Dr Nicolas Japikse, directeur van het Koninklijk in het Koninkrijk der Nederlanden in woord en
Huisarchief van 1928-1944. Uit: Persoonlijkheden beeld (Amsterdam, 1938) 745
[84]
Gezien echter het belang van H. M. de
Koningin is hij ervoor de verkoop zoolang
mogelijk te traineeren. De Landsadvo
caat wees er op gevoelsmotieven op zij te
schuiven en alleen het practische nut te zien
en dat is, dat niets naar Duitschland gaat.
Mochten mij later verwijten hierover gedaan
worden, dan kan ik naar dit gesprek met hem
verwijzen..'35
Japikse, ook hierin een zoon van zijn vader, dekt
zich dus in. Uiteindelijk wordt het standpunt van
Van der Does ook dat van de Hofcommissie: offi
cieel voorverkoop, officieus traineren.3<s
Reeds bij hun onderhoud op 24 maart (zie hier
voor) kondigt Bockamp bij Japikse jr aan dat het
Algemeen Rijksarchief en daarmee de Algemeen
Rijksarchivaris Bijlsma het 'oppertoezicht' over
het kha zal krijgen, onder auspiciën van Vollmer.
De dagelijkse leiding zal in handen van Rijksarchi
varis Graswinckel komen. Zij zullen bij de verkoop
de noodzakelijke maatregelen nemen met betrek
king tot de archivaliën van het kha.37 Reeds twee
weken later neemt Bijlsma hierop een voorschot:
hij neemt onaangekondigd een bezoekster mee en
houdt zich niet aan de officiële openingstijden van
het kha. Japikse jr voelt zich (terecht) gepasseerd
en overweegt de Algemeen Rijksarchivaris de toe
gang te ontzeggen:
...Zoolang deze koop, door de Nederland-
sche Staat, waaraan ik niet wensch mee te
werken of waarop ik geen invloed wensch uit
te oefenen, niet gesloten is, zal ik de regelen,
die door H.M. de Koningin vastgesteld zijn,
nauwgezet nakomen.,'38
Intern beschuldigt Japikse Bijlsma er ook nog van
met de Duitsers onder één hoedje te spelen (terwijl
deze slechts, zoals een goed archivaris betaamt, zo
veel mogelijk voor de vaderlandse historie belang
rijke stukken onder zijn veilig beheer wenst te heb
ben). Bockamp moet ingrijpen en doet dit door Ja
pikse bij deze zaak buiten spel te zetten. Geheel in
lijn met het financiële argument voorverkoop, im-
mers een vacant gebouw verkoopt men gemakke-
lijker dan een functioneel gebouw, doet Bockamp
veel moeite om aan te tonen, dat het gebouw van
het kha bij bombardementen geen veilige archief
bewaarplaats kan vormen. Diverse instanties scha
kelt hij hiertoe in.3? Japikse doet nog vergeefse
moeite om het tegendeel aan te tonen en in mei en
juni 1944 wordt de inhoud van het archief overge
bracht naar bunkers in Heemskerk en Zand-
voort.4° Een klein deel van de stukken is op het
ara achtergebleven om daar gereproduceerd te
worden; door gebrek aan chemicaliën komt daar
echter weinig van terecht.4'
Uiteindelijk gaat de verkoop in het geheel niet
door. De vertragingstactieken van Japikse en de
Hofcommissie doen blijkbaar hun werk in de zo
mer van 1944 en na Dolle Dinsdag wordt over de
hele zaak zelfs niet meer gesproken. In de woorden
van de Hofcommissie:
Door het vertrek van [Bockamp en Vol
lmer] en hun niet terugkeren in het nog onbe-
vrijde gedeelte van Nederland, kan worden
aangenomen, dat de posten, die zij bekleed
den, zijn opgeheven. De Hofcommissie heeft
dus weer het vrije beheer over de Koninklijke
goederen gekregen, al geldt nog steeds het ver
beurdverklaringsbes luit van 1942 ten aanzien
van de particuliere goederen van H. M. de
Koningin.[.Tevens dient te worden opge
merkt, dat de overdracht aan het Rijk van het
kha, thans geheel van de baan is.'42
Overigens keerde Bockamp later wel degelijk in
functie terug. Op de afgeblazen verkoop had dit
echter geen invloed.
Juist ook wat betreft het kha is interessant of al
le uitgewisselde stukken na de oorlog hun weg
weet naar Nederland hebben teruggevonden. De
heer Ubels sr, tijdens de bezetting amanuensis bij
het kha, deelde hieromtrent mee dat reeds in de
lente van I943> dus korte tijd na de overbrenging
van de Austausch' (bestaande uit acht kisten), de
medewerkers van het kha via het verzet ter ore ge
komen, dat deze kisten direct naar de bewaarplaats
Fort Ehrenbreitstein bij Koblenz waren overge
bracht; dit in tegenstelling tot de in het riod aan
getroffen ontvangstbewijzen van de Staatsarchie
ven te Koblenz en Wiesbaden.43 In dit fort werd de
inhoud van de kisten reeds eind mei 1945 per le
gertruck opgehaald. In de primitieve, slecht ver-
[85]
