bliceerde. In de brief, die in februari 1943 vanuit
Moskou, waar Togliatti op dat moment in balling
schap verbleef, was geschreven, weigerde de leider
van de pci in te gaan op het verzoek van de partij
genoot om zich bij Stalin in te zetten voor het lot
van ongeveer 50000 Italiaanse soldaten die zich op
dat moment in Sovjetrussische krijgsgevangen
schap bevonden. Togliatti stelde zich op het stand
punt dat het verdriet en de tragedie van duizenden
families het politieke einde van Mussolini zouden
bespoedigen. De brief was door de journalist Fran
cesco Bigarzi en de historicus Franco Andreucci in
het voormalig partijarchief gevonden. 9
De publicatie was natuurlijk olie op het vuur
van de tegenstanders van de pds, de opvolger van
de Italiaanse communistische partij, temeer daar
de campagne voor de op 5 april gehouden parle
mentsverkiezingen net was begonnen. Er werd
zelfs geroepen om verwijdering van de buste van
Togliatti uit de zuilengalerij van de Italiaanse se
naat.
Tegelijkertijd begon in de Britse conservatieve
pers het gerucht te circuleren dat Labour in het ver
leden grote sommen uit Moskou had ontvangen.
Ook dit keer was het voormalige partijarchief de
bron van de informatie. Net als in Italië het geval
was geweest dienden ook in Engeland de onthul
lingen uit Rusland als wapen in de verkiezings
strijd. In Engeland was op dat moment de campag
ne voor de Lagerhuisverkiezingen in volle gang.
In Moskou is men flink geschrokken van de dei
ning die de publicatie van teksten van documenten
uit Russische archieven in het westen heeft veroor
zaakt. In een tijd waarin vriendschap met de wes
terse landen hoog in het vaandel staat, komen der
gelijke voorvallen natuurlijk hoogst ongelegen.
Men geeft openlijk toe daardoor een stuk voor
zichtiger te zijn geworden met het tonen van tot
dusverre geheime documenten aan buitenlanders.
Viktor Chernous, de persvoorlichter van het Ar
chiefcomité van de Russische Federatie, vertelde
ons dat de vertraging in de openstelling van het
nieuwe archiefcentrum en de archieven van het
Politbureau mede wordt veroorzaakt door deze af
faires. Men wil zich er eerst zelf van overtuigen dat
het in de archieven aanwezige materiaal geen aan
leiding kan geven tot onrust in het buitenland al
vorens men het vrijgeeft voor onderzoeksdoelein
den.
In het Centrum voor het Beheer en de Bestude
ring van Documenten uit de Nieuwste Geschiede
nis heeft men maatregelen genomen om een her
haling van dergelijke onaangename gebeurtenissen
te voorkomen. Kopieën van documenten worden
hier nu pas meegegeven nadat de onderzoeker een
schriftelijke verklaring heeft ondertekend, middels
welke hij zich ertoe verplicht de teksten van docu
menten waarvan kopieën zijn gemaakt, niet inte
graal te zullen publiceren op straffe van het verbre
ken van de vertrouwensrelatie tussen hem en het
archief.
Doen en niet doen
- enkele aanbevelingen tot besluit
Terugblikkend op ons verblijf in Moskou moeten
wij tot de conclusie komen dat, ondanks de toege
nomen vrijheden, het doen van bronnenonderzoek
in Rusland nog altijd met grote problemen gepaard
gaat. Echt ongestoord werken is op dit moment
nog niet mogelijk.
Natuurlijk worden de problemen voor een be
langrijk deel veroorzaakt door de technische en
materiële tekortkomingen die eerder in dit artikel
uitgebreid aan de orde kwamen. Veel belangrijker
is echter het totale gebrek aan vastomlijnde regel
geving. Daar waar archiefonderzoek vroeger on-
mogelij k werd gemaakt door verstikkende controle
door het Sovjetregime, dreigt nu hetzelfde te ge
beuren door een gebrek aan sturing. In deze situ
atie hangt veel af van de inzet en de invloed van in
dividuele personen. Het belang van het hebben van
goede relaties met invloedrijke personen kan daar
om niet worden overschat. Wij hebben veel tijd en
aandacht besteed aan het opbouwen en onderhou
den van een uitgebreid netwerk van contacten, niet
alleen met archiefambtenaren, maar ook met di
verse bekende historici, officieren bij de Generale
Staf en het Instituut voor Militaire Geschiedenis en
ambtenaren van het nationale Archiefcomité. Van
zelfsprekend is bij het aangaan van dergelijke con
tacten de nodige voorzichtigheid op zijn plaats.
Ook wij zijn wel benaderd door mensen die ons in
ruil voor een financiële tegemoetkoming in dollars
[198]
OB513ATE/IbCTBO
/ieH o moM, mno HuxenepevucAeHHbte xonuu noAAUHHbix a ok yxcHmoa nepe/iciHbJ mhs
Poccuückum uenmpoM xpoHeHun u u3\jHeHun Aoxynenmoa Hoaeümeü ucmopuu ucxakjhu-
me/itiHO A/191 KOHKpemHbix HayHHbix uccAeAoaaHuü, öes npaaa Ha ux nyöAuxauuio.
91 OÖ913ipOC£>
- He penpoAyuupoe>amt> no/iyneHHb/e xonuu a ok yn&Hmoa (nymen xcepoxonupoaa-
HU9iMUKpcxpuitiupo&aHU9iMuxpoquAtriupoaaHUfi uziu ui-mue) 6e3 coom-
e> emcma yicnero pa3peuenu3 Poccuücxoro uenmpa xpaHeHU3 u u3ij3eHU3 Aoxy—
MeHmoe. Hoaeümeü ucmopuu;
- He nepeAaaamu no/iyveHHbie xonuu ApyroMy iuuy uau ynpexACHUio 6e3 cor-
Aacu3 Poccuücxoro uenmpa xpaHSHun u u3yneHU3 AOxyneHmoa Hoaeümeü
ucmopuu
- He ny6Auxoaamt> no/iyweHH&e a ok Lpienmtü no/iHocmuo, nacmuHHO uau a U3&/ie—
HeHU9ix (a KHuraxrasemax, xypnauiax uau xaxuM-AUóo uhom o6pa3on)He
ucnoAt&oaamti ux a paAUO— u meAenporpaiwiax 6e3 noAyneHU3 om
Poccuücxoro ueHmpa xpaneHU3 u U3yneHU3 a ok yxoHmoa Hoaeünieü ucmopuu
HaAAexameü auuch3uu
- Aa&amt) moHHbie ccbi/ixu Ha Mecmo xpanenuH (noucxoaue aohhub) ucnoAt&ye-
MbJX AOKLpieHmoa
B CAynae Hapipienufi Hacmc>9imero o633ameA6cmaa 3 romoa necmu omaemcmaeH-
HocmiD u ao3Mecmumt) Poccuücxotnj uenmpy xpaHenuH u u3yneHU3 AoxyneHmoa Hoaeü-
ueü ucmopuu npunuHeHHbiü eify riamepuaAtHbU u MopaAtHbU ynjepö.
flaHO a r.Mocxae '2'3> - 319<A~Lr.
3acauAemeAt>cmaoeaHO
HoAnuctj oma emcma enHoro
Schriftelijke verklaring middels welke de onder- ren zonder voorafgaande toestemming van het Cen-
zoeker zich ertoe verplicht de teksten van dokumenten trum voor het Beheer en de Besturing van Documen-
waarvan kopieën zijn gemaakt niet te zullen publice- ten uit de Nieuwste Geschiedenis
[i99]
