Maastricht
Een congres zonder grenzen1
Onder redactie van Jan Folkerts
a,le
pTenaimebirr hg 'T' m°gelijk COnSre W-tma: na elke
plenaire bijeenkomst over de grote thema's van het congres volgen korte
Mevrouw Comfort Ukwu uit Nigeria.
Van 2 tot 5 oktober i99i vond in het Maastrichtse MECc-congrescen-
trum het congres Archives and Europe without boundaries plaats. Enkele
honderden deelnemers, niet alleen uit een groot aantal Europese landen
ZuTdTf kUUR 8de Stat6n' Canada' Nigerk' Kenk' Zimbabwe,'
pubhek^rv' l"a' Israël' Indünesië' Au«mlië, Japan en de volksre
publiek China maakten van dit congres ter gelegenheid van het van-
eeuwfeest een waarlijk internationale gebeurtenis.
Het onderstaande verslag kwam tot stand dankzij bijdragen van Peter
Horsman, Joyce Pennings, Truus Roks, Henny van Schie en Yvonne We-
mpressies van de meeste afzonderlijke 'parallel'-sessies. Tijdens deze
kleinere bijeenkomsten werd een bepaald aspect van een discussiethema
Opening
Het opmerkelijke van de twee openingssessies op
woensdag 2 oktober was dat zij niet, zoals de titel
van het congres deed vermoeden, in het teken
stonden van een nieuw Europa, maar van de Der
de Wereld en de relatie van Nederland met haar
voormalige koloniën. Tom de Smidt, voorzitter
van de stichting Eeuwfeest, hield een pleidooi voor
het permanent bewaren van koloniale archieven in
Nederlandse archiefbewaarplaatsen. De erbarme
lijke situatie in overzeese archieven, waarmee De
Smidt als geen ander bekend is, noopt hiertoe. De
voormalige koloniën dienen echter wel de beschik
king te krijgen over goede inventarissen en mi
crofilms van hun bestanden. Deze visie getuigt van
praktisch inzicht, maar of het verstandig was deze
mening voor een internationaal gehoor van archi
varissen te verkondigen werd door sommige aan
wezigen betwijfeld.
Mevrouw Comfort Ukwu, archivaris van Nige
ria, stelde de problemen aan de orde waarmee het
Engels sprekende gedeelte van West-Afrika op ar-
chiefgebied kampt sinds de dekolonisatie. Als
meest nijpend noemde zij de lage politieke priori
teit van het archiefwezen, het analfabetisme, de
verouderde koloniale archiefwetten, het ontbreken
van goede conservering en het lage technische ont
wikkelingsniveau van de bevolking. Inmiddels zijn
pogingen in het werk gesteld om in die situatie ver
andering te brengen in de vorm van methodiek
ontwikkeling voor geschiedschrijving enerzijds en
symposia en pan-Afrikaanse opleidingen tot archi
varis anderzijds.
1
Burger en bestuur
Plenaire zitting De ochtend van de twee
de congresdag had als thema 'de burgeren het
bestuur'. De dagvoorzitter en Commissaris der
Koningin in Groningen Henk Vonhoff stelde vast
dat de Nederlandse staatsburger slechts één relatie
kent met de gemeente, te weten het 'klaagmodel'.
Na wat plaagstootjes in de richting van de politiek,
waarbij vooral de Partij van de Arbeid het moest
ontgelden, introduceerde hij twee leden van die
partij, Hedy d'Ancona, minister van wvc, en Her
man Tjeenk Willink, voorzitter van de Eerste Ka
mer. Mevouw d'Ancona legde in haar betoog het
accent op de reeds bekende actuele thema's: restau
ratie van het cultuurbezit, verkorting van de over
brengingstermijn en dienstverlening aan het pu
bliek.
Herman Tjeenk Willink, voorzitter van de Eer
ste Kamer, hield op donderdag 3 oktober een in
drukwekkend betoog over de actieve rol die de
archivaris in zijn ogen in Europa zou moeten ver
vullen.2 In Europa ontbreekt vooralsnog een pro
fessionele Europese pers en een Europees recht op
informatie teneinde het bestuur te controleren. In
dit Europa dient de archivaris zich op te werpen als
verdediger van het recht op informatie van de bur
ger. De archivaris moet dus kiezen voor de burger
en niet voor het bestuur. Ja, zelfs mag van de archi
varis worden verwacht dat hij zich actief opstelt ten
opzichte van het bestuur om het recht van de bur
ger op informatie te waarborgen en te stimuleren.
Parallelle sessies In één van de ochtend
zittingen Stond PERSOONLIJKE VRIJHEID VER
SUS VRIJHEID VAN INFORMATIEVOORZIE
NING centraal. Een zeer actueel onderwerp in de
kranten van die week, '60 000 levens in een Mos-
kouse kelder' was de kop van een artikel in nrc-
Handelsbladovtx de kg B-dossiers3. Ook de rel over
het boek van Wim Klinkenberg getuigt hiervan.4
Het aardige van deze workshop was dat de organi
satoren voor sprekers met tegengestelde belangen
hadden gekozen, wat de levendigheid van de dis
cussie zeer bevorderde. Richard Norton-Taylor,
journalist bij The Guardian, had de titel mana
ging skeletons voor zijn betoog gekozen. Dit
was een startsein voor de aanval op het archiefwe
zen in Groot-Brittannië. Hij beschuldigde de amb
tenarij van Engeland ervan de bescherming van
privacy te gebruiken als dekmantel voor het weige
ren van informatie. In Groot-Brittannië geldt over
het algemeen een openbaarheidsbeperking van 40
jaar. Echter in de praktijk wordt deze regel niet
consequent toegepast, niet nader omschreven re
denen kunnen de toegang tot de archiefbestanden
beletten. Zo worden ook alle stukken, die betrek
king hebben op de Suez-crisis niet ter inzage gege-
[3]
