Het Zuiderzee-archief
Roxana Chandali
1 Hl
Installatie van de Zuiderzeeraad in 1918. Stichting voor het Bevolkings
onderzoek in de drooggelegde Zuiderzeepolders/Sociaal Historisch Cen
trum voor Flevoland
In de hoofdplaats van elke provincie is gevestigd een rijksarchiefbewaar
plaats. Een hoger archiefambtenaar in de zin van artikel 9 is daarvan de
beheerder. Hij draagt de titel van rijksarchivaris', aldus luidt artikel 12
tweede lid van de Archiefwet 1962. Toen deze wet van kracht werd had el
ke provincie reeds lang een rijksarchiefbewaarplaats mét rijksarchivaris.
In 1986 werd Nederland echter een nieuwe bestuurseenheid rijker: de
provincie Flevoland, als bekroning van het Zuiderzeeprojekt, werd im
mers op 1 januari 1986 een feit.
Drs Roxana Chandali, werkzaam bij de Stichting voor het Bevolkings
onderzoek in de drooggelegde Zuiderzeepolders/Sociaal Historisch Cen
trum voor Flevoland in Lelystad, blikte met het oog op de naderende ope
ning van het Rijksarchief in Flevoland terug op de geschiedenis van het
Zuiderzee-archief.
Vanaf 1 januari 1986 werd artikel 12 van de Ar
chiefwet 1962 niet volledig nageleefd. Flevoland
beschikte noch over een eigen rijksarchiefbewaar
plaats noch over een eigen rijksarchivaris. Voorlo
pig werd het Rijksarchief in Overijssel aangewezen
als bewaarplaats van de voor het Rijksarchief in
Flevoland bestemde archieven en werd de rijksar
chivaris in Overijssel tevens aangesteld als rijksar
chivaris in Flevoland. Voor Flevoland was dit een
niet geheel bevredigende situatie. Na jaren van
overleg komt nu het Rijksarchief in Flevoland, ge
vestigd in de provinciehoofdstad Lelystad, in
zicht. Binnenkort zal ook de jongste provincie van
Nederland beschikken over een eigen rijksarchief
bewaarplaats, waarvoor plaats is ingeruimd in de
nieuwe vleugel van het provinciehuis.
Het Zuiderzeeprojekt
Flevoland en het Zuiderzeeprojekt vormen eigen
lijk twee onlosmakelijk met elkaar verbonden be
grippen. Lang voordat er in 1986 sprake was van
een provincie Flevoland waren er al plannen om te
komen tot een Zuiderzee-archief, een depot waarin
alle archieven die betrekking hadden op het Zui
derzeeprojekt zouden moeten berusten. Deze
plannen waren ontwikkeld door mensen, die nauw
betrokken waren bij het Zuiderzeeprojekt en het
besef met zich meedroegen dat zij met iets bijzon
ders bezig waren, iets dat later van grote historische
waarde zou zijn en waarvan men de verslaglegging
niet verloren mocht laten gaan. Nederland stond in
de wereld bekend als een land van dijkenbouwers
en landaanwinners. Het Zuiderzeeprojekt nu bete
kende dat van de 570000 ha land, die na 1200 door
natuurlijke oorzaken verloren waren gegaan, er
200000 (inclusief Markerwaard) konden worden
teruggewonnen.' Allemaal land gewonnen door
mensenhand en technisch vernuft.
De eerste plannen tot afsluiting van de Zuider
zee dateren al van 1667, toen Hendric Stevin het
geschrift Wisconstich en filosofisch bedrijfpubWceer-
de. Hij beschikte weliswaar over een vooruitziende
blik, maar technisch waren zijn plannen nog vol
strekt niet haalbaar. Dit werd anders in de negen
tiende eeuw. Vanaf het midden van deze eeuw
verschenen in snel tempo diverse plannen en ont
werpen, die alle de afsluiting en inpoldering van de
Zuiderzee tot onderwerp hadden.
OTOll
Kaart van het plan Lely uit 1891 ontwerp inpol
dering en afsluiting van de Zuiderzee). Stichting
voor het Bevolkingsonderzoek in de drooggeleg
de Zuiderzeepolders/Sociaal Historisch Centrum
voor Flevoland
Het meest succesvol in de strijd om afsluiting en
inpoldering was de Zuiderzeevereeniging.2 Deze
vereniging, opgericht in 1886 en waarvan (voorna
melijk) liberale particulieren, maar ook water
schappen, provincies en gemeenten lid waren,
slaagde erin om door middel van een uitgekiende
propaganda en goede contacten, het juiste klimaat
te scheppen op regerings- en parlementair niveau
voor het aannemen van de Zuiderzeewet in 1918.
Daarbij werd zij gesteund door de omstandighe
den. De watersnoodramp van 1916, die grote delen
van het Zuiderzeekustgebied onder water zette en
aan velen het leven kostte, maakte duidelijk dat af
sluiting van de Zuiderzee noodzakelijk was. De
2-3 1
