gelukkig niet op zijn voorstel in, want met name over
zijn activiteiten in Sevenum toonde de provinciaal
inspecteur zich weinig tevreden. Overigens stak ach
ter Van Beurdens wraakgevoelens méér dan alleen
deernis met de betreurenswaardige toestand van de
archieven. In de jaren negentig van de vorige eeuw
speelde niet alleen Flament maar ook Van Beurden
een rol in de Roermondse Archiefkwestie. Tevens
was hij medeoprichter van het historisch genoot
schap 'Limburg' te Roermond, dat het voornamelijk
op Maastricht gerichte Limburgs Geschied- en Oud
heidkundig Genootschap fel beconcurreerde. Toch
was Van Beurden niet de enige die alarmerende ge
luiden liet horen. Toen in 1908 de nieuwe gemeente
secretaris Van den Heuij aantrad, sprak burgemees
ter Van der Knaap eveneens over chaos op de secreta
rie.23
Nog erger was het gesteld met de archieven van de
drie schepenbanken. Voor het eerst was er in 1885
blijk van belangstelling van provinciale zijde. Drie
jaar later kwam rijksarchivaris Habets inzage nemen
in de archieven van vóór 1796 en in 1895 nam diens
opvolger Flament gerechtsprotocollen en andere
(rechterlijke) registers mee. Dit was het begin van de
overname door het Rijksarchief van de rechterlijke
gedeelten van de schepenbankarchieven ingevolge
KB's van 1883 (141) en 1895 (150). In de jaren 1896-
1903 vonden aanvullingen plaats, maar daarbij bleef
het niet. Tijdens de raadsvergadering van 2 decem
ber 1920 kwam de burgemeester met het voorstel
'wegens plaatsgebrek en op grond dat zij weinig of
geen waarde hebben de archiefstukken dezer ge
meente uit de 16e, 17e en 18e eeuw aan het Rijk te
schenken'. Het betrof het in vier kisten verzonden
administratief archief van vóór mei 1815dat sedert
dien in het Rijksarchief bekend staat onder de aan
duiding 'Aanwinst 1921'. Het Rijk aanvaardde deze
aanwinst ondanks de toen al enige tijd bestaande op
vatting dat gemeenten deze administratieve archie
ven zelf dienden te verzorgen. Twee jaar later zond
rijksarchivaris Doppler de hierbij aangetroffen stuk
ken van na 1815 retour, in 1924 gevolgd door een
manuscriptinventaris van het gedeelte van vóór
1815In de daarop volgende jaren ontving het Rijks
archief nog diverse aanvullingen, zowel op de admi
nistratieve gedeelten (van de van de kant van de ge
meente), als op de rechterlijke gedeelten (afkomstig
van particulieren). Van de 'Aanwinst 1921' zijn stuk
ken, die duidelijk tot het archief van de mairie beho
ren (1800-1815), inmiddels met de archieven van
het gemeentebestuur herenigd. Stukken uit dezelfde
periode, ontvangen of opgemaakt door functiona
rissen van de zelfstandig functionerende communes,
maken nog deel uit van de schepenbankarchieven.24
Ook te Maasbree bevindt zich schepenbankar
chief. Het merendeel van het administratieve ge
deelte van het schepenbankarchief Bree (2 m) wordt
bij de gemeente bewaard. Deze stukken trof men in
1958 in een eiken kist op de zolder van de pastorie
van Maasbree aan. Waarschijnlijk werden zij, even
als in Blerick en op vele andere plaatsen het geval
was, oorspronkelijk in de kerktoren bewaard. In juli
1964 haalden beambten van de gemeente de kist op
om de inhoud ervan naar de gemeentelijke archief
bewaarplaats over te brengen. Met toestemming van
het kerkbestuur werden deze stukken in 1978 naar
het Rijksarchief vervoerd, aangezien daar de inven
tarisatie van de schepenbankarchieven van Baarlo,
Blerick en Bree op het programma stond. Toen men
hiermee in 1981 nog steeds geen aanvang had ge
maakt, gaven burgemeester en wethouders te ken
nen dat zij de stukken wensten terug te krijgen. Na
tussenkomst van de provinciaal inspecteur en de Ar-
chiefraad besloot het kerkbestuur in 1982 haar ei
gendom terug te vragen en het - ditmaal volgens
contract - opnieuw aan de gemeente in bewaring af
te staan. Het schepenbankarchief van Blerick (8 m
en 17 omslagen met charters) werd in 1988 door het
Rijk aan het GemeentearchiefVenlo in bewaring af
gestaan.25
De archieven van de gemeente Maasbree (1800-
1939) zijn nu volledig geïnventariseerd, inclusief
het te Maasbree bewaarde administratieve gedeelte
van het schepenbankarchief Bree (in totaal, na se
lectie en vernietiging van hiervoor in aanmerking
komende bestanden, 44,5 m). Het schepenbankar
chief van Blerick wordt momenteel in Venlo onder
handen genomen. Enkel de in het Rijksarchief be
waarde archieven van de schepenbanken Bree (1,2 m
en 11 charters) en Baarlo (6 m en 4 charters) wach
ten nog op inventarisatie. Met name in de rechterlij
ke gedeelten is nauwelijks sprake van enige orde.
