Participatief identificeren: virtuele en
uitgestelde acquisitie
groot aantal objecten en archieven participatief verworven en
de wijze waarop dat is gebeurd, vertoont veel overeenkomsten
met het concept van co-creatie van Van Leeuwen en Rock en met
Theimers variant van het participatieve archief.
Voor Bijlmer Meer was co-creatie een ideale werkwijze
om verhalen over het dagelijkse leven in de Bijlmer te
verzamelen, gebaseerd op een dialoog tussen Imagine IC en
de participanten. Hierbij gaat het Imagine IC niet zozeer om
collectievorming. Verzamelen vat Imagine IC op als een
dynamisch proces van identificeren en aanwijzen van culturele
repertoires in de vorm van objecten, documenten en immateriële
uitingen. Verzamelen betekent dan presenteren, annoteren,
bevragen, transformeren, zonder het vergeten, achterlaten en
verwijderen door archiefvormers uit te sluiten. Bij dit hele proces
worden mensen betrokken die emotioneel, professioneel of op
een andere manier zijn verbonden met het onderwerp en die
met hun specifieke kennis en middelen de collectie meerwaarde
geven. Deze kijk op verzamelen is verwant aan die van Theimer,
waarin wordt onderstreept dat de participanten de archiefcol
lectie verrijken en niet de archivarissen of de erfgoedspecialisten.
Hoe gaat Imagine IC bij het verzamelen precies te werk, ofwel
hoe wordt invulling gegeven aan identificeren, waarderen,
ontsluiten en beheren van particuliere archieven?
Bij Imagine IC zijn alle projecten gebaseerd op participatie en
wordt vaak samengewerkt met sleutelfiguren en ambassadeurs.
Zij hebben veel contact en kunnen veel mensen bereiken; ze
dragen Imagine IC een warm hart toe en vertellen anderen graag
wat Imagine IC doet en waarom dat zo belangrijk is. Voor een
project als Bijlmer Meer organiseert Imagine IC verschillende
participatiebijeenkomsten en er is zelfs een participatiemede
werker aangesteld. Deze medewerker beschikt over een groot
netwerk in Zuidoost, hij heeft fijne voelhorens voor wat er leeft in
Zuidoost en hij participeert in de netwerken van sleutelfiguren,
ambassadeurs en participanten. Al deze partijen maken samen
met Imagine IC van identificeren een proces waarin vanuit
gelijke posities aan een gezamenlijk doel wordt gewerkt:
cultuur-historische kennis vergroten en zoeken naar archieven
en objecten voor de tentoonstelling en de collectie.
In deze opzet is identificeren een andere manier van
verzamelen, die lijkt op het 'Nieuwe Verzamelen' in de
museumwereld. Dit museale concept van collectiespecialist
Arjen Kok onderscheidt drie manieren van verzamelen. In het
eerste geval is het musea niet in de eerste plaats te doen om
objecten, maar om relaties. Bij de tweede manier gaan musea
strategische allianties aan met partners in een verzamelnetwerk.
Bij de derde optie stellen musea zich op als een platform voor
individuen en groepen die hun eigen erfgoed verzamelen. In
alle drie de manieren van het 'Nieuwe Verzamelen' verandert
zowel het object van verzamelen als de experthouding van
erfgoedinstellingen. Individuen en groepen krijgen een actieve
rol in het samenstellen van hun eigen erfgoed en dat heeft
gevolgen voor de wijze van waarderen. Een actieve rol bij het
verzamelen betekent ook een actieve rol hebben bij het
waarderen van erfgoed.
De werkwijze van Bijlmer Meer IC past heel goed bij het
'Nieuwe Verzamelen', omdat Imagine IC het identificeren van
archiefvormers als speerpunt ziet. In feite verzamelt Imagine IC
voor Bijlmer Meer zowel interacties (tussen mensen uit Zuidoost
onderling en met hun omgeving) als archieven. In deze zin is
Bijlmer Meer een uitstekend voorbeeld van een platform dat
participanten - met Imagine IC als een actieve deelnemer - in
staat stelt om verhalen over Zuidoost te verzamelen. Bijlmer
Meer heeft behalve met het museale 'Nieuwe Verzamelen'
