chiefzorg en beheer in de nieuwe provincies naar
het provinciale niveau te tillen. Op dat niveau zal er
immers sprake kunnen zijn van een behoorlijk vo
lume voor een goed beleid inzake planning en uit
voering van de opgedragen taken. En voor het be
stuur misschien belangrijker, op dat niveau zal er
sprake kunnen zijn van behoorlijk volume voor een
goed beleid ten aanzien van personeels- en organi
satiefunctie en ten aanzien van financiële planning
en control. Ik wijd, tegen mijn zin, nu niet uit over
deze grandioze kans van straks voor vak en mede
werkers zich echt te ontplooien. Het aardige van de
ze ontwikkeling is dat de provincies nieuwe stijl zul
len zijn verlost van een historische vergissing, na
melijk van een inspectie die niet gekoppeld is aan
een toekomstig beheer.
Ik weet best dat schaalvergroting niet op alle terrei
nen zaligmakend zal zijn. Niet iedereen van ons gaat
even gemakkelijk met veranderingen om. En zoals
vaker zal straks ook hierbij de geest aanvankelijk ge
willig en het vlees vervolgens zwak zijn. Zo'n tien
jaar geleden had de van een voorzitter die in zijn
jaarrede regelmatig citeerde uit het werk van Marten
Toonder. Ik heb in het begin al veel geciteerd, daar
om parafraseer ik nu. 'Alleen Olivier B. Bommel ver
mag de vooruitgang te stuiten.' Collega's, de wals
gaat door, U mag naar verkiezing, al naar gelang uw
aard, daarbij denken aan dans en werktuig. Archiva
rissen stuiten de vooruitgang niet. Daarom is het
zaaks dat wij allen een balboekje aanschaffen. Een
balboekje waarin wij met potlood de namen van on
ze aanstaande partners schrijven voor elke dans
waarin wij tezamen kunnen excelleren. Hopelijk zal
zo een ieder vele potentiële partners weten te identi
ficeren.
Het zal U nu niet meer verbazen dat ik verbaasd, zo
niet ontzet was toen ik, in de eerste mij toegezonden
stukken betreffende de 'bestuurlijke verruiming re
gio Rotterdam,' een tekst aantrof waaruit kon wor
den afgeleid dat het voornemen bestond de provin-
cies-nieuwe-stijl op te nemen in de rijksarchieforga
nisatie, als waren zij gelijk aan provincies oude stijl,
en dat omdat de Archiefwet dat zou voorschrijven.
Wel grappig overigens, dat bijna tegelijkertijd ter-
wille van de kwaliteit van het archiefbeheer op rijks
niveau het rijksarchief in Zuid-Holland, als herken
bare eenheid en daarmee vergelijkbaar met de ande
re rijksarchieven, werd opgeheven. Ook de Archief
wet lijkt multi-interpretabel op het moment dat het
rijksbelang dat vraagt. Kennelijk is de vorm belang
rijker dan de inhoud. Dat krijg je wanneer je letter-
gewijs krantenberichten communiceert. De volle
digheid gebiedt mij op te merken dat er in deze
stukken ook sprake van was, dat er naast zo'n nieuw
rijksarchief ruimte zou zijn voor een eigen invulling
door de onderhavige regio van de organisatie van
het archiefbeheer op gemeentelijk en regionaal ni
veau.
Ik was niet alleen ontzet, ik was ook boos, boos om
dat deze benadering mijn verstand te boven gaat en
boos omdat ik, hoewel ervaren boomkijker, niet
met de mogelijkheid van zo'n voorstel rekening had
gehouden. En opnieuw begreep ik dat het Rijk al
leen het rijksbelang belangrijk acht. Openbaarheid
van bestuur en cultuurbehoud, prima, maar niet
overal en niet voor iedereen. Ik ken nog meer gezeg
den, bijvoorbeeld 'dat het hemd nader dan de rok
is', wat dat betreft is de hoed het hoofd ook nader
dan de rand. Ik voelde mij machteloos en plaatsver
vangend boos. Boos vanwege de gemiste kansen.
Nu had de held van mijn verhaal de mogelijkheid
om te laten zien wat hij waard is, en wat blijkt, de
minister is in het ongerede geraakt, met de hoed zijn
kennelijk ook de kleren weggewaaid. Waarin minis
ters al geen keizer kunnen zijn. Kortom, de minister
dient het Rijk, het land wordt aan de laars gelapt.
Blijkens de tekst die nu voorligt, blijken letter
knechten ook aan rolwisseling te kunnen doen, dat
doen zij door hun pet op, danwel af te zetten. Pet-af
heeft, als welopgevoede plattelander, mijn voor
keur. Blootshoofds wordt de schedel het best ge
koeld, en daarmee het gebruik van gezond verstand
het meest bevorderd.
