Archiefwet en openbaarheid
Een onderzoeker en de WOB
Ervaringen met de Wet Openbaarheid van Bestuur
dr Cees Wiebes
dit onderwerp van het Nederland
se ministerie van Buitenlandse
Zaken ter inzage te krijgen.
22 Gerechtshof Amsterdam, arrest
8 juli 1993, rolnummer 235/91
kg (met dank aan mrj. van Kleef,
algemeen secretaris van de Advies
commissie voor Vreemdelingen
zaken); De Volkskrant, 13 augustus
1993: 'Hof acht publicatie
geheime gegevens over vreem
delingenbeleid onrechtmatig.
Geograaf misbruikte vertrouwen.'
[116]
'Archiefregimes'
In mijn onderzoekswerk binnen de wereld van ar
chieven heb ik mij, als part-time universitair do
cent van de Vakgroep Internationale Betrekkingen
en Volkenrecht bij de Universiteit van Amsterdam,
de laatste jaren voornamelijk beziggehouden met
wetenschappelijk onderzoek op een tweetal terrei
nen. Allereerst de buitenlandse politiek en het na
tionale veiligheidsbeleid van Nederland. De af
gelopen twaalf jaar heb ik als politicoloog op dit
gebied onderzoek verricht in binnen- en buiten
landse overheidsarchieven hetgeen onder andere
resulteerde in een dissertatie waarin een vergelij
king tussen het Nederlandse en Belgische veilig
heidsbeleid tussen 1940 en 1949 en de besluitvor
ming rond de deelname aan het Noordatlantisch
verdrag centraal stond.
Dit proefschrift, geschreven met mijn collega
Bert Zeeman, was voornamelijk gebaseerd op mul
tinationaal archiefonderzoek in die landen die bij
de totstandkoming van de navo waren betrokken.
U zult zich kunnen voorstellen dat een dergelijk
onderzoek mij in aanraking heeft gebracht met een
veelheid aan verschillende archiefregimes. Zo
heeft de Engelse of buitenlandse onderzoeker in
Groot Brittannië te maken met een strikte dertig
jaren grens waar door geen enkel ministerie of in
stantie van afgeweken wordt. Ook het proces van
vrijgave van documenten verloopt veel problema
tischer en de hele archiefcultuur in Engeland is ook
veel 'stijver' vergeleken met ons land. In relatie met
het Britse archiefwezen is de volgende uitspraak
dan ook zondermeer van toepassing: Secrecy Is like
Calcium build into the civil servants bones
De contacten tussen het Britse Algemeen Rijksar
chief (het Public Record Office) en de verschillen
de ministeries verlopen ook veel moeizamer dan in
Nederland. De hiërarchie is in Londen ook vol
strekt anders. Om nog een voorbeeld te geven: dos
siers die bijvoorbeeld reeds bij het Public Record
Office waren gedeponeerd maar tijdelijk zijn over
gebracht naar een ministerie kunnen op het be
treffende departement vaak langdurig blijven lig
gen en zijn dan niet te raadplegen. Vergelijkbare si
tuaties doen zich in Den Haag ook wel eens voor
maar een telefoontje vanuit het ara naar het be
wuste ministerie of instituut is meestal voldoende
en de onderzoeker kan vaak spoedig de door hem
of haar verlangde dossiers inzien. In Londen zullen
echter weinig medewerkers van het Public Record
Office bereid gevonden worden om een dergelijk
telefoontje te plegen. Slechts na de grootst moge
lijke druk van de zijde van de buitenlandse onder
zoeker is men daar, meestal mokkend, toe bereid.
De onderzoeker en de WOB
Behalve een confrontatie met diverse archiefregi
mes brengt een onderzoeksterrein als het buiten
landse en defensiebeleid van Nederland de onder
zoeker natuurlijk ook al gauw in aanraking met de
wob. Als wetenschapper krijgt men reeds snel te
maken met vraagstukken die van direct belang zijn
["7]
