Nieuwe eisen voor het beroep
van archivaris
In samenhang met en aansluitend op het derde in
ternationale symposium over archiefopleidingen
onder auspiciën van de Committee on professional
training and education van de International Coun
cil on Archives (ica), organiseerde de van op 13 sep
tember 1990 een colloquium onder de titel 'New de
mands on the archival profession and their conse
quences for archival training'.
De voorzitter van de Committee on professional
training and education (cPT-sectie van de ica),
E.G. Franz, maakte als eerste spreker direct duide
lijk dat vakontwikkeling en opleiding hand in hand
gaan en dat internationale samenwerking daarvoor
een vereiste is. In 1979 is al een technische commis
sie voor opleidingen opgericht die zich gesteld ziet
voor verschillende uitdagingen, zoals nieuwe op
slagmethoden, de steeds groeiende massa's papier en
het groeiende aantal bezoekers. Een belangrijk mo
ment was twee jaar geleden in Parijs, toen een
akkoord werd gesloten waarbij de afspraak werd
gemaakt om tot een hechtere samenwerking te ko
men tussen de opleidingsinstituten in de hele we
reld. Het voorstel is om de commissie om te zetten
in een sectie voor opleidingen. Inmiddels hebben
reeds 65 landen en instellingen zich voor deze sectie
aangemeld.
Fransz behandelde drie velden waarin nieuwe
ontwikkelingen zich manifesteren. Allereerst het
aantal nieuwe archiefopleidingen, niet alleen in Eu
ropa maar ook in de Verenigde Staten, Kenia,
Noord-Afrika en Zuid-Amerika. Het streven zal ge
richt moeten worden op een vergelijking van de di
verse opleidingen. Daarnaast lijken de traditionele
opleidingen langzaam af te brokkelen en zich aan te
passen aan de nieuwe ontwikkelingen. Een proces
dat natuurlijk heden ten dage in Oost-Europa ge
schiedt, maar ook in Frankrijk, Duitsland, Italië en
vele andere landen. Als laatste terrein van ontwikke
ling zag Franz de totstandkoming van werkboeken
en handleidingen. Opvallend is dat het merendeel
van de relevante boeken uit de jaren tachtig stamt.
De sectie acht deze ontwikkeling een zeer belangrij
ke, die gevolgd zou moeten worden door een verge
lijking van de diverse handboeken. Een dergelijk
vergelijkend onderzoek zou wellicht kunnen leiden
tot een internationaal handboek, hetgeen de sectie
tot één van haar voornaamste aandachtspunten
heeft verheven.
Ontwikkeling en standaardisering
Dr F. Keverling Buisman, voorzitter van de Vereni
ging van Archivarissen in Nederland, benadrukte
vooral het van belang te achten meer te weten over
de behoeften in 'het veld' en over welke kennis en
vaardigheden een afgestudeerde van de Rijksarchief-
school volgens ervaren archivarissen moet beschik
ken voor een baan in het archiefwezen. Daarom
richtte het bestuur van de van een commissie 'oplei
dingen en selectie' op, die de opdracht kreeg om de
toekomstige ontwikkelingen, de veranderende be
hoeften van de archiefdiensten en de gevolgen hier
van voor de opleiding te bestuderen.
De nadruk in Groot-Brittannië ligt momenteel
op de ontwikkeling van gediplomeerde archivaris
sen, aldus mevrouw E. Dambury, verbonden aan de
Universiteit van Liverpool. Aanvullende archiefop
leidingen als een cursus financiële documenten
voorzien in een behoefte. Het is volgens haar essen
tieel dat na het doorlopen van de basisopleiding aan
permanente educatie wordt gedaan. Veranderingen
in het systeem worden bewerkstelligd door rappor
ten van de Universiteit en de Engelse van en door
evaluaties van de docenten zelf. Aan de opleiding
zijn behalve vakinhoudelijke docenten ook perso-
neelsmanagers verbonden. De Britten hebben ook
de weg naar het continent gevonden. Het Europese
[56]
Sociale Fonds (een onderdeel van de eg), betaalt
voor de opleiding van studenten in technische aan
gelegenheden, zoals nieuwe opslagmethoden etc.
Voorts is de zogenaamde 'Erasmus-uitwisseling'
voor één week a drie maanden van studenten van
opleidingen in Lissabon en Liverpool een groot suc
ces geweest. In de jaren 1988-1990 zijn bij dit project
twaalf studenten betrokken geweest.
Ook uit Engeland afkomstig is The manual of ar
chival description, kortweg 'mad' genoemd. Het
doel van 'mad' is het bereiken van standaardisering
in het beschrijven van archieven, aldus Michael
Cook, verbonden aan de Universiteit van Liverpool.
De ica heeft een werkgroep ingesteld die najaar
1990 in Koblenz de mogelijkheden en het nut van
internationale standaardisering op het gebied van
het beschrijven heeft bekeken. Anders dan de mees
te Engelse standaardnormen is 'mad' niet gebaseerd
op bibliotheekstandaardisatie, maar op de archivis-
tische praktijk. Standaardisatie is onder andere
noodzakelijk om de geautomatiseerde gegevensuit
wisseling mogelijk te maken. De experimentele in
voer van beschrijvingen volgens 'mad' in het door
de Amerikaanse vakbroeders ontwikkelde 'marc'-
format (electronische beschrijvingen) lukt redelijk.
Cook pleit er overigens voor om in EEG-verband een
eigen format te ontwikkelen, omdat anders het ge
vaar dreigt dat Europa door de Verenigde Staten
overspoeld wordt. Een dergelijk proces is alleen in
collectief verband haalbaar en daarom is Europese
samenwerking en overleg gewenst, mad zal van be
gin af aan in de opleiding moeten worden gebruikt.
Vernieuwing van opleidingen
Ook aan de Russische archivarissen worden nieuwe
eisen gesteld, maar daarvoor is de nieuwe politieke
situatie verantwoordelijk. E. Starostin, hoogleraar
aan het Historisch-archivistisch Staatsinstituut te
Moskou, belichtte de situatie in de Sovjetunie. In
het Sovjetarchiefwezen staan grote veranderingen
voor de deur. Men is bezig met het opzetten van
nieuwe opleidingen, maar het is nog niet duidelijk
wie er gaat doceren en waar het geld vandaan moet
komen. Starostin verwacht veel van de automatise
ring. Hij spreekt van een revolutie in de archiefwe
tenschap en vergelijkt de huidige ontwikkelingen
op het vakgebied met die ten tijde van de Franse re
volutie. Ook de perestrojka heeft zijn sporen in het
archiefwezen al nagelaten. Een aantal verouderde
leerboeken is uit de roulatie genomen. Starostin ziet
de ontwikkelingen die zich de komende decennia
zullen voltrekken als een grote uitdaging.
E. Starostin
Ook in Frankrijk zal 1991 een belangrijke verande
ring in de opleiding voor archivarissen met zich
meebrengen met het doel zich aan te passen aan de
eisen van de tijd. De befaamde stage technique zal
worden omgebouwd, meldde B. Delmas, werkzaam
bij de Ecole des chartes in Parijs. Een nieuw curricu
lum is reeds ontwikkeld, bestaande uit twee jaar
voorbereiding op het eindexamen, drie jaar l'école
des chartes en tenslotte in de hoedanigheid van
ambtenaar twee jaar praktijkervaring. De eerste
twee opleidingen vallen onder de verantwoordelijk
heid van het ministerie van Onderwijs, terwijl die
van de twee praktijkjaren bij het ministerie van Cul
tuur is ondergebracht.
[57]
