te Boedapest 30 mei - 2 juni 1994
Kroniek 2
Samenwerking
tussen Oost-, Midden- en West-Europa
Het tweede SM A-symposium
Opening
Eerste zitting: theoretische proble
men De Tsjech Martinovsky beet het spits af met
het eerste thema: de positie van gemeentearchieven
in de verschillende landen. Zijn land heeft een lange
archieftraditie met relatief zeer hoogwaardige ge
meentearchieven die veelal zeer oud zijn. Zo dateert
het gemeentearchief van Bratislava uit 1744. Er be
staat maar een zeer klein aantal stadsarchieven; de
archivarissen die daaraan zijn verbonden, behoren
tot de elite van het Tsjechische en Slowaakse archief
wezen. Zij zijn veelal als hoogleraar aan een universi
teit verbonden en experts in stadsgeschiedenis.
Sedert 1988 zijn de gemeentearchivarissen binnen
de International Council on Archives (ica) verenigd
in de Section ofMunicipal Archives (sma) Deze ge
staag groeiende sectie (thans tegen de 200 leden)
organiseert eens in de vier jaar een symposium.
Het eerste vond plaats in 1990 in Amsterdam.
Daar werd gesproken over de plaats van gemeente
archieven binnen het nationale archiefwezen en
over het oprukken van de computer binnen de ge
meentelijke administraties en archieven.1
Tussen de SMA-symposia in vallen de archiefcon
gressen van de ica, waar de sma zich ook manifes
teert. Zo kwam in 1992 op het twaalfde internatio
nale archiefcongres te Montreal het thema aan de
orde 'De uitdaging van het informatietijdperk en
de gemeentearchivaris'.2
Als een van de doelstellingen van de sma, zoals te
lezen in de onlangs uitgebrachte folder, geldt: 'to
promote closer collaboration among municipal ar
chives and institutions taking care of municipal ar
chives all over the world'.
Tot 1989 was het moeilijk om dit doel te verwezen
lijken ten aanzien van de archieven in Oost en
Midden Europa. Toen in dat jaar een einde kwam
aan het totalitaire bewind in dit deel van Europa,
werd al snel het plan opgevat om juist daar een
symposium van de sma te houden. De motor ach
ter dit plan was de toenmalige voorzitter van de
sma dr Fritz Lendenmann, gemeentearchivaris van
Ztirich. Onder zijn leiding gingen in november
1992 de voorbereidingen van start vooreen sympo
sium in Boedapest. Hij werd bijgestaan door de se
cretaris-generaal van de ica, dr Charles Kecskeme-
ti, de gemeentearchivaris van Boedapest, dr Laszlo
Varga en diens assistent dr Katalin Domany. Een
echte titel kreeg het symposium niet mee, maar in
een persconferentie die direkt na de opening werd
gehouden, werd het doel van de SMA-bijeenkomst
in Boedapest verwoord:
Idea: Archivist from Middle- and Eastern-Euro
pean Archives will present in their main reports
their problems, theirfields of activity and the way
in which they resolve their problems. Archivists
from Western Europe will present in their secon
dary papers their problems and their solutions.
Aim: By increasing the exchange of definitions
and informationthe ambiguous comprehension
of archivists from Eastern and Western Europe
should be promoted and build a basis for concrete
professional assistance in the field of technical
equipment, organization and professional edu
cation.
Deze doelstelling zou moeten aansluiten bij het
'Programme for Europe' dat was ontwikkeld bin
nen de ica en waaraan gestalte wordt gegeven door
de 'Co-ordinating Board for the European Pro-
gramme' waarvan Jan van den Broek, gemeentear
chivaris van Groningen, secretaris is. In de laatste
plenaire zitting van het symposium kwam hij uit
voerig aan het woord.
[238
Symposium
De opening en het hele verdere congres vond
plaats in de prachtige raadzaal van Boedapest. De
burgemeester, dr Gabor Demszky, hield de ope
ningstoespraak. Door het aanbieden van deze zaal
wilde het stadsbestuur tot uitdrukking brengen
hoeveel waarde zij toekende aan de archieven. Hij
merkte op dat het huidige democratische bestuur
niet zonder archieven kon. Hij hoopte ze in goede
staat te kunnen bewaren en ze niet alleen ter be
schikking te stellen aan onderzoekers, maar ook
aan het bestuurlijke apparaat.
De heer Lendenmann gaf een uiteenzetting van de
totstandkoming van het symposium en meldde
trots dat zich 150 deelnemers hadden aangemeld
uit 33 landen en 93 steden, waaronder 66 Hon
gaarse collega's uit 21 steden en dat er voor het con
gres voldoende fondsen waren gevonden.3 Uitein
delijk bleek de Hongaarse deelname iets tegen te
vallen.
Daarna kwam de voorzitter van de sma, James
R. Sewell aan het woord. Hij gaf twee redenen aan
waarom Boedapest zo'n geschikte plaats was voor
het symposium. Door de eeuwen heen heeft Boe
dapest een centrale plaats in Europa ingenomen.
Bovendien zijn onze collega's aldaar immer sterk
internationaal georiënteerd. Als voorbeeld van dit
laatste noemt hij de gemeentearchivaris van Boe
dapest, Agnes Sagvari, die in 1974 in opdracht van
de ica is begonnen met verzamelen van architec-
tuurgegevens van de Europese hoofdsteden.4
Verder vermeldt hij de activiteiten van de sma,
waaronder de samenstelling van een International
Directory of Municipal Archives dat in 1993 is uit
gekomen op basis van enquêtes in 1991 1993
Tot slot memoreert hij hetgeen de gemeentear
chivarissen van de gehele wereld samenbindt, on
der welke bestuurssystemen ze ook vallen. We fun
geren allen als het geheugen van de stad waarvoor
wij werken en hij hoopt dat deze bijeenkomst ons
in staat stelt deze functie beter te gaan begrijpen in
een internationale context.
Er waren drie plenaire zittingen met drie verschil
lende onderwerpen: theoretische problemen (zit
ting 1), technische problemen (zitting 2) en histo
risch onderzoek (3). Iedere zitting bestond uit vier
thema's die als volgt werden behandeld: een collega
uit Oost- of Midden-Europa zette uiteen hoe het
in zijn land toeging en hoe de problemen werden
opgelost (main papers); daarna kwamen de spre
kers (meestal twee) uit andere landen (veelal uit
West-Europa) aan het woord (secondary papers)
Zo kwamen twaalf thema's aan de orde. Op de ope
ningsdag acht in twee zittingen en de volgende dag
nog eens vier in een derde zitting, een wat overla
den programma als men bedenkt dat elk thema ge
middeld door drie sprekers werd behandeld. Dit
betekende voor de eerste dag vierentwintig voor
drachten naast de sprekers die bij de openingscere
monie waren betrokken. De teksten van de voor
drachten waren in drie talen voorhanden.
Over het algemeen kan worden gezegd dat de
main papers voor ons het interessantst waren, om
dat die ons inzicht verschaften in het archiefwezen
van Midden- en Oost-Europa.
De archieven van de hoofdsteden (Praag, res
pectievelijk Bratislava) hebben in hun gebied de
functie van regionale staatsarchieven. De gemeen
tearchieven van Brno, Ostrava en Plzen functione
ren als 'Kreiz'-archieven.
Dat er zo weinig gemeentearchieven zijn, komt
omdat het land overdekt is met een net van 'Kreiz'-
archieven (71 in Tsjechië en 35 in Slowakije) die
de archieven van kleinere steden beheren.
[239]
