Aandacht voor Openbaarheid
Openbaarheid van overheidsinformatie heeft verschillende
functies. De Raad voor het Openbaar Bestuur noemt er zes in zijn
advies Gij zult openbaar maken. Naar een volwassen omgang
met overheidsinformatie (2012).
1. "Openbaarheid dient de controleerbaarheid van bestuur.
Dit is de meest klassieke functie.
2. Openbaarheid heeft een reinigende werking. De integriteit
van het handelen van de overheid loopt risico's wanneer
zaken plaatsvinden in beslotenheid.
3. Openbaarheid kan gezien worden als een prestatie van
de overheid naar de burger. De publiek bekostigde overheid
heeft de plicht om zo transparant mogelijk te zijn in haar
doen en laten. Niet alleen bij beleidsverantwoording, maar
ook bij verzoeken om specifieke informatie.
4. Openbaarheid is een randvoorwaarde voor modern
burgerschap. De overheid kan geen volwaardig burgerschap
propageren zonder burgers de gegevens toe te vertrouwen
die nodig zijn om die rol te kunnen vervullen.
5. Openbaarheid heeft een rol in de verbetering van de
doelmatigheid en de bevordering van het lerend vermogen
van de overheid. Wie beleidsafwegingen afschermt zet
een rem op het lerend vermogen.
6. Er is een verband tussen openbaarheid en economische
groei. Met het mogelijk hergebruik van overheidsgegevens
kan de informatiemarkt worden aangeboord. Er is dus een
potentieel macro-economisch rendement."
(NB De cursiveringen zijn van de hand van de auteur)
Openbaarheid is een onderwerp dat de laatste jaren ook volop
de aandacht heeft van politici en bestuurders, ambtenaren,
journalisten en soms ook van 'gewone' burgers. Zowel de Raad
voor het Openbaar Bestuur als de Nationale Ombudsman
adviseerden recent over de open overheid en de verbetering van
openbaarheid van overheidsinformatie. GroenLinks en D66
presenteerden in december 2013 hun initiatiefwet Open
Overheid. De wet beoogt meer transparantie, omdat overheden
bepaalde informatie uit eigen beweging openbaar moeten
maken. Ook moeten overheden een register bijhouden van (een
deel) van de documenten en datasets waar zij over beschikken.
De eerste plenaire behandeling van het wetsvoorstel heeft
inmiddels plaats gevonden. (Zie ook het artikel van Tineke
Rouschop over de inhoud en voortgang van het wetsvoorstel
op pagina 072 in dit Schetsboek).
In september 2013 publiceerde het kabinet haar visie
op de Open Overheid, waarin zij stelde dat de open overheid
'transparant, faciliterend en toegankelijk' is. De Visie Open
Overheid bepleit dat er gewerkt wordt aan het realiseren van
actieve openbaarheid van overheidsinformatie, zodat burgers
zonder belemmeringen relevante overheidsinformatie kunnen
inzien en gebruiken. Een actieplan geeft uitvoering aan deze
visie. Voor de Tweede Kamer gaat het niet snel genoeg.
Op 6 november 2014 nam de Tweede Kamer een motie aan,
opgesteld door de Kamerleden Oosenbrug, Voortman, Schouw
en Van Raak, waarin de Kamer constateerde dat de uitvoering
van de doelstellingen in het actieplan Open Overheid 'langzaam
verloopt'. De Kamer verzoekt de regering in deze motie om
uiterlijk op 1 juli 2015 onderzoeksrapporten, uitvoeringstoetsen,
inkoopinformatie en subsidie-informatie beschikbaar te stellen
en een plan te hebben voor de categorieën overheidsinformatie
die actief verstrekt gaan worden.
Afbeelding: Motie Oosenburg