Nieuwe selectie-instrumenten: retrospectieve, prospectieve en
andere trendanalyses
toneelverenigingen, Pinkstergemeenten, broers en zussen, muziekkorpsen, kerkgenootschappen,
waterschappen, criminele circuits, petrochemische bedrijven, hondenkennels, chapters van motorclub
Satudarah, IS-cellen, fanclubs, poëzieworkshops, oom Jan en tante Joke, middelbare scholen,
eenoudergezinnen, kortom iedereen in elk verband in elke onderlinge relatie voor zover door
archieven gedocumenteerd?
Wat de samenleving is en hoe je die kunt documenteren is in de eerste plaats een kwestie van
gezichtspunt. In De biograaf vertelt Alain de Botton het verhaal van de man die het leven in kaart wil
brengen van het meisje Isabel, dat hij goed kent en dat niet beroemd is. "In café's drinkt ze melk, ze
gaat eens per week zwemmen, ze zou graag meer boeken lezen en heeft achttien mensen gekust."
De man probeert haar hele leven te documenteren, maar kan niet bepalen wat belangrijk is en wat niet
en welke vragen hij haar moet stellen. Hij stelt daarom alle vragen die in hem opkomen, bijvoorbeeld
waarom ze haar tandenborstel in haar linkerhand houdt als ze haar tanden poetst. Uiteindelijk krijgt hij
van Isabel te horen dat de vragen die hij stelt er voor haar niet zo toe doen.
Van de selectie-instrumenten van Gewaardeerd Verleden heeft in de colleges de historische
trendanalyse de meeste aandacht gekregen. De trendanalyse is gericht op de identificatie van die
archieven die verband houden met een representatieve of juist zeer uitzonderlijke maatschappelijke
ontwikkeling en die om die reden bewaard moeten blijven. Deze trendanalyse is inmiddels
als onderdeel van de nieuwe selectie-aanpak door het hele Nederlandse archiefwezen als selectie
instrument geaccepteerd. Bij de start van het atelier waren er al verschillende voorbereidende
onderzoeken en experimenten mee gedaan. Zij werden gepresenteerd in een van de colleges, dat
daardoor misschien wel het meest interessante was.
Het Nationaal Archief heeft tussen 2010 en 2012 al voor verschillende overheidsdomeinen
retrospectieve trendanalyses uitgevoerd om te bepalen welke archieven van de rijksoverheid uit de
periode 1976-2005 zouden moeten worden overgebracht. Het Stadsarchief Amsterdam heeft - deels
in het kader van dit atelier - het Bureau Onderzoek Statistiek (O+S) van de gemeente zelfs een
prospectieve trendanalyse laten doen. Ook de Vereniging van Nederlandse Gemeenten heeft ter
voorbereiding van de nieuwe gemeentelijke selectielijst een trendanalyse gepubliceerd, waarin vooral
opvalt, dat alle taken van de Rijksoverheid buiten beschouwing zijn gelaten (daar moet de rijksoverheid
zich maar om bekommeren), terwijl internationale ontwikkelingen ook op het lokale beleid van
invloed kunnen zijn.
