8 Welke mogelijkheden zijn er buiten de BON-ge-
bieden, bijv. de archiefsamenwerking in Groningen
tussen Rijk en gemeente?
maal in de bundel Voor burger en bestuur, maar vooral
in het Nederlands Archievenblad van r 974 en 1977
nalezen.
Anno 1994 is volgens de regering iedere blauwdruk,
iedere modelmatige benadering uit den boze. Zelfs
het ipo-voorstel om te komen tot een brede, geza
menlijke visie op de taakverdeling tussen Rijk, pro
vincies en gemeenten, wordt door de regering afge
wezen. Ook bij gemeentelijke herindeling blijft de
maatwerkconstructie uitgangspunt, waarmee de
door VNG-directeur De Vries aangezwengelde dis
cussie over de minimale omvang van de gemeenten -
namelijk 40 000 inwoners - gesmoord lijkt. Wie weet
wat informateur De Vries hier nog van maakt!
De maatwerk-aanpak verschilt niet alleen van die
van de jaren zeventig. Gelijkheid tussen de provin
cies in taken, verantwoordelijkheden en bevoegdhe
den was ook uitgangspunt bij de vernieuwing in het
archiefwezen in de negentiende eeuw. De plannen
van Bakhuizen van den Brink en het later door Vic
tor de Stuers uitgevoerde programma, hadden niet of
nauwelijks oog voor provinciale verscheidenheid,
voor provinciale eigen-aardigheden.
Dat is tegenwoordig anders. Weliswaar wordt de
provincie-nieuwe-stijl^x>ok in grondwettelijke zin
een volwaardige provincie, die - evenals andere pro
vincies - alle typisch provinciale functies zal vervul
len. Maar er zal, afhankelijk van de situatie in het ge
bied, meer differentiatie in taken kunnen gaan ont
staan. Er kunnen dus provincies komen met
verschillende takenpakketten.
Maatwerk, differentiatie - bestuurlijke overwegin
gen die ook voor het archiefwezen maatgevend zijn.
Dat betekent m.i.: verschillende objecten of, zo u
wilt, trajecten. Ik tel er voorlopig acht!
1 Wat is goed voor en in de provincie Rotterdam?
2/3 Wat is wenselijk en mogelijk in roa onder
scheidenlijk Haaglanden?
5/6/7/8 Wat zou er in de andere vier BON-gebie-
den kunnen of moeten gebeuren?
Over het voorontwerp inzake de provincie Rotter
dam - het oor gebied - bracht de Rijkscommissie
voor de archieven op zz februari 1994 advies nr. 4Z1
uit: een bijzonder goed advies, dat onmiddellijk ef
fect gehad heeft. De rca kritiseerde de afwachtende
houding, de passiviteit ten aanzien van de archiefor
ganisatie, die sprak uit het voorontwerp van wet. De
rca ziet geen overtuigende argumenten om in het
kader van de beoogde bestuurlijke vernieuwing niet
tevens de organisatie van het openbaar archiefwezen
in de provincie-nieuwe-stijl te betrekken. Volgens de
rca dient de regeling van de zorg voor en het beheer
van de archieven van de rijksorganen aan het Rijk
voorbehouden te worden. In dit opzicht, aldus ad
vies nr. 4ZI, behoeft de taak van de Rijksarchief
dienst geen aanpassing. Wel stelt de rca een vraagte
ken bij de noodzaak om in de toekomst in elke nieu
we provincie ook een rijksarchief te vestigen, zoals
dat laatstelijk in Flevoland gebeurd is:
De huidige organisatie naar vestigingsplaatsen
van de Rijksarchiefdienst is te beschouwen als de
resultante van een bepaalde historische ontwikke
ling. Het effect daarvan is, dat binnen de lands
grenzen een gedeconcentreerde dienst met 12 ves
tigingen tot stand is gekomen. Naar het de Rijks
commissie voorkomt, is daarmede een zodanige
schaal van die dienst bereikt, dat deze, in geogra
fisch opzicht, in voldoende mate binnen die lands
grenzen aanwezig mag en kan worden geacht.
Verdergaande provinciale indeling van ons land
zou daarom geenszins een synchrone 'provinciale
uitbreiding van de Rijksarchiefdienst behoeven te
betekenen. Uiteraard geldt ook het omgekeerde:
Gesteld, datsamenvoeging van provincies zou
worden overwogen, zou dat in beginsel niet be
hoeven door te werken naar het reeds bestaande
aantal rijksarchieven in de onderscheiden re
gio's...
De waarschuwende woorden van de rca hebben
doorgeklonken in de besprekingen tussen Binnen
landse Zaken en wvc over het wetsontwerp provin
cie Rotterdam, wvc is teruggekomen van de ge
dachte dat naar een nieuw rijksarchief in de provin
cie Rotterdam gestreefd zou moeten worden. Dit
betekent echter niet dat ditzelfde voor andere nieu
we provincies geldt. Ook het advies van de rca
houdt nog te weinig rekening met de differentiatie
[196]
in de bestuurlijke organisatie, die voor de regering
uitgangspunt is. Ik zou mij bijvoorbeeld heel goed
kunnen voorstellen dat in een nieuwe provincie
Twenthe - gelet op de geografische en culturele af
stand tot Zwolle - een nieuw rijksarchief op zijn
plaats zou zijn. Omgekeerd is het geen wet van Me
den en Perzen dat er altijd een rijksarchief in Flevo
land zal moeten blijven.
