n
048 p
Kerntaken en meer
De gebruiker centraal: ervaringen, wensen en
verwachtingen van professionele onderzoekers
ten aanzien van de digitale onderzoekomgeving
Zoeken en zoeken leren
Wel/niet doen
De wensen van professionele onderzoekers
Marie-Christine Engels
In verslagen en monitors worden vaak cijfers van het aantal
bezoekers op archiefwebsites genoemd. Die vertellen ons niet
hoe de bezoekjes zijn bevallen en of ze bewust naar een
archiefsite op zoek waren. Binnen het Atelier DOD heb ik daarom
met behulp van een vragenlijst, grotendeels bestaande uit open
vragen, aangevuld met enkele interviews, in kaart gebracht aan
welke generieke hulpmiddelen professionele onderzoekers op
de archiefsites behoefte hadden. Een stuk of tien historici, een
kunsthistoricus en een professionele genealoog hebben aan het
onderzoek meegewerkt. De leeftijden van de deelnemers,
onderwerpen van onderzoek, de onderzochte tijdvakken en
gebruik van archiefinstellingen varieerden. Bovendien heb ik
gesproken met mensen die ervaring hebben met het werken op
digitale onderzoekplatforms om gebruik en behoeften in kaart
te brengen die tevens nuttig kunnen zijn bij het opzetten van
een digitale onderzoekomgeving.
Voor onderzoekers is belangrijk dat verschillende manieren van
zoeken naast elkaar kunnen worden toegepast. Hoewel historici
vrijwel allemaal, mede onder invloed van Google, meer gericht
met trefwoorden zijn gaan zoeken, maken ze nog graag gebruik
van de oorspronkelijke structuur van het archief. Dat geldt ook
voor de professionele genealoog, terwijl de kunsthistoricus
het juist een minder handige manier van zoeken vindt. Het vergt
zeker enige training en binnen de verschillende opleidingen is
niet altijd ruimte voor lessen in archiefonderzoek. De focus zal
bovendien verschillen. Leeftijd lijkt bij de keuze in het
zoekgedrag minder een rol te spelen dan gedacht: het pleidooi
voor pdf's en papieren toegangen, waarin je al bladerend op een
idee wordt gebracht, komt opvallend genoeg van jong en oud.
Dingen die anders niet waren opgevallen, kunnen zo gevonden
worden. Werken met zoektermen levert overigens net zo goed
onverwachte treffers op. De onderzoekers twijfelen regelmatig of
ze de juiste zoektermen hadden gebruikt en alle beschikbare
informatie hadden gevonden.
Archivarissen kunnen, mits ze daartoe de tijd krijgen, uitgroeien
tot expert-users en als educators de helpende hand bieden.
Een link naar een recente wegwijzer voor historici kan een
bredere doelgroep eveneens helpen. Het idee om op de site tips
op te nemen van onderzoekers kan ook zinvol zijn, evenals een
reactiemogelijkheid of er in de geboden uitleg nog iets
ontbreekt. Zo krijgen we tegelijkertijd meer zicht op de digitale
bezoekers. Archiefinstellingen zouden bovendien nog meer
gezamenlijk op kunnen trekken bij het maken en beschikbaar
stellen van tutorials, bijvoorbeeld over wet- en regelgeving rond
audiovisueel materiaal. Daarnaast is het belangrijk
verwachtingen te managen: archiefonderzoek kost vaak tijd en
geduld, iets wat in populaire tv-programma's over genealogisch
onderzoek naar voorouders nauwelijks in beeld wordt gebracht.
Aangeven dat volhouden loont en dat de speurtocht zelf ook
leuk kan zijn, is belangrijk.