Daarbij staat vast dat er in de loop der tijd vermen
ging heeft plaatsgevonden met verschillende huis-,
228
familie en/of heerlijkheidsarchieven (zoals de in
het Rijksarchief bewaarde archieven van de huizen
Baarlo en Scheres (eigenlijk huisarchief De Berckt)
en van de families d'Erp en Van Scherpenzeel
Heusch), hetgeen de huidige gemeentearchivaris
van Venlo in een notitie uit 1981 deed opmerken:
'Het is schier ondoenlijk om deze archieven in het
Limburgse archievenoverzicht anders te presente
ren dan als x meter papier, waaruit bij inventari
satie y archieven te voorschijn zullen komen. Ik
vrees dat elke papieren-orde naar buiten toe in
feite boerenbedrogis.26
Twee slechts zeer beperkt toegankelijke archieven
liggen in het depot van het Rijksarchief in Limburg
op ontsluiting te wachten. Het verdient aanbeveling
bij de uitvoering hiervan het te Maasbree bewaarde
gedeelte met de rest van het archief van de schepen
bank Bree te verenigen, al geschiedt dit - om alle dis
cussies over de plaats van bewaring uit de weg te
gaan - alleen maar op papier. Op deze wijze is het
mogelijk incomplete series te herstellen en versprei
de, maar oorspronkelijk bijeenhorende losse stuk
ken opnieuw met elkaar in verband te brengen.
Mocht de oude orde van de schepenbankarchieven
nog enigszins herstelbaar blijken, dan zou dit het
einde kunnen betekenen van de toestand waarin de
ze zijn gebracht door de vorming van de gemeente
Maasbree en het indirect daaruit voortvloeiende
Summary
'From one town hall to the other...'
The 'wandering' archives of Maasbree In the
19th century the villages belonging to the munici
pality of Maasbree (Limburg) had to share the ad
ministrative facilities. An interesting situation, also
from an archival point ofview. A story about munici
pal organisation, original order, structure and prove
nance.
Bijlage: Vestiging secretarie/
plaats van raadsvergaderingen25,
1800-1815 Bree
1815-1821 Baarlo
1821-1822 Blerick
1822-1831 Baarlo
1831-1835 Blerick
1835-1867 Baarlo
1867-1872 Blerick
1873-1877 Maasbree
1878-1882 Baarlo
1883-1887 Blerick
1888-1892 Maasbree
1893-1897 Baarlo
1898-1902 Blerick
1903 Maasbree
1904-1907 Blerick
1908-1922 Blerick secretarie,
raadsvergaderingen beurtelings
1922-1941 Blerick
'rondwandelen' in de vorige eeuw.
Moten
1 Dit artikel vormt een bewerking
van: R. Hackeng, Inventaris van de
archieven van de Gemeente Maasbree
I545-I9S9(i9ï8)( Maastricht 1993,
Provinciale Inspectie), inleiding;
Idem, 'Hetgeraasblijftaanhouden.
Bestuurlijke perikelen rond
Blerick, Baarlo en Maasbree 1800-
1940', in Maasgouwi 13(1994),
29-60. De bevindingen zijn het
resultaat van onderzoek, dat voor
namelijk verricht werd in de archie
ven van het gemeentebestuur van
Maasbree (gemeente Maasbree),
het gemeentebestuur van Venlo
(GemeentearchiefVenlo) en in de
archieven van het provinciaal be
stuur van Limburg (Rijksarchief in
Limburg). Van een omvangrijk
nader onderzoek in de archieven van
de koning, van de minister van Bin
nenlandse Zaken (Algemeen Rijks
archief) en van het Departement
van de Roer (Hauptstaatsarchiv
Düsseldorfwaar aanvullende
gegevens aanwezig zijn, werd voor
lopig afgezien.
2 vroa 20(1897), 3Z3-
3 Voor meer gegevens en een litera
tuuropgave, zie: Hackeng, Inventa
ris, 9-15.
4 Hackeng, Inventaris, 15-20. De
kwestie van de zelfstandigheid van
de communes na de vorming van
de mairie verdient nader onderzoek.
5 Gemeente Maasbree, Archieven
van het Gemeentebestuur van
[229]