Een tweede aspect, door de rca in haar advies be
handeld, betreft de taak van de Rijksarchiefdienst
ten aanzien van de archieven van de provincie-nieu-
we-stijl, anders gezegd: de bestemming van de door
de nieuwe provincie te vormen nieuwe archieven.
Het is opvallend dat dit gedeelte van het advies van
de rca wél rekening houdt met differentiatie in ta
kenpakket tussen provincies onderling. Hoe dit ook
zijook hier heeft het advies van de rca effect gehad.
De rca had met haar advies verdere discussie willen
uitlokken, maar daarvoor had het kabinet geen tijd.
Binnenlandse Zaken wilde per se het wetsvoorstel
nog voor de verkiezingen in de Ministerraad hebben.
Eind maart had het ambtelijke overleg tussen de bei
de ministeries nog niet tot een voor iedereen aan
vaardbare oplossing geleid. Daarop stelde de algeme
ne rijksarchivaris voor om eens rechtstreeks met Rot
terdam te overleggen. Een tijdens de Paasdagen
gemaakte wettekst werd op 5 april besproken en een
week later door wvc/dbc bij Binnenlandse Zaken
ingediend. Op 15 en zz april besprak de Minister
raad het wetsvoorstel, dat vervolgens aan de Raad
van State om advies is voorgelegd.
In dat wetsvoorstel is gekozen voor een provincia
le archiefbewaarplaats, beheerd door een provinciale
archivaris. Naar die provinciale bewaarplaats zullen
de archieven van de provincie Rotterdam worden
overgebracht, met inbegrip van de archieven van de
politieregio die in Rotterdam immers provinciaal or
gaan wordt. Voor de overbrenging van de archiefbe
scheiden van de rijksorganen in de provincie blijft -
in de lijn van het advies van de rca - het rijksarchief
in Zuid-Holland, dus het Algemeen Rijksarchief,
competent.
Het derde aspect in advies nr. 4ZI is de vraag of de
vorming van provincies nieuwe stijl zou kunnen
worden aangewend ter stimulering van de lokale ar-
chiefzorg. Ik ga daar nu niet op in, omdat dat van
middag in de randstedelijke sessie verder aan de orde
zal komen.
Advies nr. 4Z1 van de zz februari kwam aan de orde
in het Convent van Rijksarchivarissen op 15 maart,
overigens tegelijk met de brief van de kalo aan de
staatssecretaris van Binnenlandse Zaken. In die ver
gadering besprak het Convent een nota van collega
Wieland, die op mijn verzoek enige punten had ge
formuleerd waartegen de positie van archieven en
archiefdiensten afgezet kan worden. De notitie - in
strument en inbreng bij besluitvorming op het ter
rein van bestuurlijke reorganisaties - bevatte alge
mene uitgangspunten voor de inrichting van de ar-
chiefzorg in Nederland, dus niet primair vanuit het
gezichtspunt van de belangen van de Rijksarchief
dienst. Na een uitvoerige gedachtenwisseling vroeg
het Convent de algemene rijksarchivaris voor de vol
gende vergadering om een pre-advies meer specifiek
vanuit het perspectief van de Rijksarchiefdienst. In
de discussie op 15 maart werd vastgesteld dat de
functie van de Rijksarchiefdienst als einddepot van
de rijksadministratie gewaarborgd moet worden.
Verder werd gewezen op de onrealistische conse
quentie van een rijksarchief in elke mini-provincie.
Een belangrijke randvoorwaarde is: geen herverde
lingvan het fysiek beheer van archieven die in een ar
chiefbewaarplaats berusten.
Al in 1975 adviseerde de Archiefraad tégen splitsing
van de bestanden in de rijksarchiefbewaarplaatsen.
Dit geldt (aldus advies nr. 98) 'niet alleen voor ieder
archief afzonderlijk, maar ook voor het conglome
raat' van de in de rijksarchiefbewaarplaatsen berus
tende archieven.2 De Commissie Archieven Lagere
Overheden duidde in haar rapport uit 1976 als cong
lomeraat aan: het geheel van de archieven van het
Rijk en die van de provincies oude stijl, daaronder
begrepen de archieven van de voormalige soevereine
gewesten.3
Deze gedachte van het conglomeraat leeft nog steeds
bij het Convent. Het betekent ook dat de archieven
van de oude provincie niet verdeeld moeten worden
over nieuwe provincies. Ik praat niet over tijdelijke
terbeschikkingstelling van dossiers over lopende za
ken. De archieven van de provincie Zuid-Holland,
bijvoorbeeld, blijven dus in het Algemeen Rijksar-
[i97]
