Een samenleving documenteren die
zichzelf documenteert
Theo Thomassen
Van september tot en met december 2014 was het documenteren van de samenleving het centrale
thema van het vak Vergelijkende Archiefwetenschap, een onderdeel van de master Archiefwetenschap
aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). De colleges waren tevens een onderdeel van het
gelijknamige atelier. Onderzocht werd de manier waarop de samenleving met archieven wordt
gedocumenteerd en de rol van archiefinstellingen daarin. Tegenover elkaar werden gesteld de
groeiende ambitie van archiefinstellingen om de samenleving te documenteren en de groeiende
mogelijkheden van individuen en groepen in de samenleving om zichzelf te documenteren. De
belangrijkste onderwerpen die in de colleges aan de orde kwamen waren de relevante theorieën en
methoden op het gebied van waardering en selectie, nieuwe op documentatie gerichte selectie
instrumenten, verschillende beheerstrategieën voor particuliere archieven, het recht om niet
gedocumenteerd te worden en de rollen die archivarissen kunnen spelen.
Door de verbinding met het atelier kregen de UvA-studenten de mogelijkheid om zich niet alleen
binnen hun eigen onderwijsprogramma maar ook daarbuiten zowel in de theorie als in de praktijk van
de actuele acquisitieproblematiek te verdiepen, in masterclasses, in Open Ateliers, in een symposium
en in het kader van hun scriptie-onderzoek. Andere deelnemers aan het atelier, docenten en studenten
van de Hogeschool van Amsterdam en de Reinwardt Academie en projectmedewerkers van de
betrokken archiefinstellingen, woonden op hun beurt de colleges bij en namen deel aan de debatten.
In dit atelier moesten we de mogelijkheden en onmogelijkheden van het documentatieconcept
verkennen door vernieuwende projecten te verbinden met theorieën over waardering en selectie. Dat
bleek een dankbare opgave. Het ontwikkelen van trendanalyses, het openstellen van archiefdepots
voor particulieren met hun favoriete papieren en het organiseren van participatief verzamelen waren
professioneel aansprekende onderzoeksprojecten. Het documenteren van de samenleving leverde
genoeg interessante theoretische, methodische en conceptuele problemen op, waarvan misschien wel
de belangrijkste was dat er geen consensus mogelijk bleek over wat onder het documenteren van de
samenleving moest worden verstaan. Onderzoek in atelierverband naar documenteren van de
samenleving als acquisitiedoelstelling heeft de UvA-studenten veel nieuwe inzichten opgeleverd die
voor een deel in papers en masterscripties zijn verwerkt.
