Archiefdiensten en de samenleving: ook een kwestie van gezichtspunt is misschien zinniger. Los daarvan: hoe particuliere archiefvormers naar de samenleving kijken en hoe hun archieven hun interactie met de samenleving documenteren is een vraag die in zijn algemeenheid door de ongelijksoortigheid van particuliere archieven niet kan worden beantwoord. Archieven documenteren interacties tussen overheden en particulieren en tussen particulieren onder ling, maar geven van die interacties geen coherent beeld en geven dus zeker geen coherent beeld van 'de samenleving'. De samenleving is niet een homogeen en vast afgebakend object dat in archieven wordt weerspiegeld, maar een constructie die per gezichtspunt kan variëren. De samenleving documenteren lijkt een onmogelijke opgave als we niet een vast gezichtspunt (de overheid) te kiezen. Dat is ook precies wat archiefdiensten van oudsher doen: de samenleving definiëren als het interventieterrein van de overheid, het terrein waar het overheidsbeleid op gericht is. Maatschappelijke analyses die in het collectiebeleid worden gebruikt zijn analyses van beleidsterreinen of van op het verzorgingsgebied georiënteerde trends. Het archief van de textielfabriek wordt in het systematische archievenoverzicht gerangschikt in de rubriek Economische Zaken. De organisatie van het archiefwezen is een afbeelding van de organisatie van de staat en zijn instellingen, die correspondeert met de organisatie van de overheidsarchieven. Dat bepaalt mede ook de omgang met particuliere archieven. Particuliere archiefvormers storen zich niet aan de grenzen van stad, provincie en land, maar maken deel uit van verschillende elkaar veelal overlappende netwerken. Voor het openbaar archiefwezen lijkt het gezichtspunt van de overheid bij het documenteren van de samenleving een zinnig gezichtspunt. Het past bij een collectiebeleid dat gericht is op overheids archieven, opgevat als representaties van het handelen van de overheid in haar interactie met burgers, en op particuliere archieven waarin het spiegelbeeld van het overheidshandelen zichtbaar wordt. Het gezichtspunt van de overheid is ook een noodzakelijk gezichtspunt. De overheid heeft een directe, in de Archiefwet vastgelegde verantwoordelijkheid voor haar eigen archieven; haar verantwoordelijkheid voor particuliere archieven is subsidiair. De zorg voor particuliere archieven is in de eerste plaats een zorg van de particuliere archiefvormers zelf: ze kunnen ze naar believen bewaren, weggooien of aan elke publieke bemoeienis onttrekken. In dat licht bezien wordt soms wel erg gemakkelijk betoogd, dat door archiefdiensten veilig gestelde archieven een weerspiegeling moeten zijn van de samenleving die hen voortbrengt en die samenleving moeten representeren (Klep, 2005). Maar wat kan die samenleving zonder het overheidsperspectief anders zijn dan een onafzienbare hoeveelheid families, kerncentrales, Archief Heero Viel, geschonken aan Imagine IC

Periodiekviewer Koninklijke Vereniging van Archivarissen

Schetsboek | 2015 | | pagina 111