
«'V.
y X- iw.
- *y£*//nc&
(nu. —fWu f
S—
I "tatert
richting van een meer verfijnde controle van de staat over zijn bur
gers. Alphonse Bertillon is bijna vergeten, een klein straatje in het
vijftiende arrondissement van Parijs herinnert nog aan hem. In het
Rijksarchief van Drenthe zijn de restanten van zijn opzienbarende
identificatiemethode bewaard gebleven.
Lrar--.
"«•As,
1 IWli. /J
*?.s ,1W
tra*,.,///
1 ra-W,".#/yG'' i Hre-l-li.
i rr*. .j
ra- TL.
2 y
miOT.lt. LAl.m «CArM
De microfiches van de kaarten zijn op alfabetische wijze geordend
voor iedere belangstellende toegankelijk op studiezaal 2 van het
Rijksarchief van Drenthe (tel. 0592-313523). Op de kaarten is een
nadere toegang gemaakt waarin gezocht kan worden op naam,
woonplaats, beroep etc. van de duizenden uit het hele land die in de
periode van 1896-1901 op deze bijzondere wijze zijn geregistreerd.
Voorts bestaat de mogelijkheid om de foto's te laten reproduceren.
Stephen Jay Gould, The mismeasure of man (New York 1981)
Henry T.F. Rhodes, Alphonse Bertillon. Father of scientific detection (Londen 1956)
Carlo Ginzburg CWg als methode: essays over verborgen geschiedenis, kunst en maatschappeltjke herinnering (Nijmegen 1988)
ett. onnage. Handle,dtng voor den beambte belast met de toepasstng der Itchaamsmeüng enz. volgens het stelsel van Alphonse Bertillon, 1895.
i
Het streekarchief Bommelerwaard
In januari en februari 1995 traden de Nederlandse
rivieren buiten hun oevers. Tienduizenden mensen
moesten worden geëvacueerd omdat de dijken op
springen stonden. In aller ijl moesten ook de archie
ven van het Streekarchief Bommelerwaard worden
overgebracht naar een veiliger oord. Jan Buylinckx
doet verslag van deze enerverende dagen in zijn ar
chief en van de periode die erop volgde. Na de crisis
was de tijd gekomen om eens goed na te denken over
wat te doen in dergelijke gevallen. Niet een probleem
van het streekarchief Bommelerwaard alleen: een
poging om te komen tot landelijke richtlijnen voor
een betere risicobeheersing door archiefdiensten.
De Bommelerwaard is het gebied tussen de Waal en de Maas in de
omgeving van Zaltbommel. Het Streekarchief met dezelfde naam
bestaat sinds 1982 en is een gemeenschappelijke regeling tussen de
acht gemeenten in het gebied en het Polderdistrict Groot Maas en
Waal. Het is gevestigd in een nieuw gebouw in Zaltbommel, dat
eind 1994 officieel werd geopend. De archiefbewaarplaats heeft een
capaciteit van 2500 strekkende meter planklengte, waarvan ten
tijde van de hoogwatercrisis ongeveer 1500 meter was gevuld. De
archiefbewaarplaats met bijbehorende kantoor- en studiezaalruimten
zijn op de begane grond, maar er is een kelder waar de luchtbehan-
delings- en verwarmingsapparatuur staat opgesteld. Er werkten be
gin 1995 bij de archiefdienst zes vaste en tijdelijke krachten (omge
rekend naar full-time functies: 4,5).
Toen in maart 1993 de nieuwbouw van het Streekarchief van start
ging, was het 132 jaar geleden dat de Bommelerwaard na een dijk
doorbraak in zijn geheel onder water stond. Behalve wellicht bij per
soneel en bestuurders van waterschappen leek er nauwelijks nog enig
besef aanwezig dat de rivier een ernstige bedreiging kon vormen.
Wellicht de reden dat er bij de bouw geen speciale voorzieningen
werden getroffen tegen mogelijke wateroverlast. Indien bij het hoog
water rond Kerstmis 1993 de bouw niet reeds in zijn laatste stadium
was geweest, zou er wellicht alsnog meer aandacht zijn gekomen
voor die speciale maatregelen, alhoewel dat hoge water voornamelijk
werd gezien als een zeer zeldzaam natuurverschijnsel in het Limbur
gse. De plannen voor de bouw van de archiefbewaarplaats waren
uiteraard conform de voorschriften voorgelegd aan Gedeputeerde
Staten, maar de Provinciale Archiefinspectie had blijkbaar geen aan
leiding gezien om het streekarchief op dit punt te houden aan de
door het Landelijk Overlegorgaan Provinciale Archiefinspecties
(LOPAI) geformuleerde 'Voorschriften Archiefruimten'. Daarin
wordt bepaald dat de archiefbewaarplaats bestand moet zijn tegen
overstromingen als gevolg van dijkdoorbraken (tenzij het overstro
mingsrisico niet groter is dan éénmaal per duizend jaar) en te hoge
waterstanden in watergangen. De volgens die voorschriften vereiste
berekening van de waterhoogte die kan ontstaan bij calamiteiten
werd niet opgemaakt. De archiefbewaarplaats moet volgens dat
zelfde artikel 10 cm. boven dit hoogste niveau liggen, dan wel zijn
voorzien van een waterkering tot 10 cm. boven dat niveau.
Tijdens de bouw had met eenvoudige middelen en tegen relatief
weinig meerkosten iets kunnen worden gedaan om de schade in
geval van wateroverlast te beperken. Al was het maar door te kiezen
voor waterwerende kluisdeuren, waterwerende kleppen in het lucht
behandelingssysteem en de plaatsing van de apparatuur voor de
klimaatregeling op het dak van de bewaarplaats in plaats van in de
kelder, het laagste punt van het gebouw.
Maar, zoals gezegd, bij de voorbereiding van de bouw werd hoog-
Deze bijdrage is een bewerking van mijn voordracht tijdens het congres van de KVAN in november 1995.
Nulnummer augustus 1996
