'Dese llll brieven leggen
onder der stede van Delff'
Een onderzoek naar vijftiende-eeuwse archivalia
met betrekking tot de Staten en steden van Holland
en andere 'bovenstedelijke' stukken'
J.G. Smit
vele verschillende plaatsen aan dezelfde soort ar
chieven gewerkt wordt. So wie so zijn er de hon
derden gemeentearchieven, maar daarnaast elf
archieffondsen van provinciale besturen en een
ontelbare hoeveelheid archieven van instellingen,
diensten, commissies en ambtenaren die formeel
onder een minister ressorteerden. Alleen al de
rechterlijke archieven zijn een voorbeeld van de
verscheidenheid in eenheid.
Met deze inventarisatiearbeid neemt ook de
kennis van de instellingen en hun archieven toe.
Gelukkig, want de historisch onderzoeker in dit
soort archieven is vaak nog overgeleverd aan vele
ongewisheden. De neerslag van deze kennis der ar
chivarissen wordt afgedrukt in de inleiding op de
inventaris. Soms wordt de inventaris gedrukt en
ruimer verspreid, vaak echter blijft deze kennis be
perkt tot het eigen 'archiefhuis'.
Archivarissen zijn bij uitstek geschikt om institu
tionele kennis te verwerven en over te dragen. Zij
immers bewerken en beheren de archieven van die
instituties en hebben geleerd 'institutioneel' te
denken. Zij ook zijn het best toegerust die kennis
vast te leggen. Maar de archivarissen doen dat nog
te weinig.
Bezien wij, afgezien van ruim verspreide inven
tarissen met degelijke inleiding, bijvoorbeeld de
oogst van artikelen in het Nederlands Archieven
bladen de laatste tien jaar, dan is deze maar mager
en lijkt hier een mooie taak weggelegd. Te noemen
zijn de volgende onderwerpen:
universiteitsarchieven (nab 94, 30-43)
Gelderse domeinen (nab 92,1 52-167)
negentiende-eeuwse archieven van Gedeputeer
de Staten (nab 92, 211-218)
de organisatie van de financiën in Leiden, 179 5-
1851 (nab 91, 221-229)
plaatselijke accijnzen in Amsterdam, 1815-1855
(nab 91, 230-242)
de archieven van de Staten van Holland (nab
90,179-193)
de pensionaris als archiefvormer (nab 90, 194-
203)
de gewestelijke bestuursorganisatie van Holland
in 1796-1798 (nab 89,181-196)
de departementale besturen van 1807 (nab 89,
261-275)
Hollandse vermogensheffingen in de zeventien
de en achttiende eeuw (nab 88, 61-72).
Het ligt in de bedoeling met enige regelmaat arti
kelen over institutionele geschiedenis te plaatsen.
Auteurs worden van harte uitgenodigd bijdragen
in te zenden. De jongere collega's mogen boven
dien gewezen worden op de Duparc-prijs, die voor
bijdragen van deze aard uitgeloofd wordt.
In de eerste aflevering van 1993 verschijnt een
bijdrage over de rechtbanken van koophandel. In
dit nummer starten wij evenwel met een artikel
over de beginperiode van de Staten van Holland en
de archiefvorming.
[244]
Interieur van de Oude Kerk, Amsterdam. Links van het midden de deur
naar de IJzeren Kapel. Tekening van G. Lamberts, 1818
Waarom bevat een aantal nummers uit het archief van de Staten van
Holland van vóór 1572 zowel originele charters als vidimussen? Vidi-
mussen zijn er toch om het origineel, om wat voor reden dan ook, te
vervangen? Onderzoek door drs J. G. Smit, verbonden aan het Instituut
voor Nederlandse Geschiedenis, naar het oudste deel van het Staten-ar-
chief bracht aan het licht dat dit gedeeltelijk een (re)constructie is van
een archief dat in die vorm nooit heeft bestaan. En dat voor een inventa
ris die ver na de Handleidingwerscheen.
2-45