Bestuurlijke vernieuwing is niet een gril. De be
hoefte daaraan zweeft al lang boven ons. Het is ken
nelijk moeilijk zo'n behoefte om te zetten in concre
te wet- en regelgeving daarom duurt de zweeftocht
al zo lang. Op lokaal en regionaal niveau wordt de
behoefte aan bestuurlijke vernieuwing het meest
gevoeld, de huidige ontwikkelingen zijn van bene
den af, door boomkijkers, geïnitieerd. Het is daar
mee niet verbazingwekkend dat de meeste gemeen-
[204]
tearchivarissen, al dan niet daartoe gestimuleerd
door hun gemeentebestuur, begonnen zijn hun
buurgemeenten uit te leggen waarom het zo belang
rijk is dat archieven goed worden beheerd. Waarom
het zo belangrijk is dat archieven naar openbare be
waarplaatsen worden overgebracht. Waarom het zo
belangrijk is dat archieven fysiek in studiezalen
kunnen worden geraadpleegd. Waarom het zo be
langrijk is dat dat deel van ons cultureel erfgoed dat
archieven heet wordt veilig gesteld. Waarom het
zo belangrijk is dat niet alleen overheidsarchieven
maar ook particuliere archieven voor hen die na
ons komen in onze depots worden opgenomen. U
merkt het, openbaarheid van bestuur noem ik niet:
sommige bestuurders, ook op gemeentelijk niveau,
vinden dat bedreigend. Dan is het wel wat lastig om
uit te moeten leggen dat de minister geen tijd, dan
wel geen goesting heeft om voor wat archieven be
treft het landsbelang te dienen. Gelukkig hebben de
meeste gemeentebesturen gezond verstand, ze blij
ven in de kleren en als ze in bomen klimmen beper
ken ze zich meestal tot knotwilgen, en die worden
regelmatig geschoren. Gelukkig ook dat zo vele ge
meentebesturen uiteindelijk tot geloof kunnen
worden gebracht. Het geloof dat het behoud van
dat deel van ons cultureel erfgoed dat archieven
heet én de openbaarheid en de controleerbaarheid
van ons bestuur, een sluitend net van archiefbeheer
nodig hebben. De kalo vergadert tweemaal per
jaar. In iedere vergadering zijn er wel collega's die
onder applaus der aanwezigen melden dat zij voor
taan ook gemeentearchivaris zijn in de gemeente a,
q of z. Onder de thee horen we dan hoe de desbe
treffende gemeente overtuigd kon worden voortaan
op de begroting geld te ramen voor een nieuwe post.
Tegenwoordig voorwaar geen kleinigheid.
Ik weet dat ik nu een kans voor open doel weggeef:
want het lij kt er op dat ik hiermee zeg dat wij boom
kijkers het rijk niet echt nodig hebben, en dat we
het op gemeente- en regio- niveau gezamenlijk wel
kunnen klaren. Het lijkt niet alleen zo, het is ook
zo. Ik schiet dus zelfs in eigen doel. Dat zal ik wel
moeten blijven doen tot dat de minister zijn ver
antwoordelijkheid neemt en zich weer een ver
antwoordelijk minister betoont. Verantwoordelijk
voor de optelsom van 's-rijks-, provinciaal-, regio-
en gemeentelijk belang, een optelsom die 's-lands
belang heet. Pas dan haal ik de bal weer uit het doel.
Regiovorming? Prima. Het zal blijken dat vele we
gen naar het Rome van een sluitend net van archief
beheer leiden. Een sluitend net van óf gemeente- en
streekarchieven en rijksarchieven, óf van regioar
chieven met onderhorigheden, waarnaast de huidi
ge Rijksarchiefdienst met een al dan niet gewijzigde
organisatie. Een sluitend net, waarin vakbekwaam
personeel in goede bewaarplaatsen uitvoering geeft
aan de Archiefwet. Een sluitend net, waarin colle
ga's samenwerking zoeken en vinden, zowel op ei
gen als op binnen-landelijk niveau. Ook zal blijken
dat in elk geval de gemeentearchivarissen door
drongen zijn van hun verantwoordelijkheid. Dan
ook zal blijken dat velen van hen al begonnen zijn
met het uitdragen van hun, van ons aller missie. Het
zou mooi zijn wanneer het Rijk, in welke hoedanig
heid dan ook - en eerlijk gezegd geldt dat ook voor
een aantal provinciale archiefinspecties - het platte
land, dat ernst maakt met het dienen van het lands
belang, daarbij niet hindert.
Summary
Knowing what's what or 21 years
on In the discussions about the reform of local
government and the forming of regions the minister
ial responsibility towards the archives is an impor
tant issue. The author argues that the Minister is too
much concerned with the national interest and
should listen more to the needs at regional and local
levels.
lUoten 3 Ibidemxq. DiscussienotaArchiefbeleid, Üs-Gtz-
4 Ibidemi5 venhage/'s-Hertogenbosch/Vught,
1 nab 78 (1974) 36. 5 Ibidem4,5. 1982)3.
2 nab 78 (1974) 2-36. 6 CommissieNotaarchiefbeleid,
[205]
