Geen integraal selectiebeleid maar samenwerking
De vraag bleef hangen of hiermee het historisch motief in de selectie in ere werd hersteld. Als
archivarissen hun selectiebeslissingen gaan baseren op een door met historici en statistici uitgevoerde
identificatie van de belangrijke historische trends en hotspots (gebeurtenissen die een opvallende of
intensieve interactie tussen overheid en burger en/of burgers onderling veroorzaken), drukken ze dan
niet teveel hun stempel op de geschiedenis en op het collectieve geheugen?
Het Nationaal Archief, zo bleek tijdens het college, is inmiddels een andere weg ingeslagen.
Het opstellen van trendanalyses kost veel tijd en hetzelfde geldt voor de implementatie ervan en zeker
voor het inbouwen van de gesignaleerde trends in de waarderingsfunctie van archiveringssystemen
van de betrokken overheden. Er wordt nu geëxperimenteerd met een pragmatische analyse van
hotspots op basis van een brainstorm met een paar sleutelfiguren binnen het departement. Zo kruipt
de trendanalyse dicht tegen de risicoanalyse aan en keert hij weer in het perspectief van de
archiefvormer terug.
Er zijn voldoende redenen om te twijfelen aan de methodische en praktische mogelijkheden voor
het openbare archiefwezen om vanuit een overheidsoverstijgend gezichtspunt de Nederlandse
samenleving op een representatieve manier in een homogene collectie Nederland te documenteren.
En dat is misschien maar goed ook. Eenheidsdenken is totalitair denken, heeft Lyotard ooit gezegd.
Het formuleren van een uniforme selectiedoelstelling en het uitwerken van die doelstelling in
selectiecriteria die op alle archieven worden toegepast, doet geen recht aan alle tegenstrijdige
belangen van particuliere organisaties en personen en hun uiteenlopende motieven om archief te
vormen, te vernietigen of permanent te bewaren.
Pluriformiteit is het motto. Openbare archiefdiensten, categoriale archiefbeherende instellingen,
andere institutionele archiefbeheerders en de grotere particuliere archiefvormers kunnen de
beschikbare selectie-instrumenten naar hun eigen hand zetten en met behulp van die instrumenten
vanuit hun eigen gezichtspunt hun eigen domein en in onderlinge samenwerking heel Nederland in
al zijn variëteit met archieven documenteren. Het openbaar archiefwezen zou in die constellatie niet in
de eerste plaats moeten verzamelen, maar moeten coördineren. De herinvoering van een centrale
registratie van particuliere archieven, een betere samenwerking tussen alle institutionele
archiefbeheerders, de ondersteuning van particuliere archiefvormers, de ontwikkeling van technieken
en programma's die archiefbeheer online faciliteren en de advisering van particuliere archiefvormers:
het zijn allemaal middelen om op een minder totalitaire manier de documentatie en de
zelfdocumentatie van de samenleving te bevorderen.
